Hamîduddîn el-Ferâhî ve Leheb Suresi Tefsiri

Yıl 2019, Sayı: 9, 155 - 188, 31.12.2019

Orhan Güvel

Öz

Hamîduddîn
el-Ferâhî (1863-1930) Hindistan’ın son dönem müfessirlerindendir.

Ferâhî, kendine
özgü geliştirdiği Kur’an’daki sure, âyet ve kelimelerin birbiriyle münasebetini de kapsayan, her surenin tek bir
ana konusunun olduğu ve tüm âyetlerin bu anlam çerçevesinde anlaşılması
gerektiğini savunan “nazm metodu”ndan hareketle “Niẓāmu’l-Kur’ân
ve Te’vîlu’l-Furkān bi’l-Furkān” isimli Arapça
bir tefsir yazmayı hedeflemiştir. Müellifin vefatı nedeniyle tamamlanamayan
tefsir çalışmasında Leheb suresi yorumu, nazm metodunun en başarılı ve özgün
üslupla uygulandığı bölümlerdendir.

Müfessirimiz, Leheb suresini bazı yönleriyle geçmiş dönem
müfessirlerinden farklı ele alır. Buna göre surede Ebu Leheb ve eşine değil,
müminlere hitap edilmektedir. Surede Ebu Leheb ve eşine yönelik herhangi bir
yerme, beddua yahut sövgü anlamı yoktur. Surenin ana konusu müminlere, baş
düşmanlarının helakinin haber verilmesini içerir. Ve sure sanıldığının aksine
Mekkî dönemin sonlarında veya Bedir savaşından önceki Medenî dönemde nâzil
olmuştur.

Bu makalede Ferâhî’nin hayatı, eserleri ve nazm teorisine ilişkin
özet bilgi verilerek, müellifin Leheb suresi hakkında ulaştığı sonuçlar, klasik
ve modern dönem tefsir kaynaklarıyla mukayeseli ele alınmıştır. Müellifin
iddialarını desteklemek için takip ettiği yöntemler ve sunduğu deliller kritik
edilerek, Leheb suresinin doğru anlaşılması maksadıyla önerdiği yorumlar
değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Makalede ayrıca Ferâhî’ye özgü yorumdan yola
çıkılarak Leheb suresi yeniden meallendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ferâhî, Nazm, Tebbet, Ebu Leheb, Ümmü Cemîl

Kaynakça

• Birışık, Abdulhamit, “Medresetü’l-Islâh”, DİA, C. 28, Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Birışık, Abdulhamit, “Tebbet Sûresi”, DİA, C. 40, Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• el-Bikâî, Burhâneddîn Ebu’l-Hasan İbrahim, Nazmu’d-Durer fî Tenâsubu’l-Âyât ve’s-Suver, 1. bs., Hindistan: Dâiratu’l-Maârifi’l-Osmâniye, 1978.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh, 2. bs., Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2007.
• Ekşi Sözlük, “Ebu Leheb Yaşarken Hakkında İnen Ayet”, Erişim 17 Eylül 2019, https://www.uludagsozluk.com/k/ebu-leheb-ya%C5%9Farken-hakk%C4%B1nda-inen-ayet/
• Esed, Muhammed, Kur’ân Mesajı Meal-Tefsir, çev. Ahmet Ertürk-Cahit Koytak, İstanbul: İşaret Yay., 2000.
• el-Ferâhî, Abdulhamîd, Tefsîru Niẓāmu’l-Kur’ân ve Te’vîlu’l-Furkān bi’l-Furkān, 1. bs., A’zamgarh: ed-Dâiratu’l-Hamîdiye, 2008.
• el-Ferâhî, Abdulhamîd, Müfredâtu’l-Kurân, thk. Muhammed Ecmel Eyyûb Islâhî, 1. bs., Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2002.
• el-Ferâhî, Abdulhamîd, İm’ân fî Aksâmi’l-Kur’ân, 1. bs., Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1994.
• el-Ferâhî, Abdulhamîd, Resâilu fî Ulûmi’l-Kur’ân (Mecmûatu’l-ûlâ), 4. bs., A’zamgarh: Dâiratu’l-Hamîdiye, 2013.
• el-Ferâhîdî, Halil İbn Ahmed, Kitâbu’l-Ayn, 2. bs., Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2005.
• İbn Âşûr, Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, , Tunus: Dâr Sahnûn, tsz.
• İbn Fâris, Ahmet, Mu’cem Mekâyîsu’l-Luga, Beyrut: Dâr İhyâu’t-Turâs-il Arabi, 2008.
• Kapar, Mehmet Ali, “Ebu Leheb”, DİA, C. 10, Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• el-Kurtubî, Ahmed b. Ebîbekr, Câmiu’l-Ahkâmi’l-Kur’ân, (thk. Abdulmuhsin et-Turkî), 1. bs., Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Kutup, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, 40. bs., Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 2013.
• Öztürk, Mustafa, Kur’ân’ı Kerîm Meâli, 1. bs., İstanbul: Düşün Yay., 2011.
• er-Râzî, Fahruddîn, et-Tefsîru’l-Kebîr, 1. bs., Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
• eş-Şâtıbî, İbrâhîm bin Musâ, el-Muvâfakât, thk. Abdullah Drâz, 2. bs., Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• Şensoy, Sedat, “Nazmü’l-Kur’ân”, DİA, C. 32, Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• et-Taberî, Ebî Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli’l-Âyi’l-Kur’ân, thk. Ahmed Abdurrâzık el-Bekrî vd., 4. bs., Kahire: Dâru’s- Selâm, 2009.
• Uyar, Gülgün, “Ümmü Cemîl”, DİA, C. 42, Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• ez-Zemahşerî, Mahmûd bin Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl ve Uyûnu’l-Akâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, 2. bs., Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2005.
• Zilli, Ishtıyaq A, “Hamîduddin Ferâhî”, DİA, C. 15, Ankara: TDV Yayınları, 1997.