Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Safiyüddin el-Hillî’nin Şiir Sanatı ve Nadir Şiirleri Üzerine

Yıl 2024, , 341 - 364, 30.06.2024

Ahmet Gemi

https://doi.org/10.47502/mizan.1430496

Öz

Abbâsîlerin yıkılmasıyla birlikte İslâm coğrafyasında ortaya çıkan siyasi karışıklık; içtimaî, iktisadî ve kültürel bir değişime sebep olmuştur. Bu dönemde bağımsız olarak hareket eden bir dizi İslâm devleti kurulmuştur. Bu devletlerden biri 1102-1409 yılları arasında Diyarbakır, Hasankeyf, Elâzığ ve Mardin’de hüküm süren Artuklu devletidir. Bu dönemde İslâmî ilimlerde, Arap dili ve edebiyatında gözle görülür bir gelişme yaşanmış ve bu dönemin kültürel birikimi büyük oranda günümüze ulaşmıştır. Arap edebiyat tarihinde adından övgü ile bahsedilen şairlerden biri de Artuklu saray şairi Safiyüddin Hillî’dir. 677/1278 yılında Hille’de doğan Hillî, Artuklu döneminin önemli bir şairidir. Hillî’nin bütün şiirleri günümüze ulaşmıştır. Hillî’nin Arap şiirinde denediği yeni formlar, yazıldığı günden beri dikkatleri üzerine çekmiştir. Arap edebiyat tarihinde nevâdir şiir olarak adlandırılan bu şiir tarzında manadan çok şekilsel özellikler öne çıkmaktadır. Bu çalışmada Hillî’nin hayatı, eserleri, poetikası ve nevâdir şiirleri hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve edebiyatı Arap şiiri Safiyüddin el-Hillî Nevâdir şiir Bedîiyyât Artukiyyât

Etik Beyan

Telifim olup yararlanılan kaynaklara usulüne uygun olarak atıfta bulunulmuştur.

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Teşekkür

Yayın ekibine teşekkür ederim.

Kaynakça

  • Abbûd, Mârûn. Edebü’l-Arab. Kahire: Müessesetü Hindavî, 2014.
  • Akçay, Halil. “Safiyuddîn el-Hillî’nin Artûkiyyât Şiirleri”, The International Journal of Mardin Studies (IJMS), yıl: 2021, cilt: 1, sayı: 2, ss. 55-66.
  • Alûş el-Hillî, Cevvâd Ahmed. Şi‘ru Safiyyüddin el-Hillî. Bağdat: Matbaatü’l-maarif, 1959.
  • el-Askalânî, Şihâbüddin Ahmed b. Ali. ed-Dürerü’l-kâmine fî A‘yânil-mieti’s-sâmine. thk. Muhammed Abdülmuîd Dân. Saydarâbâd: Meclisü Dâireti’l-maarifi’l-Osmaniyye, 1971.
  • Atvî, Ali Necîb. Târîhü’l-âdâbi’l-Arabiyye. Beyrut: 1985.
  • Aydın, Mustafa. “Müveşşâh”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 32/229-231. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • al-Bayati, Mohammad Sami Jabar. Safiyyuddîn el-Hillî’nin Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Bedîiyye Kasidesinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Brockelmann, Carl. GAL. Leipzig: 1909.
  • Dayf, Şevki. Târîhü’l-Edebi’l-Arabî. Kahire: Dârü’l-Maarif, tsz.
  • Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi/Osmanlı Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2015.
  • Durmuş, İsmail. “Hazif”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 17/122. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
  • Durmuş, İsmail. “Ittırad”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 19/221-222. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
  • Durmuş, İsmail. “Lüzûm-ı Mâ Lâ Yelzem”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 27/262-263. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Durmuş, İsmail. “Mevâliyyâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 29/426-427. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
  • Ergin, Mehmet Mesut. “Osmanlı Dönemi Arap Şiirinde Peygamber Methiyeleri (1517-1798)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 7/1 (Mayıs 2007): 119-136.
  • el-Eyyûbî, Yâsîn. Safiyyüddîn el-Hillî. Beyrut: 1971.
  • Furat, Ahmet Suphi. Arap Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2007.
  • Gibb, H. A. R. Arap Edebiyatı. çev. Onur Özatağ. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
  • Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü. trc. Rahmi Er-Azmi Yüksel, Ankara: Vadi Yayınları, 2012.
  • el-Hamevî, Yâkût. Mü‘cemü’l-Büldân. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1977.
  • el-Hillî, Safiyüddin. el-‘Âtılü’l-hâlî ve’l-mürehhasü’l-gâlî. thk. Hüseyin Nessâr. Kahire: Matbaatü Dâri’l-kütüb ve’l-vesâiki’l-kavmiyye, 2003.
  • el-Hillî, Safiyyüddin. Dîvân. thk. Ömer Faruk et-Tabba‘. Beyrut: Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1997.
  • el-Hillî, Safiyyüddin. Şerhü’l-Kâfiyeti’l-bediîyye. nşr. Nesîb Neşâvî. Dımaşk: Dârü Sâdir, 1983.
  • el-Hillî, Safiyyüddin. Dîvân. hz. Kerem Bustanî. Beyrut: Dârü Sâdir, 1962.
  • el-Hillî, Safiyyüddin. Dîvân. thk. Ömer Faruk et-Tabba‘. Beyrut: Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1997.
  • Huart, CL. “Hillî”. İslâm Ansiklopedisi. 5/1/487. Eskişehir: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Etam A.Ş. Matbaa Tesisleri 2001.
  • Huvver, M. İbrâhim. Safiyyüddîn el-Hillî: Hayâtüh ve âsâruh ve şiʿruh. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1990.
  • İbn Ebü’l-İsba‘. Tahrîrü’t-tahbîr fî ilmi’l-bedîʿ. nşr. Hıfnî M. Şeref. Kahire: 1963.
  • İbn Manzur. Lisânü’l-Arab. hz. Emin Muhammed Abdülvahhab-Muhammed Sadık Ubeydî. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türasi’l-Arabî. tsz.
  • İbn Tağriberdî. el-Menhelü’s-Sâfî ve’l-Müstevfî Ba‘de’l-Vâfî. thk. Muhammed Muhammed Emin vd. Kahire: el-Mektebü’l-Mansûbe el-Hamme li’l-Küttâb, 1984.
  • İbn Tağriberdî. en-Nücûmü’z-zâhira fî Mulûki Mısr ve’l-Kâhira. Ta‘lîk: M. H. Şemsuddin. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1992.
  • İbnü’l-Ezrak, Ahmet b. Yusuf b. Ali el-Farikî. Târîhu Meyâfarikîn. thk. Yusuf Baluken-Kerim F. el-Hûlî, İstanbul: Nubihar Yayınları, 2014.
  • el-İskenderî, Ahmed ve Mustafa İnânî. el-Vasît fi’l-edebi’l-Arabî ve târîhih. Kahire: Matbaatü’l-maarif, 1925.
  • el-İskenderî, Ahmed. “Safiyyüddîn el-Hillî”. Mecelletü’l-Mecmai’l-ilmi’l-Arabî, (1932): cilt: 12, sayı: 3-4, 243-251. Jankır, Aslam ve Ahmet Gemi. Artukiyyât. Van: 2B Yayınları, 2022.
  • Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemü’l-müellifîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, tsz.
  • Kılıçlı, Mustafa. “Hillî, Safiyüddin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 18/41-44. İstanbul: TDV Yayınları 1998.
  • el-Kuraşî, Ebû Zeyd Muhammed. Cemheretu Eş‘âri’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdir, tsz., 26.
  • Kürd Ali, M. “Risâletân li-Safiyyiddîn el-Hillî”. Mecelletü’l-Mecmai’l-ilmi’l-Arabî, IV (1924): 210-220.
  • Massignon, Louis. “Hille”. İslâm Ansiklopedisi. 5/1/487. Eskişehir: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Etam A.Ş. Matbaa Tesisleri, 2001.
  • Özel, Ahmet. “Bâûniyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 5/212-213. İstanbul: TDV Yayınları 1992.
  • Pala, İskender ve Filiz Kılıç. “Musammât”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 31/233-235. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • er-Râfiî, Mustafa Sadık. Târîhu Âdâbi’l-Arab. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2008.
  • er-Rîs, Ziyâ. “Safiyüddîn el-Hillî”. Meceletü’r-risâle, (1934): sayı: 28, 2.
  • es-Safedî, Selahaddin Halil b. Aybek. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed Arnavût ve Türkî Mustafa. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâs, 2000.
  • Selîm, Mahmûd Rızk. Safiyyüddîn el-Hillî. Kahire: Dârü’l-maarif, 1980.
  • Serjeant, R. B. “Safiyyaddin Hillî”. BSOAS, 21 (1958): 406-407.
  • eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali. el-Bedru’t-Tâlî‘ bi Mehâsin-i Men Ba‘de’l-Karni’s-Sabi‘. Kahire: Dâru’l-Kitabi’l-İslâmî, tsz.
  • Tuzcu, Kemal, “Endülüs Muvaşşahları ve Harceler”. DTCF Dergisi 56.1 (2016): 79-99.
  • W. P. Heinrichs. “Ṣafī al-Dīn”. EI2. 8/801-805. (İng.).
  • Yıldız, Musa. “Zecel”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 44/176-177. İstanbul: TDV Yayınları 2013.
  • Yıldız, Musa. “Zecel”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 44/176-177. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Zeydân, Corcî. Târîhu Âdâbi’l-lugati’l-Arabiyye. Windsor: Müessesetü Hindâvî, 2017.
  • ez-Zeyyât, Ahmed Hasan. Târîhü’l-edebi’l-Arabî. (Baskı yeri ve tarihi yok).
  • ez-Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm. Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, 2002.

Yıl 2024, , 341 - 364, 30.06.2024

Ahmet Gemi

https://doi.org/10.47502/mizan.1430496

Öz

The political vacuum that emerged in the Islamic geography with the collapse of the Abbasids led to social, economic, and cultural changes. During this period, a series of independent Islamic states emerged. One of these states was the Artuqid state, ruled 1102-1409 in Diyarbakır, Hasankeyf, Elazığ and Mardin. There was a visible progress in Islamic sciences, Arabic language and literature during this era and the cultural legacy of this period has largely survived to the present day. One of the praised poets of Arabic literature is Safieddīn al-Hillī, the court poet of the Artuqid dynasty. Hillī, is an important poet of the Artuqid period. All of Hillī’s poems have reached the present day. The new forms that Hillī experimented with in Arabic poetry continue to attract attention today. These poetic styles, known as nawādir poetry, emphasize formal characteristics rather than meaning. In this study, Hillī’s life, works, poetics and nawādir poetry has been examined.

Anahtar Kelimeler

Arabic language and literature Arabic poetry Safieddīn al-Hillī Nawadir poet Bedīiyyāt Artuqiyyāt

Kaynakça

  • Abbûd, Mârûn. Edebü’l-Arab. Kahire: Müessesetü Hindavî, 2014.
  • Akçay, Halil. “Safiyuddîn el-Hillî’nin Artûkiyyât Şiirleri”, The International Journal of Mardin Studies (IJMS), yıl: 2021, cilt: 1, sayı: 2, ss. 55-66.
  • Alûş el-Hillî, Cevvâd Ahmed. Şi‘ru Safiyyüddin el-Hillî. Bağdat: Matbaatü’l-maarif, 1959.
  • el-Askalânî, Şihâbüddin Ahmed b. Ali. ed-Dürerü’l-kâmine fî A‘yânil-mieti’s-sâmine. thk. Muhammed Abdülmuîd Dân. Saydarâbâd: Meclisü Dâireti’l-maarifi’l-Osmaniyye, 1971.
  • Atvî, Ali Necîb. Târîhü’l-âdâbi’l-Arabiyye. Beyrut: 1985.
  • Aydın, Mustafa. “Müveşşâh”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 32/229-231. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • al-Bayati, Mohammad Sami Jabar. Safiyyuddîn el-Hillî’nin Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Bedîiyye Kasidesinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Brockelmann, Carl. GAL. Leipzig: 1909.
  • Dayf, Şevki. Târîhü’l-Edebi’l-Arabî. Kahire: Dârü’l-Maarif, tsz.
  • Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi/Osmanlı Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2015.
  • Durmuş, İsmail. “Hazif”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 17/122. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
  • Durmuş, İsmail. “Ittırad”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 19/221-222. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
  • Durmuş, İsmail. “Lüzûm-ı Mâ Lâ Yelzem”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 27/262-263. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Durmuş, İsmail. “Mevâliyyâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 29/426-427. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
  • Ergin, Mehmet Mesut. “Osmanlı Dönemi Arap Şiirinde Peygamber Methiyeleri (1517-1798)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 7/1 (Mayıs 2007): 119-136.
  • el-Eyyûbî, Yâsîn. Safiyyüddîn el-Hillî. Beyrut: 1971.
  • Furat, Ahmet Suphi. Arap Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2007.
  • Gibb, H. A. R. Arap Edebiyatı. çev. Onur Özatağ. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
  • Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü. trc. Rahmi Er-Azmi Yüksel, Ankara: Vadi Yayınları, 2012.
  • el-Hamevî, Yâkût. Mü‘cemü’l-Büldân. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1977.
  • el-Hillî, Safiyüddin. el-‘Âtılü’l-hâlî ve’l-mürehhasü’l-gâlî. thk. Hüseyin Nessâr. Kahire: Matbaatü Dâri’l-kütüb ve’l-vesâiki’l-kavmiyye, 2003.
  • el-Hillî, Safiyyüddin. Dîvân. thk. Ömer Faruk et-Tabba‘. Beyrut: Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1997.
  • el-Hillî, Safiyyüddin. Şerhü’l-Kâfiyeti’l-bediîyye. nşr. Nesîb Neşâvî. Dımaşk: Dârü Sâdir, 1983.
  • el-Hillî, Safiyyüddin. Dîvân. hz. Kerem Bustanî. Beyrut: Dârü Sâdir, 1962.
  • el-Hillî, Safiyyüddin. Dîvân. thk. Ömer Faruk et-Tabba‘. Beyrut: Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1997.
  • Huart, CL. “Hillî”. İslâm Ansiklopedisi. 5/1/487. Eskişehir: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Etam A.Ş. Matbaa Tesisleri 2001.
  • Huvver, M. İbrâhim. Safiyyüddîn el-Hillî: Hayâtüh ve âsâruh ve şiʿruh. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1990.
  • İbn Ebü’l-İsba‘. Tahrîrü’t-tahbîr fî ilmi’l-bedîʿ. nşr. Hıfnî M. Şeref. Kahire: 1963.
  • İbn Manzur. Lisânü’l-Arab. hz. Emin Muhammed Abdülvahhab-Muhammed Sadık Ubeydî. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türasi’l-Arabî. tsz.
  • İbn Tağriberdî. el-Menhelü’s-Sâfî ve’l-Müstevfî Ba‘de’l-Vâfî. thk. Muhammed Muhammed Emin vd. Kahire: el-Mektebü’l-Mansûbe el-Hamme li’l-Küttâb, 1984.
  • İbn Tağriberdî. en-Nücûmü’z-zâhira fî Mulûki Mısr ve’l-Kâhira. Ta‘lîk: M. H. Şemsuddin. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1992.
  • İbnü’l-Ezrak, Ahmet b. Yusuf b. Ali el-Farikî. Târîhu Meyâfarikîn. thk. Yusuf Baluken-Kerim F. el-Hûlî, İstanbul: Nubihar Yayınları, 2014.
  • el-İskenderî, Ahmed ve Mustafa İnânî. el-Vasît fi’l-edebi’l-Arabî ve târîhih. Kahire: Matbaatü’l-maarif, 1925.
  • el-İskenderî, Ahmed. “Safiyyüddîn el-Hillî”. Mecelletü’l-Mecmai’l-ilmi’l-Arabî, (1932): cilt: 12, sayı: 3-4, 243-251. Jankır, Aslam ve Ahmet Gemi. Artukiyyât. Van: 2B Yayınları, 2022.
  • Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemü’l-müellifîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, tsz.
  • Kılıçlı, Mustafa. “Hillî, Safiyüddin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 18/41-44. İstanbul: TDV Yayınları 1998.
  • el-Kuraşî, Ebû Zeyd Muhammed. Cemheretu Eş‘âri’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdir, tsz., 26.
  • Kürd Ali, M. “Risâletân li-Safiyyiddîn el-Hillî”. Mecelletü’l-Mecmai’l-ilmi’l-Arabî, IV (1924): 210-220.
  • Massignon, Louis. “Hille”. İslâm Ansiklopedisi. 5/1/487. Eskişehir: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Etam A.Ş. Matbaa Tesisleri, 2001.
  • Özel, Ahmet. “Bâûniyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 5/212-213. İstanbul: TDV Yayınları 1992.
  • Pala, İskender ve Filiz Kılıç. “Musammât”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 31/233-235. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • er-Râfiî, Mustafa Sadık. Târîhu Âdâbi’l-Arab. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2008.
  • er-Rîs, Ziyâ. “Safiyüddîn el-Hillî”. Meceletü’r-risâle, (1934): sayı: 28, 2.
  • es-Safedî, Selahaddin Halil b. Aybek. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed Arnavût ve Türkî Mustafa. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâs, 2000.
  • Selîm, Mahmûd Rızk. Safiyyüddîn el-Hillî. Kahire: Dârü’l-maarif, 1980.
  • Serjeant, R. B. “Safiyyaddin Hillî”. BSOAS, 21 (1958): 406-407.
  • eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali. el-Bedru’t-Tâlî‘ bi Mehâsin-i Men Ba‘de’l-Karni’s-Sabi‘. Kahire: Dâru’l-Kitabi’l-İslâmî, tsz.
  • Tuzcu, Kemal, “Endülüs Muvaşşahları ve Harceler”. DTCF Dergisi 56.1 (2016): 79-99.
  • W. P. Heinrichs. “Ṣafī al-Dīn”. EI2. 8/801-805. (İng.).
  • Yıldız, Musa. “Zecel”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 44/176-177. İstanbul: TDV Yayınları 2013.
  • Yıldız, Musa. “Zecel”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 44/176-177. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Zeydân, Corcî. Târîhu Âdâbi’l-lugati’l-Arabiyye. Windsor: Müessesetü Hindâvî, 2017.
  • ez-Zeyyât, Ahmed Hasan. Târîhü’l-edebi’l-Arabî. (Baskı yeri ve tarihi yok).
  • ez-Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm. Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, 2002.
Toplam 54 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Arap Dili, Edebiyatı ve Kültürü
Bölüm Araştırma Yazıları
Yazarlar

Ahmet Gemi 0000-0003-4124-5525

Erken Görünüm Tarihi 19 Haziran 2024
Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2024
Gönderilme Tarihi 2 Şubat 2024
Kabul Tarihi 3 Haziran 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024

Kaynak Göster

ISNAD Gemi, Ahmet. “Safiyüddin El-Hillî’nin Şiir Sanatı Ve Nadir Şiirleri Üzerine”. Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 18 (Haziran 2024), 341-364. https://doi.org/10.47502/mizan.1430496.