Son Dönem Osmanlı Ulemâsından Kayserili Muhammed Sâbit Efendi ve Fatiha Tefsiri Özelinde Tefsirciliği

Yıl 2019, Sayı: 9, 87 - 110, 31.12.2019

İskender Şahin

Öz

Osmanlı
döneminin, zamansal olarak tefsir yazma faaliyetlerinin en önemli safhalarından
birini oluşturduğu muhakkaktır. Fakat ne yazık ki çok kıymetli müfessirlerin
yetiştiği ve eserlerin meydana getirildiği bu dönem yeterince tanınmamaktadır.
Bu makalede, bu yolda küçücük de olsa bir adım atılması gerektiği düşüncesiyle,
Osmanlı’nın son dönem ilim adamlarından tamamen unutulmuş bir müfessir olan
Muhammed Sâbit Efendi, tefsir ilmindeki yeri ve eseri ele alıp incelemiştir.
Müfessirin, tefsire dair elimizde sadece müstakil olarak kaleme almış olduğu Fatiha
tefsirinden başka bir eseri yoktur. Dolayısıyla çalışma onun bu tefsiri
üzerinden yapılmış bulunmaktadır. Diğer taraftan bu çalışma ile Osmanlı’nın
yıkılma ve dağılma döneminde yaşayan bir müfessirin hem tefsir ilmindeki yeri,
hem de genel hatlarıyla o dönemin tefsir ilmindeki yeri az çok tahmin etmemize
yarayacak bir veri ortaya konulmak da hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Muhammed Sâbit el-Kayserî, Fatiha, Osmanlı, Mirâtü'l-hâdimîn.

Kaynakça

• KAYNAKÇAAydemir, Abdullah. Hz. Peygamber ve Sahabenin Dilinden Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri. İzmir: Anadolu Dağıtım, 1981.Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. İstanbul: Matbuâyı âmire, 1342.İsmail b. Muhammed Emîn b. Mîr Selîm el-Bâbânî el-Bağdâdî. Hidâyetü'l-ârifîn esmâu'l-müellifîn ve esâru'l-musannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi turâsi'l-Arabî, 1951.Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi, 2 Cilt. Ankara: Fecr Yay., 1996.Işık, Mustafa. "Mehmed Sâbit Efendi". Kayseri Ansiklopedisi, 5 Cilt. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., 2015. 4: 358.el-Kehhâle, Ömer b. Rıza b. Muhammed. Mu'cemu'l-müellifîn. 3 Cilt. Beyrut: Mektebetü'l-müsennâ- Dâru ihyâi turâsi'l-Arabî, ts.Muhammed Sâbit b. Bekir b. Abdullah el-Kayserî. Mirâtü'l-hâdimîn fî keşfi esrâri'l-muhakkikîn ve'l-müdekkıkîn. B.y: Dersiâdet, 1309.Nüveyhaz, Adil. Mu'cemu'l-müfessirfîn. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü Nüveyhâz es-Sekafî, 1409.Öztürk, Mustafa. “Osmanlı Tefsir Kültürüne Panoramik Bir Bakış”, Osmanlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsir Çalışmaları I. 2 Cilt. Ankara: İlim Yayma Vakfı, 2011. 91-160.ez-Zürkânî, Muhammed Abdülazim. Menâhilü’l-İrfan fî Ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: 1988.