Doğumunun 80. Yılında Biyografisi ve Eserleriyle Hocaların Hocası Prof. Dr. Umay Türkeş Günay

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 138, 5 - 18, 30.06.2023

Süleyman Aksu , Elza Alışova Demirdağ

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1242827

Öz

Prof. Dr. Umay Türkeş Günay, Türkiye’de ve yurt dışında tanınan bir halk bilimcidir. Rus bilim insanı Vladimir Propp’un 1928 yılında Leningrad’da yayımladığı Morfogija Skazki isimli eserinde uyguladığı Propp metodunu Elazığ Masallarına uygulayarak doktora tezini yazmış ve böylece bilimsel çalışmalarına başlamıştır. Günümüzde halk bilimcilerin sık sık kullandığı Propp metodunu Türkiye’de uygulayan ilk bilim insanıdır. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesindeki lisansından ve Atatürk Üniversitesindeki doktorasından sonra kariyerini Hacettepe Üniversitesinde sürdürmüş ve Hacettepe Üniversitesi ekolünü yaratmıştır. Aynı üniversitede 1985-1991 yılları arasında Türk Halk Bilimi kürsüsünün kuruluşuna öncülük etmiştir. Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi adlı araştırmasıyla “Doçent” unvanını almıştır. T. C. Başbakanlık, Kültür Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı, UNESCO ve Devlet Planlama Teşkilatı gibi çeşitli kurumların kültür, folklor ve eğitim faaliyetleriyle ilgili komisyon ve komitelerinde üye, danışman olarak görev yapmıştır. Prof. Dr. Umay Türkeş Günay’ın beş kitabı ve makale, bildiri, tanıtma-tenkit, deneme ve tercüme olmak üzere yüzlerce yayını bulunmaktadır. Hâlen Girne Amerikan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanlığı görevini sürdüren Prof. Dr. Umay Türkeş Günay, günümüzde de bilimsel makale ve konferanslarıyla genç araştırmacılara ışık tutmaktadır. Bilim insanları; üreten, araştıran, sorgulayan, bu bilgileri ilim âlemine sunan ve genç bilim insanları yetiştiren kişilerdir. Ömrünü Türk kültürü araştırmalarına adamış bir bilim insanı olarak Prof. Dr. Umay Türkeş Günay, bu anlamda idareci olarak prensipli, farklı önerilere açık ve son derece nesneldir. Bilimsel konularda, iş disiplini ile ilgili alanlarda tavizsizdir. Birlikte çalıştığı insanlarla ilişkilerini asla ast-üst düzleminde yürütmez. Kimliklere ve kişiliklere karşı saygılı üslubunu hem akademisyenlere hem de öğrencilerine sergileyerek genç akademisyenlere ve öğrencilerine hem Umay Ana hem de Umay Hoca olmuştur. Bu çalışmada, Prof. Dr. Umay Türkeş Günay’ın hayatı, akademik ve idari görevleri, yönettiği tezler, yazdığı kitap, makale ve bildirilerle ilgili bilgilere yer verilmiştir. Araştırmada Hocamızın birbirinden kıymetli eserleri; Elazığ Masalları ve Propp Metodu, Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Risâlet’ün-Nushiyye ve Yunus Emre, Türklerin Tarihi ve Türk Kültürüne Eleştiri kitapları değerlendirilmiştir. Türk kültürü araştırıcısı Prof. Dr. Umay Türkeş Günay’ın eserlerinden hareketle Türk toplumuna verdiği mesajlara dikkat çekilmiş ve kitaplarının önemi üzerinde durulmuştur. Çalışmada tarihî seyri içinde bilim ve Türk dünyasının durumu hakkında Prof. Dr. Umay Türkeş Günay’ın tespitlerine dikkat çekilerek öneri ve çözümlerine yer verilmiştir. Ayrıca Prof. Dr. Umay Türkeş Günay’ın eleştirel bakış açısının toplumların gelişmesi ve kalkınmasındaki önemi üzerine yazdığı makaleler de bu çalışmada konu edilmiştir. Araştırmada Prof. Dr. Umay Türkeş Günay’ın eserlerinin bibliyografyasına da yer verilmiştir. Böylece eserlerden hareketle Hocamızın bilimsel portresi oluşturulmaya çalışılmış, doğumunun 80. yılında hocaların hocasının geçtiği akademik süreçler incelenerek Türk bilimine katkısı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk tarihi, Türk kültürü, Türk folkloru, Propp metodu, âşık tarzı şiir ve rüya motifi

Prof. Dr. Umay Türkeş Günay, the Professor of the Professors, with Her Biog-raphy and Works on the 80th Anniversary of Her Birth

Öz

Prof. Dr. Umay Türkeş Günay is a well-known folklorist in Turkey and abroad. While writing her doctoral thesis, she applied to Elazig tales the Propp method, which was developed by Russian scientist Vladimir Propp in his work "Morfogija Skazki", published in Leningrad in 1928, which marks the beginning of her scientific works. She is the first scientist to implement the Propp method, which is frequently used by folklorists today, in Türkiye. She started her career at Ankara University, Faculty of Language, History and Geography, and continued at Hacettepe University, thus creating the Hacettepe University school. She led the establishment of the chair of Turkish Folklore at the same university between 1985-1991. She received the title of "Associate Professor" with her research titled "Aşık Style Poetry Tradition and Dream Motif". She served as a member and consultant in commissions and committees related to culture, folklore and educa-tion activities of various institutions such as the Prime Ministry of the Republic of Türkiye, Ministry of Cul-ture, Ministry of National Education, UNESCO and the State Planning Organization. In addition to her 5 books, Prof. Dr. Türkeş Günay has hundreds of publications including articles, papers, introductions-critiques, essays and translations. Prof. Dr. Umay Türkeş Günay, who continues her duty as the Dean of the Faculty of Education at Girne American University, sheds light on young researchers with her scientific articles and speeches. Scientists are people who produce, research, question, present their knowledge to the world of science and train young scientists. Prof. Dr. Umay Türkeş Günay, a scientist who has devoted her life to Turkish cultural studies, is principled, open to different suggestions and extremely objective as an administrator. She is uncompromising in scientific and business disciplines. She never conducts her relations with the people she works with on the subordinate-superior plane. By displaying her respectful style towards identities and personalities to both academic staff and students, she approaches young academics and stu-dents both like a mother and a teacher. In this study, information about Prof. Dr. Umay Türkeş Günay's life, her academic and administrative duties, the theses she supervised, and the books, articles and papers she wrote is given. In the study, the following books of Prof. Dr. Türkeş Günay, each a value in itself, were examined in detail: “Elazig Tales and Propp Method”, “Aşık Style Poetry Tradition and Dream Motif in Turkey”, “Risâlet-i Nushiyye and Yunus Emre”, “History of Turks”, and “Criticism of Turkish Culture”. Based on the works of Turkish culture researcher Prof. Dr. Umay Türkeş Günay, attention was drawn to the messages she conveyed to the Turkish society and the importance of her books was examined. In the study, the views of Prof. Dr. Umay Türkeş Günay about science and the situation of the Turkish world in the historical course were pointed out and her suggestions and solutions were discussed. In addition, the articles written by Prof. Dr. Umay Türkeş Günay on the importance of critical perspective as regards the development and growth of societies are also included within the scope of the study. In addition, the bibliography of Prof. Dr. Umay Türkeş Günay's works is provided. Thus, an attempt has been made to draw a scientific portrait of Prof. Dr. Türkeş Günay based on the works. In the 80th year of her birth, the life path of the professor of the professors, Umay Mother of the Turks, is examined and her contribution to Turkish science is highlighted.

Anahtar Kelimeler

Turkish culture, Turkish history, Turkish folklore, Propp method, minstrel style poetry and dream motif

Kaynakça

• Ercilasun, Ahmet Bican. “Türk Kültürüne Eleştiri”. Millî Folklor 83 (2009): 133-137.
• Erdal, Tuğçe. “Elazığ Masalları ve Propp Metodu”. Millî Folklor 99 (2013). 75-78.
• Günay, Umay& Horata, Osman. Yunus Emre Risâletü’n- Nushiyye. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
• Karakartal Oğuz. Türk Kültüründe Bir XXI. Yüzyıl Kitabı. (Türk Kültürüne Eleştiri, Umay Türkeş Günay) 2017: 257-262.
• Karakuş Aktan, Eda Nur. “Elazığ Masalları ve Propp Medodu”. Umay Ana’dan Umay Hoca’ya Prof. Dr. Umay Günay Türkeş’e Armağan. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2019: 457-458.
• Oğuz, M. Öcal, “Hocam Prof. Dr. Umay Günay”. Millî Folklor 56 (2002): 19-21.
• Özdemir, Nebi. “Türklerin Tarihi ve Karşılaştırmalı Kültür Bilimi Araştırmaları”. Millî Folklor 73 (2007): 147-153.
• Türkeş Günay. Türklerin Tarihi Geçmişten Geleceğe. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Türkeş Günay, Umay. Elazığ Masalları ve Propp Metodu. (Gözden geçirilmiş 2. Basım). Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
• Türkeş Günay, Umay. “Tarihi Seyir İçerisinde Bilim ve Türk Dünyası”. Millî Folklor 11 (2002): 11-18.
• Türkeş Günay, Umay. Türk Kültürüne Eleştiri. İlaveli 2. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.