Demirci Camilerindeki Ahşap Tavan Göbekleri

Yıl 2021, Sayı: 12, 189 - 215, 30.06.2021

Halil İbrahim Eryılmaz

https://doi.org/10.47502/mizan.888025

Öz

Demirci Manisa’nın bir ilçesi olup, il merkezine 160 km. mesafede bir yerleşim yeridir.
Ahşap tavanlı cami yapma geleneğinin kökeni, Orta Asya Karahanlılar devrine kadar gitmektedir. Bu gelenek Anadolu’da da devam ettirilmiştir. Büyük Selçuklu, Gazneli, Anadolu Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı devirlerinde bu teknikte Anadolu’da birçok cami inşa edilmiştir. 12. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar Ankara, Konya, Niğde, Afyon ve Kastamonu çevreleri başta olmak üzere Anadolu’nun birçok bölgesinde ahşap tavanlı ibadet yapıları görmek mümkündür. Türkiye’nin birçok yöresinde olduğu gibi Demirci ilçesinde de tavanlı câmiler inşa edilmiştir. Bunlar daha çok 19. yüzyıla ait örneklerdir. Bu çalışmanın konusu olan Demirci’deki ahşap tavan göbekli 13 adet cami, 18-20. yüzyıl mimarisi ve bezemesi hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. Daha önce çalışılmamış olan bu eserler; plan, malzeme ve bezeme özellikleri bağlamında incelenmiştir. İncelenen eserlerin, Türk sanatındaki yeri ve önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca günümüzde kaderine terkedilmiş durumda olan eserlerin korunması yönünde adımlar atılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Manisa, Demirci, Cami, Ahşap, Ahşap Tavan

Kaynakça

• Acun, Hakkı. Manisa’da Türk Devri Yapıları. Ankara: TTK Yayınları, 1999.
• Aktemur, Ali Murat. “Türk Ahşap İşçiliği,” Türkler. Cilt 6, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu'da Üç Ahşap Cami. Ankara Üniversitesi Basımevi, 1973.
• Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Arseven, Celal Esad. Türk Sanatı. Cem Yayınevi, 1984.
• Ayvazoğlu, Beşir. Aşk Estetiği. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2000.
• Ayverdi, E. Hakkı ve İ. Aydın Yüksel. İlk 250 Senenin Osmanlı Mimarisi. Baha Matbaası: İstanbul, 1976.
• Barışta, H. Örcün. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi İstanbul Cami ve Türbelerinden Ağaç İşleri. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: Ankara, 2009.
• Can, Yılmaz ve Recep Gün. Ana Hatlarıyla Türk İslâm Sanatları ve Estetiği. İstanbul: Kayhan Yayınları, 2011.
• Çal, Halit. Niğde Şehrindeki Ahşap Tavanlı Camiler ve Mescitler. Ankara: T.C Kültür Bakanlığı, 2000.
• Çaycı, Ahmet. İslam Mimarisinde Anlam ve Sembol. Konya: Palet Yayınları, 2017.
• Denktaş, Mustafa. “Pınarbaşı–Uzunyayla’daki ahşap direkli camiler.” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (2004): 53 – 89.
• Deniz, Bekir. “Aksaray’da (Niğde) Ahşap Sütunlu İki Köy Cami.” Arkeoloji – Sanat Dergisi, 4(4) 1988: 19 – 67.
• Eryılmaz, Halil İbrahim. Türkiye’deki II. Abdülhamid Camileri, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2019.
• Eryılmaz, Halil İbrahim. Türk İslâm Sanatları II, Ankara: Gazi Yayınları, 2020.
• Grabar, Oleg. İslâm Sanatının Oluşumu, Çev. Nuran Yavuz, İstanbul: Kanat Yayınları, 2010.
• Karpuz, Haşim. “Erzurum Ve Konya Evlerinde Ahşap Malzeme Kullanımı.” Ahşap Kültürü Anadolu’nun Ahşap Evleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Kılıç, Serkan “Elmalı’daki Ahşap Tavanlı Cami ve Mescitler (Osmanlı Dönemi).” Mediterranean Journal of Humanities, 8/2 (2018): 407-425.
• Kuban, Doğan. Kaybolan Kent Hayalleri Ahşap Saraylar. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 2001.
• Kuban, Doğan. Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Yem Yayınları, 2007.
• Kuran, Aptullah. “Anadolu’da Ahşap Sütunlu Selçuklu Mimarisi.” Malazgirt Armağanı, (1972): 179-186.
• Kuyulu, İnci. “Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatından Yeni Bir Örnek: Soma Damgacı Camii.” Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi, 4 (1988): 67-78.
• Kuyulu, İnci. “Bademli-Kılcızade Mehmet Ağa Cami (Ödemiş/İzmir)”. Vakıflar Dergisi, 24, (1994): 147-158.
• Mülayim, Selçuk. Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler-Selçuklu Çağı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1982.
• Öney, Gönül. Anadolu Selçuklu Mimarisinde Süsleme ve El Sanatları, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, 1978.
• Özay Çiğdem. “Geometrik Kompozisyonların Tokat Yapılarındaki Ahşap Tavan Göbeklerine Yansıması; Mahmutpaşa Camii, Ulu Camii, Genç Mehmet Paşa Camii Örneği.” Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15/I, (2020): 81-89.
• Özen, Ramazan. “ İnşaat Malzemesi Olarak Ahşap; Avantaj ve Dezavantajları.” Ahşap Kültürü Anadolu’nun Ahşap Evleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Özgür Yıldız, Şenay ve Halil İbrahim Eryılmaz. “Manisa, Demirci Hacı Mehmed Ağa Camii Duvar Resimleri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51, (2020): 7-36.
• Özgür Yıldız, Şenay ve Aliye Özsüner, “Bolu Göynük’te Türk Devri Mimarisi”, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10/2, (2020): 343-345.
• Özkan, Haldun. Gümüşhane’de Ahşap Tavanlı Camiler.” Sanat Dergisi, 18, (2011): 63 – 80.
• Pala, İskender. “Mühr-i Süleyman.” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, 31, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, (2006): 524-526.
• Parla, Canan Parla ve Erol Altınsapan, “Sivrihisar Akdoğan Mescidi.” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/32, (2016): 1-11.
• Ramazanoğlu, Gözde. Mimar Sinan’da Tezyinat Anlayışı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Yücel, Erdem. “Selçuklu Ağaç İşçiliği.” Sanat Dünyamız, 4, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, (1975): 3, 4, 5, 26.
• Yücel, Erdem. “Ahşap”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, 2, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, (1989): 182-183.