Intricate Genealogies: What is Said in the Epic Poem about Nogay People?

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 143, 111 - 122, 15.09.2024

Quwatbek Duysen , Botagoz Suıyerkul , Marzhan Nurmanova

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1244339

Öz

This article examines communication blueprints of the Forty Knights of Steppe epic poem (original ti-tle in Kazakh "Қырымның қырық батыры"). The Forty Knights of Steppe is a cultural heritage of Turkic nations. The epic poem’s text is an assemblage of ballads that are connected with each other. It consists of thirty-five ballads and depicts relationships of around two hundred characters. The epic poem's events have a historical origin that links to the Nogay nobility from the Golden Horde period. The main event in the epic poem develops around Edige and his descendants. The historical aspect of this epic poem positions it with the paragons of heroic literature such as "Shahnameh" and "Manas". The epic poem’s text was first fully recorded in 1942 in Almaty by Muryn Zhyrau (real name 'Tilegen Sengirbekuly') by specialists from the Kazakh SSR Academy of Sciences. Unfortunately, the epic poem stayed unpublished for more than 60 years. The full text of the epic poem was published in 2005 after restoring the independence of the Republic of Kazakhstan. This research discovers the epic poem by analyzing their network. It focuses on mapping and visualizing links between characters described in the text. The authors used the methods of text mining, proposition, and semantic triangles for assembling information about contacts between characters into the databases. The databases include basic information, such as the names of characters and their contacts with other characters. The databases also contain information about the direction of every contact, relationship statuses of contactors, contactors' roles inside of genealogical lineage, kinship degrees of contactors inside their genealogies, and contactors' gender. In addition, the databases include information about the connec-tion of contactors to genealogies, and information about the contacts of contactors outside of their genealo-gies. All databases were built in spatial data analysis compatible format. The databases were launched through data visualization software by switching on the environmental settings required for this type of research. The authors used Gephi data visualization software for this research to visualize databases. The visualization shows an intricate communicative network that covers almost all characters. The visualization demonstrates two types of contacts between characters of the epic poem. The first type is a structured type of contacts. This type of contacts develops inside of genealogies. It is a common type of contacts in the epic poem, and it follows the hierarchical order. The second type is a class-based type of contacts. This type of contacts ties characters from different genealogies and does not correspond to the hierarchical order. However, this type of contacts depends on the characters' roles and statuses inside their genealogies. Thereby, the second type of contacts is connecting different genealogies into whole network. The types of contacts demonstrate two levels of social communication in the narration of the epic poem. Considering the visualization results and according to the historical origins of the characters, the authors argue that the text of the epic poem shows the patterns of social communication typical for Central Eurasian medieval nomad cultures in the Golden Horde period. On the other side, the stratification into two types of contacts may demonstrate the levels of bureaucracy in social communication in the same historical period. The authors suggest that the social networks of the epic poem describe the transitional form of the chiefdom society with communication levels typical for tribal and chiefdom societies. In general, the paper's authors suppose that the example of this research on the epic poem's communication structure may give more data to understand the correlation between language and society.

Anahtar Kelimeler

Cognitive mapping, communicative networks, information processing, Қырымның қырық батыры, The Forty Knights of Steppe

Karmaşık Şecereler: Nogaylar Hakkındaki Destanda Ne Söylemiş?

Öz

Bu çalışma, Kırım’ın Kırk Batırı destanının (Kazakça asıl ismi ‘Қырымның қырық батыры’) iletişim planını incelemektedir. Kırım’ın Kırk Batırı destanı Türk halklarının kültürel mirasıdır. Destanın metni, birbiriyle bağlantılı bir baladlardan oluşmaktadır. Otuz beş baladdan oluşur ve yaklaşık iki yüz karakterin ilişkilerini tasvir eder. Destanın olayları, Altın Orda döneminden Nogay soylularına bağlanan tarihsel bir kökene sahiptir. Destandaki ana olay Edige ve onun soyundan gelenler etrafında gelişir. Destanın tarihî yönü, onu “Şahname” ve “Manas” gibi kahramanlık edebiyatı örnekleriyle aynı seviyede yer almaktadır. Destan metni ilk olarak 1942'de Almatı'da Murın Jırav (asıl adı 'Tilegen Sengirbekulı') tarafından Kazak SSR İlim akademisi bilim insanlarının yardımı ile kaydedilir. Ama destan 60 yıldan fazla bir süre yayından kalır. Destanın tam metni, Kazakistan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını kazandıktan sonra 2005 yılında yayımlanır. Bu makale, destanın iç bağlantılarını analiz ederek incelemektedir. Çalışma, destanda anlatılan karakterler arasındaki ilişkilerin haritalandırılmasına ve görselleştirilmesine odaklanır. Yazarlar, karakterler arası ilişkiler hakkındaki bilgileri veritabanlarına toplamak için metin madenciliği, önerme ve anlamsal üçgen yöntemlerini kullandılar. Veritabanları, karakterlerin adları ve diğer karakterlerle olan ilişkileri gibi temel bilgileri içerir. Veritabanı, her bir bağlantının yönü, kişilerin ilişki derecesi, kişilerin soyağacındaki kendi dallarındaki rolü, soyağacı içindeki kişilerin akrabalık derecesi ve kişilerin cinsiyeti hakkında bilgi içerir. Ek olarak, veritabanları, kişilerin şecerelere bağlantısı hakkında bilgiler ve kişilerin şecereleri dışındaki ilişkile-ri hakkında bilgiler içerir. Tüm veritabanları mekânsal veri analizine uyumlu formatta oluşturulmuştur. Veritabanları, bu tür araştırmalar için gerekli çevresel ayarlar yapılarak veri görselleştirme yazılımı aracı-lığıyla başlatılmıştır. Yazarlar, veritabanlarını görselleştirmek ve araştırma için Gephi veri görselleştirme yazılımını kullandılar. Görselleştirme, neredeyse tüm karakterleri kapsayan karmaşık bir iletişim bağlantısını gösterir. Görselleştirme, destanın karakterleri arasında iki tür ilişkiyi gösterir. İlk tip, yapılandırılmış bir kişi türüdür. Bu tür ilişkiler soyağacının içinde gelişir. Destanda yaygın bir ilişki türüdür ve hiyerarşik sırayı takip eder. İkinci tür, sınıf tabanlı bir kişi türüdür. Bu tür kişiler, farklı soyağaçlarından karakterleri birbirine bağlar ve hiyerarşik sıraya uymaz. Bununla birlikte, bu tür temaslar, karakterlerin soyağaçlarındaki rollerine ve durumlarına bağlıdır. Böylece, ikinci tip ilişkiler, farklı soy ağaçları tüm kişilere bağlanmıştır. İlişki türleri, destanın anlatımında iki düzeyde sosyal iletişim gösterir. Yazarlar, görselleştirme sonuçlarını göz önünde bulundurarak ve karakterlerin tarihsel kökenlerine göre, destan metninin Altın Orda döneminde Orta Avrasya, Ortaçağ konargöçer kültürleri için tipik olan sosyal iletişim kalıplarını gösterdiğini savunuyorlar. Öte yandan, iki tür temas hâlinde tabakalaşma, aynı tarihsel dönemde sosyal iletişimdeki bürokrasi düzeylerini gösterebilir. Yazarlar, destandaki sosyal bağların, hem topluluk hem de kabile için karakteristik bağlantı düzeylerine sahip geçiş tipi bir kabile topluluğunu tanımladığına inanmaktadır. Genel olarak, maka-lenin yazarları, destanın iletişim yapısı üzerine yapılan bu araştırma örneğinin, dil ve toplum arasındaki ilişkiyi anlamak için daha fazla veri sağlayabileceğini varsaymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel haritalama, iletişim ağları, bilgi işlem, Қырымның қырық батыры, Kırım’ın Kırk Batırı

Kaynakça

• Croft, William. "Social Evolution And Language Change" (2003) 15 January 2022. http://www.unm.edu/$\$~wcroft/Papers/Socling.pdf.
• Çakır, Aylin. "Kırım'ın Kırk Batırı". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal Of Turkish World Studies 2, (2008): 155–181.
• Deweese, Devin. Islamization And Native Religion In The Golden Horde. The Pennsylvania State University, 1994.
• Gün, Faruk ve Gözcü, Nurullah. "Kırım'ın Kırk Batırı Destanı'nda Alkış Ve Kargışlar". Turuk International Language, Literature And Folklore Researches Journal 18 (2019) 17 January 2022. http://dx.doi.org/10.12992/Turuk758.
• Jacomi, M., et al. "Forceatlas2, A Continuous Graph Layout Algorithm For Handy Network Visualization Designed For The Gephi Software". Plos One 9(6) (2014) 11 January 2022. https://doi.org/10.1371/Journal.Pone.0098679.
• Nagamine, Hiroyuki. "Rethinking Qādir Alī Beg's Historiography (Jāmi‘Al-Tavārīkh)". Zolotoordynskoe Obozrenie 1 (2019) 21 January 2022. https://doi.org/10.22378/2313-6197.2019-7-1.115-130.
• Türkmen, Fikret ve Arıkan, Metin. Kazak Destanları 4. Kırım'ın Kırk Batırı. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2007.
• Zhabagin, M., et al. "Medieval Super-Grandfather Founder Of Western Kazakh Clans From Haplogroup C2a1a2-M48". Journal Of Human Genetics 66 (2021) 04 January 2022. https://doi.org/10.1038/S10038-021-00901-5.
• Абдулғазиева, Б. ""Қырымның Қырық Батыры" Жырының Әдеби Маңызы Мен Зерттелу Тарихнамасы". ҚазҰУ Хабаршысы. Филология Сериясы 3 (2011): 237–239.
• Жирмунский, Виктор Максимович. Тюркский Героический Эпос. Ленинград: Наука, 1974.
• Мелетинский, Елеазар. "Кипчакский Эпос О Ногайских Богатырях". История Всемирной Литературы (1985): 577–586.
• Сабитов, Жаксылык. "Кобланды Из Рода Каракыпшак". Тарих Тағылымы 1(9) (2016): 44–52.
• Сәкенов, Сейілбек. Қырымның Қырық Батыры: Ноғайлы Жырлары. Алматы: Арыс, 2005.
• --. ""Қырымның Қырық Батыры" Және Ноғай Ордасының Тарихы Туралы Шежіре Деректері". Абай 3 (2011): 53–59.
• --. ""Қырымның Қырық Батыры" Эпопеясындағы Топонимдер Мен Этнонимдер". Ономастикалық Хабаршы 1 (2006): 53–65.