Milman Parry ve Albert Lord’un Güney Slav Destanlarını Derleme Çalışmaları ve Milman Parry Koleksiyonu

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 138, 45 - 54, 30.06.2023

Ömer Aksoy

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1167002

Öz

Avrupa’da 19. yüzyıldan itibaren yükselen romantik milliyetçilik düşüncesi ile yeni uluslar yaratma sürecinde halk ve halka ait olan her türlü geleneksel bilgi Avrupalı araştırmacıların ilgi alanına girmeye başlamıştır. Süreci, bu ürünlerin kayıt altına alınıp yayımlanması yönündeki çalışmalar takip etmiştir. Ulusların tarihî kökenlerini ve ulusa mensup kahramanların mücadelelerini terennüm etmesi hasebiyle destanlar, bu araştırmaların merkezinde yer almıştır. Modern uluslar, kendi uluslarının yüceliklerini ve eskiliğini kanıtlama adına sözlü kahramanlık destanlarını ortaya çıkarma gayreti içerisinde olmuşlardır. Etnik çeşitliliği ile Balkanlar, sözlü kahramanlık destanlarının derlenip yayınlanması çalışmalarının en önemli merkezlerinden birisi olmuştur. Zira sözlü destan yaratım geleneği bölgede yaşayan başta Boşnaklar olmak üzere Güney Slav halklarının yaşantılarında önemli bir yere sahiptir. Bu çerçevede yerli ve yabancı birçok araştırmacı, Güney Slav destanlarını kayıt altına alma gayesi ile önemli bir Slav nüfusunu bünyesinde barındıran Batı ve Kuzeybatı Balkanlarda derleme faaliyetleri yürütmüşlerdir. Elbette ki yalnızca ulus ve ulusçu düşünce ile olan sıkı münasebetleri, bölgedeki sözlü destan anlatma geleneğine karşı artan ilginin temel sebebi olmamıştır. 20. yüzyıl Batı edebiyatı araştırmalarının en önemli tartışmalarından biri kabul edilen ve Homer Sorunu olarak bilinen; İlyada ve Odesa destanlarının ne şekilde teşekkül ettiği; bu destanların tek bir kişi yahut birden fazla kişi tarafından mı kaleme alındığı; Homeros’un kimliği, destanların sözlü gelenekten mi kayda geçirildiği yoksa telif mi olduğu gibi soruların yanıtını bulma gayretleri kapsamında, birçok araştırmacı dikkatini sözlü destan yaratma geleneğinin hâlâ canlı bir biçimde varlığını devam ettirdiği Güney Slav coğrafyasına çevirmiştir. Bu araştırmacıların öncüleri, aynı zamanda 20. yüzyıl Homeros araştırmalarına damgasını vuran iki isim olan Milman Parry ve asistanı Albert Lord olmuştur. 1920’li yıllarda Paris Sarbonne Üniversitesi’nde doktora öğrencisi iken Parry, Güney Slav destanları ve destancılık gelenekleri ile alakalı yapmış olduğu çalışmalar ile tanınan Sloven halkbilimci Matija Murko ile tanışmış, onun yönlendirmeleri ile bölgede saha çalışmaları yapmaya karar vermiştir. 1930’lu yıllarda Harvard Üniversitesi Klasikler bölümünde göreve başlayan Parry, 1933 yılında ilk kez bölgeye gelmiş ve aralıklarla toplam 2 yıl bölgeden ağırlıklı olarak destan olmak üzere önemli sayıda sözlü malzeme kayda geçirmiştir. Milman Parry’nin 1935 yılında ani ölümü üzerine asistanı Albert Lord onun çalışmalarını nihayete erdirmiştir. Kayıt altına alınan ve dünyanın en hacimli sözlü şiir koleksiyonu olarak kabul edilen külliyatın büyük bir kısmı destanları ihtiva etmektedir. Koleksiyon, Harvard Üniversitesi, Widener Kütüphanesi bünyesinde muhafaza edilmektedir. Koleksiyon, Parry ve Lord’un kayıt altına aldığı malzemenin yanı sıra Zagreb ve Belgrad’dan daha önce kayıt altına alınan Güney Slavlarına ait kahramanlık şiiri koleksiyonları eklenmek suretiyle bugünkü hâlini almıştır. Bu çalışmada Milman Parry ve Albert Lord’un Güney Slav destanlarını derleme çalışmaları, bu çalışmaların hedefleri ve neticeleri ve koleksiyonda mevcut olan malzemenin değerlendirmesi yapılacak, son tahlilde her ne kadar da Homer meselesinin çözümü adına yapılmış olsa dahi bu çalışmaların Güney Slav destan araştırmalarına olan katkısı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Milmann Parry, Albert Lord, Milmann Parry Koleksiyonu, Güney Slavları, Homer Meselesi

Destekleyen Kurum

Tubitak

Proje Numarası

1059B192000057

Compilation of South Slavic Epics by Milman Parry and Albert Lord and the Milman Parry Collection

Öz

In the process of creating new nations with the idea of romantic nationalism rising in Europe since the 19th century, folk culture began to be of interest to European researches. This process was followed by the studies to register and publish these products. The epics regarding the historical origins of the nations, including the wars and the heroes of the nations, have all been at the center of these studies. Modern nations have tried to compile and record oral heroic epics in order to prove their nations magnificent and antiquity. Having ethnic diversity, the Balkans have been one of the prime places for the compilation and publication of oral heroic epics. These oral epic traditions have an important place in the lives of the South Slavic people, particularly the Bosnians living in the region. In order to record the South Slavic epics, many local and foreign researchers have carried out compilation activities in the Western and North-western Balkans, which contain a significant Slavic population. The close relationship of epics with nation and nationalist was not the only main reason for the increasing interest in oral epic telling traditions in the region. One of the most important discussions of 20th century Western literature research; how the Iliad and Odyssey epics were formed; whether these epics were written by one individual or by many people. In order to delve deeper into questions of, whether epics were recorded from oral traditions or copyrighted, many researchers turned their attentions to South Slavic territory, where the traditions of creating oral epics is considerably still alive. The most famous of the researchers from the 20th century Homer studies are Homerist Milman Parry and his assistant Albert Lord. While he was a doctoral student at the university of Paris Sorbonne in the 1920s, Parry became acquainted with the works of the famous Slovenian folklorist Matija Murko. Parry began to conduct field studies in the region. Starting work in the Classics Department of Harvard University in the 1930s, Parry came to Yugoslavia for the first time in 1933 and for the following two years he recorded songs from the Yugoslav region. Upon Milman Parry’s sudden death in 1935, his assistant Albert Lord completed his studies. Most of the recorded material are epics. These collections are currently housed in the Widener Library at Harvard University. In addition to the material recorded by Parry and Lord, additional Southern Slavic heroic poetry, previously recorded from Zagreb and Belgrade, have also been included to the collection. In this article, the south Slavic compilation studies of Milman Parry and Albert Lord, objectives and results of these studies including the materials available in the collection will be evaluated. In the final analysis, the contribution of Parry and Lords studies to the South Slavic epic studies, even if they were made for the solution of the Homeric question, will be highlighted.

Anahtar Kelimeler

Milman Parry, Albert Lord, Milman Parry Collection, South Slavs, Homeric question

Proje Numarası

1059B192000057

Kaynakça

• Bartok, Bela-Lord, Albert, Serbo-Croatian Folk Songs, Columbia Universty Press, New York, 1951.
• Buturović, Đenana, Bosanskomuslimanska Usmena Epika, Institut za Književnost Svjetlost, Sarajevo, 1992.
• Čubelić, Tvrtko, “Matija Murko kao proučavač Srpskohrvatskih narodnih epskih pjesama”, Slovenski Etnograf 14, (1961):171-182.
• Çobanoğlu, Özkul, “Sözlü Kompozisyon Teorisi ve Günümüz Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri” Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, (ed.) M. Özaslan ve Ö. Çobanoğlu, Ankara, 1998.
• Çobanoğlu, Özkul, Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yay., Ankara, 2017.
• Foley, John Miles, The Theory of Oral Composition: History and Methodology, Bloomington, 1988.
• Foley, John Miles, Traditional Oral Epic, University of California Press, 1993.
• Hörmann, Kosta, Narodna Pjesme Muslimana u BİH, 1888-1889, Priredala: Đenana Buturović, Sarajevo, 1976.
• Hörmann, Kosta, Narodne pjesne Muhamedovaca u Bosni i Hercegovini, knjiga prva. Sarajeva: Zemaljska Štamparija, 1888.
• Hörmann, Kosta, Narodne pjesne Muhamedovaca u Bosni i Hercegovini, knjiga druga. Sarajeva: Zemaljska Štamparija, 1889.
• Karadzić, Vuk Stefanović, Narodne srpske pjesme I, II, III, IV, Prosveta, Beograd, 1969.
• Kay, Matthew W., The Index o f the Milman Parry Collection 1933-1935, Heroic Songs, Conversations and Stories, Garland Publishing., New York, 1995.
• Krauss, Friedrich, Tri Riječi Hercegovca, Mostar, 1885.
• Kunić, Mirsad, Citanje Parryjeve Zbirke, Connectum, Sarajevo, 2018.
• Lord, Albert, “Uticaj Turkish Osvajanja na Balkansku Epsku Tradiciju”, Narodno Knjizevnost, (Haz. Dzenana Buturovic, V. Palavestra), Svjetlost, Sarajevo. (1972): 65-83.
• Lord, Albert, The Singer of Tales, Cambridge: Harvard Universty Press, 1960.
• Lord, Albert, Serbo-Croatian Heroic Songs, vols. 1-2 (Cambridge & Belgrade, 1953–54), vols. 3-4, (David E. Bynum ile, 1974-75).
• Lord, Albert, The Wedding of Smailagic Meho, Cambridge, 1974.
• Lord, Albert, “Orta-Asya ve Balkan Destanlrın Arasındaki İlişkiler” (Çev: Metin Ekici), Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri, AKM Yay. Ankara, (1995): 273-308.
• Marijanović, Luka, Hrvatske narodne pjesme, što se pjevaju po gornjoj Hrvatskoj Krajini i u Turskoj, Hrvatskoj, Sv. Zagreb, 1864.
• Marijanović, Luka, Hrvatske narodne pjesme: Junačke pjesme (Muhamedovske), Matice Hrvatske, Zagreb, 1898.
• Murko, Matija, “Die Volksepik der bosnischen Mohammedaner”, Zeitshnift des Vereins für Volkskunde, Berlin, (1909):13-30.
• Murko, Matija, “The Singers and Their Epic Songs” Oral-Formulaic Theory, (ed.-ter. j. M. Foles) New York: Garland Publishing, (1990): 3- 30. Murko, Matija, Tragom srpsko-hrvatske narodne epike, I-II, Zagreb, 1951.
• Nagy, Gregory, Homeric Questions, Austin: University of Texas Press, 1996.
• Parry, Milmann, “Studies in the epic technique of oral verse-making”, Reprinted form the Harvard studies in classical philology, vol. XLI, 1930, pp.73-147; vol. XLIII, 1932, pp.1-50.
• Reichl, Karl, Türk Boylarının Destanları, (Çev. Metin Ekici) TDK Yay., Ankara, 2014.
• Schamus, Alois, Studije o krajinskoj epici, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, Zagreb, 1953.
• Vidan, Aida, Embroidered with Gold, Strung with Pearls: The Traditional Ballads of Bosnian Women, Harvard University Press, Cambridge, 2003.
• https://curiosity.lib.harvard.edu/milman-parry-collection-of-oral-literature.