Hadis İlminde Fehrese Literatürü

Yıl 2022, , 227 - 261, 31.12.2022

Ahmet Eşer

https://doi.org/10.47502/mizan.1089286

Cited By: 3

Öz

Fehrese ve mu‘cem literatürü, ilimle geçen bir ömrün hâsılası olarak sema, kıraat ve icazet gibi makbul metotlarla rivayet hakkı alınan çok sayıda kitabın, hocalardan müelliflerine varan isnad zinciriyle kaydedildiği bir yazın türüdür. Kitap naklinin yaygınlaşmaya başladığı tasnif devri sonrasında icazetin makbul bir tahammül yöntemi kabul edilmesi sonucunda elde edilen çok sayıda icazet derlenerek fehrese türü çalışmalara dönüşmüştür. Bu makale ana hatlarıyla üç bölüme ayrılmaktadır. Birinci bölümde fehrese literatürüne giriş mesabesinde konuyla ilişkili kavramların tarifine, bu türdeki bir çalışmanın kim tarafından, ne zaman ve niçin derlendiğine temas edilmektedir. İkinci bölümde fehrese literatürünün tarihi serüveni, asırlara göre kronolojik olarak ve öne çıkan nitelikleriyle ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde ilgili literatürün satır aralarından elde edilen bilgilerin müteahhirun dönemi hadis tarihi ve edebiyatı yazımına sağladığı faydalar işlenmiştir. Bu bağlamda bir eserin bölgeler arası intikal serüveni, bölgeye giriş tarihi, meşhur/sahih nüshaları ve tercih sebepleri, bir âlimin rihle haritası, bir fehresenin inşası ve en fazla okunan hadis eserleri gibi bilgilere yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Fihrist/Fehrese, Mu‘cem, Literatür, En Fazla Okunan Hadis Eserleri

Kaynakça

• Davidson, Garrett. Carrying on the Tradition: An Intelectuel and Social History of Post-Canonical Hadith Transmission. Chicago: The Chicago University, Doktora Tezi, 2014.
• Muhanna, Elias İbrahim. Encyclopaedism in the Mamluk Period: The Composition of Shihâb al-Dîn al-Nuwayrî’s (d. 1333) al-Nihâyat al-Arab fî Funûn al-Adab. Cambridge: Harward Üniversitesi, Doktora Tezi, 2012.
• el-Mar‘aşlî, Yûsuf Abdurrahman. Mu‘cemü’l-meâcim ve’l-meşyehât ve’l-fehâris ve’l-berâmic ve’l-esbât. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2002.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahman el-Endelüsî. Fihris. thk. Muhammed ez-Zâhî-Muhammed Ebü’l-Ecfân. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1983.
• İbn Hayr, Ebû Bekr Muhammed el-İşbîlî. Fehresetü İbn Hayr el-İşbîlî. thk. Beşşâr Avvâd Marûf-Mahmud Beşşâr Avvâd. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2009.
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ el-Yahsubî. el-Gunye: Fihristü şüyûhi’l-Kâdî İyâz. thk. Mâhir Züheyr Cerrâr. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1402/1982.
• Kandemir, M. Yaşar. “Fehrese”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/297-279. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• el-Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr. Fihrisü’l-fehâris ve’l-esbât mu‘cemü’l-meâcim ve’l-meşyehât ve’l-müselselât. thk. İhsan Abbas. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1402/1982.
• Hilali, Asma-Sublet, Jacqueline. “The Masters' Repertoire (Mashyakha) and the Quest for Knowledge”. Knowledge and Education in Classical Islam: Religious Learning between Continuity and Change (1. cilt). ed. Sebastian Günther. 417-448. Boston: Brill, 2020.
• Eşer, Ahmet. Hadis İlminde Fehrese Literatürü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.