Some Elements in the Wedding Traditions of Kazakhs Living in Türkiye and Uzbekistan

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 137, 159 - 173, 04.04.2023

Beysegulova Aynur

https://doi.org/10.58242/millifolklor.685973

Cited By: 1

Öz

Territories stretching from the Caspian Sea in the west to Urumchi of the Xinjiang Uygur Autonomous Region of China in the east and from Karakalpakistan and Tashkent inclusive in the south to Western Siberia in the north, are the lands of compact resettlement of Kazakhs. Since the 1950s, some Kazakhs have been living in Türkiye. In this regard, at present, in the ethnological science of Kazakhstan, one of the most popular topics is the history and traditional culture of Kazakhs who live outside Kazakhstan. The article in this brief assessment of research is shown in Turkish original sources in Kazakh and Russian as well as the analysis of the main positions of the authors of these works. In essence, in the historiography of Kazakhstan, and in the historiography of Türkiye and Uzbekistan, disputes unfolded around such concepts as ethnic history, language, mentality, tradition and issues of theory. As for Kazakhstan, for various political reasons, the impetus to the studies associated with the Kazakhs outside Kazakhstan occurred only after the proclamation of Kazakhstan’s independence in 1991. The theme of foreign Kazakhs turned in Kazakhstan into an important research area. On the one hand, according to ethnologists, ethnic communities (irredentes and diasporas) try to better protect and preserve language and traditional culture. In other words, irredentes and diaspora are historically formed carriers of certain ethnocultural traditions. Along with this, at present, the problems and diasporas have acquired a large way. That is, irredent and diasporas are a political tool that facilitates the integration of the Turkic states in the Eurasian space. Therefore, the article studies various factors affecting the traditional culture of Kazakhs. If we take into account some aspects of the topic, then there are features and nuances that are characteristic of the traditions of Kazakhs in Türkiye and Uzbekistan. And in this article an attempt was made to give information on wedding customs and traditions of Kazakhs. Along with this, the influence of the Turks of Anatolia on the traditional culture of Kazakhs has been established, ethnocultural features were revealed as a result of this influence and information on established elements is given. And the purpose of this work is to present information about rites and customs that have not received sufficient lighting in the works of researchers of the wedding traditions of Kazakhs who live outside Kazakhstan. In this work, wedding traditions are studied in the framework of folklore works. Since in the study of folklore works you can see the worldview of the people. In other words, legends, epics reflect the thinking, lifestyle of the people. Some elements of customs and traditions of Kazakhs also influenced their folklore. From this point of view, folklore is one of the important elements that form a traditional culture.

Anahtar Kelimeler

Diaspora, irredenta, customs and traditions, wedding, matchmaking, mehir, Kazakhs

Türkiye ve Özbekistanʼda Yaşayan Kazak Türklerinin Düğün Geleneklerindeki Bazı Unsurlar

Öz

Batıda Hazar Denizi’nden doğuda Çin’in Sincan Özerk Bölgesi’ndeki Urumçi’ye ve güneyde Karakalpakistan ve Taşkent’ten başlamak üzere kuzeyde Batı Sibirya’ya kadar uzanan topraklar, Kazak Türklerinin yoğun olarak yaşadığı coğrafyadır. 1950’lerden itibaren Kazak Türklerinin bir kısmı Türkiye’de yaşamaktadır. Bu bağlamda günümüzde Kazakistan etnoloji biliminde en çok ilgi çeken konulardan biri Kazakistan dışındaki Kazak Türklerinin tarihi ve geleneksel kültürüdür. Yazıda bu konuyla ilgili araştırmalar tanıtılırken kısa değerlendirme yapılmış, Kazakça ve Rusça orijinal kaynaklar Türkçeye çevrilerek gösterilmiş ve bu çalışmaların yapılmasındaki temel düşünceler tartışılmıştır. Zaten genel olarak hem Kazakistan literatüründe hem de Türkiye ve Özbekistan’da tartışmalar etnik tarih, dil, zihniyet, gelenek gibi kavramlar ve teori problemleri çerçevesinde yapılmıştır. Kazakistan Cumhuriyeti’ne gelince, çeşitli siyasal nedenlerden dolayı ancak Kazakistan 1991 senesinde bağımsızlığını ilân ettikten sonra, Kazakistan dışındaki Kazak Türkleri ile ilgili araştırmalara hız verilmiştir. Kazakistan’da yurtdışı Kazak Türkleri konusu önemli bir araştırma alanına dönüşmüştür. Bir yandan etnoloji bilim insanlarına göre, kendi vatanından başka bir ülkede ya da başka bir milletin arasında yaşayan etnik oluşumlar (irredenta ve diasporalar), dili ve geleneksel yaşam kültürünü daha iyi korumaya ve yaşatmaya çalışmaktadır. Diğer bir ifadeyle, irredenta ya da diaspora, belirli etno-kültürel geleneklerin taşıyıcıları olan tarihsel olarak kurulmuş topluluktur. Bununla beraber, günümüzde irredenta ya da diaspora meselesi önemli bir ölçüde yeni bir renk kazanmıştır. Yani irredenta (diasporalar) aynı zamanda Avrasya coğrafyasındaki Türk devletlerinin entegrasyonunu kolaylaştıran siyasî bir araçtır. Bu yüzden çalışmada Kazak Türklerinin geleneksel kültürünü etkileyen çeşitli faktörler incelenmektedir. Bu konunun bazı detayları göz önüne alındığında, Türkiye ve Özbekistan’da yaşayan Kazak Türklerinin düğün geleneklerine has özellik ve nüansları vardır. Ve bu yazıda Kazak Türklerinin düğün örf-adetleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte Kazak Türklerinin geleneksel kültürüne Anadolu Türklerinin etkileri tespit edilmiş, etkileşimin sonucunda ortaya çıkan etno-kültürel özellikler belirlenmiş ve tespit edilen unsurlar tanıtılmıştır. Bu çalışmanın amacı Kazakistan dışındaki Kazak Türklerinin düğün gelenekleri araştırmacıları tarafından yeterince ele alınmamış olan örf-âdetleri hakkında bilgi sunmaktır. Bu çalışmada Kazak Türklerinin düğün özellikleri folklor ürünleri çerçevesinde incelenecektir. Çünkü folklor ürünleri ele aldığında, bir milletin dünya görüşü görülebilir. Yani masal, rivayet ve efsaneler bir halkın düşünce dünyasını, hayat tarzını anlatırlar. Kazak Türklerinin örf-adetleri konusundaki bazı değerleri onların folkloruna da yansımıştır. Bu açıdan folklor geleneksel kültürü oluşturan önemli unsurların başında yer alır.

Anahtar Kelimeler

Diaspora, irredenta, örf-adetler, düğün, dünürlük, mehir, Kazak Türkleri

Kaynakça

• Azhigali, S. ve Baygabatova N. Zhetisu Kazaktarynyn salt-dasturleri men adet-guryptari. Kazak kalkynin dasturleri men adet-guryptari. Almaty: Aris, 2005. Alektorov, A. Kazaktardin nekege turuy men uylenu salty. Kazak halqynyn dasturleri men adet-guryptary. Almaty: Aris, 2006. Altay, Halife Altaydan augan el. Astana: Astana poligrafiya, 2011 Altynsarin, I. Orynbor vedomostvosy Kazaktarynyn kuda tusu, kiz uzatu zhane toi zhasau dasturlerinin ocherki. Kazak halkynyn dasturleri men adet-guryptary. Almaty: Aris, 2006. Artykbaev, O. Toshkent vohasida ozbek va kozox ananavi y kiimlarining iesi tosnifï. Ozbekistan etnologiyasynin dolzarb muamomlari. Tashkent: Namangan, 2002. Brubeiker, Rodjers ve diğer. Nasionalisticheskaya poltika i povsedevnaya etniceskaya prinadlejnost v transilvanskom gorode. Prinseton: Princeton University Press, 2006. Girs, K. Interpretasyia kultur. Moskva: Rossiskaya politicheskaya ensiklopediya. 2004. Jemeney, Islam. Iran Kazaktary (tynys tirshiligi, salt-dasturi). Almaty. 2007. Кalshabaeva, B. Ve Beysegulova A. Turkiya Kazaktary (tarihi etnografïyalyk zertteu). Almaty: Kazak universiteti, 2013. Kalshabaeva, B. Ortalik Aziya Kazaktary (tarihi-etnografïyalyk zertteu). Almaty: Kazak universiteti, 2011. Kislyakov, N.A. Ocherki po istorii semi i braka u narodov Sredney Azii i Kazahstana. Leningrad: Nauka, 1969. Mendikulova, G.M. Kazakhskaya diaspora: istoriya i sovremennost'. Almaty: Vsemirnaiya Assotsiatsiya kazakhov, 2006. Nusipokasuly, A. Tal besikten zher besikke deyin. Almaty: Oner, 2014. Sadohin, A. ve Grusheviskaya T. Etnologiya. Moskva: Akademiya Vischaya shkola, 2000. Statistika qoʼmitasi. Stat.uz Svanverg, Ingvar. Kazak Refugees in Turkey. A Study of Cultural Persistence and Social Change. Upsala, 1989a. Svanberg, Ingvar. Kazahskaiya diaspora: problem etnicheskogo vizhivaniya. Almaty: Atamura, 1997b. Tavadov, G. Etnologiya. Moskva: Dashkov i K, 2016. Oraltay, Hasan. Elim aylap otken omir: Shigis Turkistan Kazaktarinin 1930 zhildan bergi elden zhane settegi ult-azattik kuresterinen korinister, sonday-ak Taklamakan sholinde, Gimalay tauinda, Turkiya men Germaniyada arpalisip otken zhildar. Istanbul, 1999.