Digital Cultural Mapping Method for Documentation of Intangible Cultural Heritage: The Case of Güzelsu (Akseki/Antalya)

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 141, 179 - 195, 19.03.2024

Şerife Gizem Ercivan Elif Çelebi Karakök

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1173372

Öz

Insufficient and incomplete documentation of cultural heritage causes problems in their preservation and transmission to future generations. This problem is more prevalent in the conservation and sustainability of intangible cultural heritage in rural settlements. Factors such as a lower population in rural areas, a higher rate of migration, an aging population, difficulty in transportation, and lack of technology make the identification and documentation of ICH in rural areas even more crucial. Additionally, since rural areas are generally overlooked, the cultural heritage in these areas are not universally recognized enough, leading to deficiencies, delays, and errors in documentation and registration processes. New methods are needed to document rural cultural heritage in all their aspects and promote their recognition universally. Digital Cultural Maps are very useful in terms of disseminating information universally and facilitating access to it quickly. They are also used in documenting and promoting cultural heritage values. The Cultural Maps of United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) and the Council of Europe (COE) are excellent examples of this. Since the cultural heritage composed of monuments and sites are spatial elements, the maps provided by UNESCO and COE are sufficient. However, UNESCO’s digital diagram of ICH is primarily planned based on cultural values and the countries to which they belong. Therefore, cultural spaces are not addressed exactly. ICH have their own unique spaces. They emerge and take shape through tradition, lifestyle, and geography in these spaces, gaining meaning and identity. Therefore, it is not possible to document and preserve ICH without establishing its relationship with its own space. The aim of the study is to develop a sample methodology by documenting the spaces of ICH elements using digital cultural mapping. The village of Güzelsu, Anatolia, Türkiye was chosen as the study area. Rural settlements in Anatolia can offer rich cultural elements and cultural spaces in terms of the UNESCO Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage such as oral traditions and expressions, performing arts, social practices, rituals and festive events, knowledge and practices concerning nature and the universe, and traditional craftsmanship. ICH and cultural space in the sample area are being documented by identifying and analyzing them through digital cultural mapping methodology. The proposed cultural mapping method is based on digital methods and has been transferred to the map with its coordinates through the Global Positioning System (GPS). Obtaining documentary information, visuals, and coordinates in a single map with minor touches will allow researchers and enthusiasts from distant geographies to access ICH and cultural space in rural areas without the need for any other source. It is believed that the data obtained with the proposed mapping method in this study will contribute to the accurate and permanent documentation and preservation of cultural heritage, as well as its transmission to future generations.

Anahtar Kelimeler

ICH, cultural space, rural conservation, cultural mapping, digital cultural mapping

Proje Numarası

yok

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Belgelenmesinde Dijital Kültürel Haritalama Yöntemi: Güzelsu (Akseki/Antalya) Örneği

Öz

Kültürel miras değerlerinin yeterli derecede ve tüm yönleriyle belgelenmemesi, bu değerlerin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında sorunlara neden olmaktadır. Bu sorun kırsal yerleşimlerdeki somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) değerlerinin korunmasında ve sürdürülmesinde kentlere göre daha fazla yaşanmaktadır. Kırsalda yaşayan insan sayısının daha az olması, kırdan kente göç oranının fazla olması, nüfusun yaşlanması, ulaşımın daha zor olması ve teknolojinin eksikliği gibi olumsuz etkenler, kırsaldaki SOKÜM değerlerini tespit ve belgeleme çalışmalarını daha da önemli hale getirmektedir. Ayrıca kırsal alanlar genelde göz önünde olmadığı için bu alanlardaki kültürel miras unsurları evrensel anlamda yeteri kadar tanınmamakta, bu nedenle belgeleme ve tescilleme işlemlerinde eksiklikler, gecikmeler ve hatalar meydana gelebilmektedir. Kırsaldaki kültürel miras değerlerini bütün özellikleriyle belgelemek ve evrensel anlamda tanıtmak için yeni yöntemlere ihtiyaç vardır. Dijital Kültürel Haritalar (DKH) bilginin evrensel çapta yayılması ve hızlı ulaşılması açısından oldukça fayda sağlamaktadır. Kültürel miras değerlerinin belgelenmesi ve tanıtılmasında da kullanılmaktadırlar. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) ve Avrupa Konseyi’nin (COE) kültürel haritaları (KH) bunun en iyi örnekleridir. Anıt ve sitlerden meydana gelen kültürel miras zaten mekânsal unsurlardır ve UNESCO ile COE tarafından sunulan haritaları yeterli olabilmektedir. Ancak SOKÜM’ün UNESCO tarafından sunulan dijital diyagramı, ağırlıklı olarak kültürel unsurlar ve ait oldukları ülkeler üzerinden planlanmıştır. Bu nedenle kültürel mekanlara (KM) çok fazla üst ölçekten değinilmiştir. SOKÜM değerlerinin kendine özel mekanları vardır. Gelenek-görenek, yaşam tarzları ve coğrafya ile şekillenip, ortaya çıktığı mekanlarda vücut bulmakta, anlam ve kimlik kazanmaktadır. Bir efsaneyi meydana geldiği yerde dinleyerek hayalinizde canlandırmak, geleneksel bir yemeği özgün coğrafyasında yerel seremonisi ile yemek, bir kilimi tezgahında dokunurken görmenin vereceği haz ve bilgi akışı kültürel unsurla yer bağlamının kuvvetli ilişkisinden kaynaklanır. Bu nedenle SOKÜM’ün kendi özel mekanıyla ilişkisini kurmadan belgelemek ve korumak mümkün değildir. Bu çalışmada SOKÜM unsurlarının mekanlarını, DKH ile belgeleyerek örnek bir çalışma yöntemi geliştirmek amaçlanmıştır. Çalışma alanı olarak Türkiye’nin Antalya İli Akseki ilçesi Güzelsu Köyü seçilmiştir. Çünkü Anadolu’daki kırsal yerleşimler UNESCO’nun SOKÜM Sözleşmesi’ndeki sözlü gelenekler ve anlatımlar, gösteri sanatları, toplumsal uygulamalar: ritüeller ve şölenler, doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar, el sanatları kategorizasyonu yönünden zengin kültürel unsurlar ve kültürel mekanlar sunabilmektedir. Örneklem alandaki SOKÜM ve KM, tespit ve analiz edilerek kültürel haritalama yöntemiyle belgelenmektedir. Önerilen kültürel haritalama, dijital yöntemlere dayandırılmış ve Küresel Konumlama Sistemi (GPS) sistemi yardımıyla koordinatlarıyla birlikte haritaya aktarılmıştır. Dokümantal bilgi, görsel ve koordinatların tek bir haritada küçük dokunuşlarla elde edilmesi, uzak coğrafyalardaki araştırmacı ve meraklılarının dahi başka hiçbir kaynağa ihtiyaç duymadan kırsaldaki SOKÜM ve KM’larına ulaşmasını sağlayacaktır. Çalışma sonucunda önerilen haritalama yöntemiyle elde edilen verilerin kültürel mirasın doğru ve kalıcı bir şekilde belgelenmesine ve korunarak gelecek nesillere aktarılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

SOKÜM, kültürel mekân, kırsal koruma, kültürel haritalama, dijital kültürel haritalama

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Halk Bilimi konusunda bilgi paylaşımı ve yönlendirmeleri için Prof. Dr. Halil Altay Göde'ye teşekkür ederiz.

Kaynakça

• AA Ajans. 06.10.2017. https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/toroslardan-sofralara-uzanan-lezzet-andizpekmezi. 27 Nisan 2023.
• Alivizatou, Marilena. (2019) Digital Intangible Heritage: Inventories, Virtual Learning and Participation, Heritage & Society, 12:2-3, 116-135, DOI: 10.1080/2159032X.2021.1883950
• Asan, Ünal. “Güzelsu’nun Şamdan Sedirleri”. Orman Mühendisliği Dergisi, 11 (1987): 28-29.
• Başarır, Berna. “Akseki, Hacıgüzeller Evi”. Yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, 2001.
• Cabeça, Sonia Moreira. “Cultural Mapping: a Sustainable Methodology for Intangible Cultural Heritage”. Alenquer, Portekiz: Memoriamedia Review 3. Art. 5, 2018.
• COE, Avrupa Konseyi Kültürel Rotaları Haritası, 22 Nisan 2023. https://www.coe.int/tr/web/culturalroutes/ all-cultural-routes
• Demircan, Mürşidin. “Akseki İlçesinin Kırsalında Bir Mahalle; Güzelsu”, (15 Ağustos 2018). 21 Nisan 2023.
• https://mursidindemircan.com/2018/08/akseki-ilcesinin-kirsalina-bir-mahalle-guzelsu/#_edn4
• DML: Dünya Miras Listesi, UNESCO, 2023. https://whc.unesco.org/en/list/
• Dundes, Alan ve Pagter, Carl R. Urban Folklore from the Paperwork Empire. Bloomington: American Folklore Society Publishing. 1975.
• Duxbury, Nancy; Garrett-Petts, W.F. ve MacLennan, David. Cultural Mapping as Cultural Inquiry. London: Routledge Publisher, 2015. https://core.ac.uk/download/pdf/144049466.pdf 21 Nisan 2023
• Duxbury, Nancy. Cultural Mapping, A New Tool For Community Engagement And Sustainability. The Eıghth Meetıng Of Mınısters Of Culture And Hıghest Approprıate Authorıtıes. Bridgetown, Barbados, 19-20 September 2019. http://scm.oas.org/pdfs/2019/CIDUL00106E01.pdf
• Dünden Bugüne Antalya, Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Antalya 2012. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/antalya/kulturatlasi/teke-zortlatmasinin-dogusu
• ECF, 2008. European Cultural Foundation. Cultural Planning in The City of L’viv: Cultural Mapping. 24 Nisan 2023. https://culturalfoundation.eu/wp-content/uploads/2021/03/CulturalPlanninginTheCityofLviv- 1.pdf
• Ercivan, Şerife Gizem. “Antalya İli Akseki İlçesi Güzelsu Kırsal Yerleşmesinin Bütünleşik Koruma Kapsamında İncelenmesi”. Yüksek lisans tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, 2020.
• FCT, Portekiz Bilim ve Teknoloji Kurumu. Dijital Soküm Gözlemevi (Digital ICH Observatory). https://digitalich.memoriamedia.net/index.php/ourwork/ map?resetfilters=0&clearordering=0&clearfilters=0. 24 Nisan 2023.
• Gibson, Chris; Brennan-Horley, Chris ve Warren, Andrew. Geographic Information Technologies For Cultural Research: Cultural Mapping And The Prospects Of Colliding Epistemologies. Cultural Trends, 19:4, 2010, 325-348, DOI: 10.1080/09548963.2010.515006
• Güzder SM, Güzelsu Kültür ve Dayanışma Derneği. 27 Ocak 2020. https://www.facebook.com/guzderguzelsu/?locale=tr_TR 27 Nisan 2023.
• Güzelsu SM, Akseki / Güzelsu Köyü. 29 Ocak 2020. https://www.facebook.com/groups/7051693139/media/photos?locale=tr_TR. 27 Nisan 2023.
• Hadimli, Halil. “Akseki İlçesi’nin Coğrafyası”. Doktora tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2008.
• Halaç, H., H. ve Öğülmüş, V. (2021). Kültürel Miras Verilerinin Dijital Olarak Depolanması: Openherıtage3d Örneği. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11 (2), 521-540.
• İşleyici, Özgür, Yakup Can Sancak, and Rabia Mehtap Tuncay. "Divle tulum cheese." Van Veterinary Journal 29.2 (2018): 119-124.
• Larrain, Alina Álvarez ve McCall, & Michael K. Participatory Mapping and Participatory GIS for Historical and Archaeological Landscape Studies: a Critical Review, J Archaeol Method Theory. 2019. 26:643–678. https://doi.org/10.1007/s10816-018-9385-z
• LG, Lider Gazetesi, 9 Ekim 2021 https://www.lidergazete.com/aksekili-kadinlar-bugday-dovme-geleneginisurduruyor-h144663.htm. 27 Nisan 2023.
• Longley, Alys. ve Duxbury, Nancy. “Introduction: Mapping Cultural Intangibles City”. City, Culture and Society, Volume 7, Issue 1, 2016. Pages 1-7. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S187791661530014X?via%3Dihub
• NOAA, 2022. Surveying & Mapping, National Coordination Office for Space-Based Positioning, Navigation, and Timing. 21.04.2023 https://www.gps.gov/applications/survey/
• Oğuz, M. Öcal. “Folklor ve Kültürel Mekân”. Milli Folklor 76 (Kış 2007): 30-32. https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=76&Sayfa=25 Erişim Tarihi: 28 Nisan 2023.
• Oral, Cavit. “Köylülerimiz ve Dokumacılık Çalışmaları”. Dokumacılar Kooperatifi Dergisi 15 (1947).
• Öztekin, Mehmet. Gelecekte Güzelsu Tarihine Işık Tutacak Hatıralar. Salihli: İstiklal Matbaası, 1981.
• Pirgon, Yüksel. ve Ezgi Demirkaya. “Konya Kaşık Havalarının Usul, Makam ve Ayak Yönünden İncelenmesi”. Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (2012).
• Poole, Peter. “Cultural Mapping and Indigenous Peoples.” Unesco (2003).
• Robinson, Barry. GIS as PBL: Developing an Interactive Cultural Map of the Native Americas, PBL International Conference. São Paulo, Brazil, February 8-12, 2010.
• Rodil,Kasper. A Perspective on Systems Design in the Digitisation of Intangible Cultural Heritage, International Journal of Intangible Heritage. Vol.12 2017. https://www.ijih.org/volumes/article/671
• Sarı, Yaşar. Eskişehir'in Somut Olmayan Kültürel Miras Envanteri’nin Çıkarılması ve Turizme Kazandırılması Projesi, ESOGÜ yayını, 2013, s: 148.
• Savaşır, Gökçeçiçek. “İzmir Kemeraltı Kültürünü Haritalamak” İzmir: Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi 23 (2020).
• Soküm Unesco, Dive into Intangible Cultural Heritage!. 20 Nisan 2023. <https://ich.unesco.org/en/dive>
• Taylor, Ken and Cook Ian, A Contemporary Guide to Cultural Mapping: An ASEAN-Australia Perspective, Association of Southeast Nations (ASEAN) Publisihing, Jakarta, Indonesia, https://asean.org/wpcontent/ uploads/2021/09/Contemporary-Guide-to-Cultural-Mapping-Rev-X.pdf. 2013.
• Taylor, Ken (2013) Cultural Mapping: Intangible Values and Engaging with Communities with Some Reference to Asia, The Historic Environment: Policy & Practice, 4:1, 50-61, DOI: 10.1179/1756750513Z.00000000024
• UNESCO, 2003. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi. 22 Nisan 2023 https://ich.unesco.org/doc/src/00009-TR-PDF.pdf
• UNESCO, 2009. Building Critical Awareness of Cultural Mapping: A Workshop Facilitation Guide. 24 Nisan 2023. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000190314
• UNESCO Bangkok. https://bangkok.unesco.org/content/cultural-mapping ve https://bangkok.unesco.org/content/geographical-information-system-gis-culture 24 Nisan 2023.
• Ünal, Cavit. Cennet Çok Kalabalıktı. İstanbul: Papirüs Matbaacılık, 1994.
• Yeşildal, Nergiz. “Antalya, Ürünlü Köyü Sivil Mimari Örneği Yapıların Yapım Sistemlerinin İncelenmesi”. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, 2008.