İçerisine Fare Düşen Yağın Kullanımı İle İlgili Rivâyetin Tahric ve Tahlili

Yıl 2021, Sayı: 12, 273 - 302, 30.06.2021

Mustafa Aydın

https://doi.org/10.47502/mizan.911896

Öz

Hz. Peygamber (sav)’in söz, fiil ve takrirlerini bizlere yansıtan, İslam’ın ikinci ana kaynağı ve bu açıdan birçok hükmün temel dayanağı olan hadislerin sıhhatinin tespiti noktasında isnâd ve metin tahlili vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Bu çalışmada içerdiği anlam ve hüküm bakımından katı ve su dışındaki sıvı gıda maddelerinin içerisine necaset düşmesi durumunda temizliğinin ve durumunun ne olacağı vb. fıkhî konulara delil teşkil eden; Hz. Peygamber (sav)’in, içerisine fare düşen yağ ile ilgili olarak “fareyi ve etrafındaki kısmı atınız, yağınızı yiyiniz” buyurduğu rivâyet, hadis ilmi açısından tahlil edilmeye çalışılmıştır. Öncelikli olarak bu rivâyetin farklı tariklerinin kaynaklardan tahrici yapılmış ve daha sonra rivâyet, sened ve metin yönünden incelenerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, râvî, rivâyet, fare, yağ, tahrîc

Kaynakça

• Abdürrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. thk. Habîburrahman el-A’zamî. XI Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-ilmî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnâut, Âdil Mürşid vd. L Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1421.
• Akyüz, Ali. Abdürrezzâk es-San’anî. I/298-299. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Başaran, Selman. Devrakî, Ya’kûb b. İbrâhim. IX/248. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Baysa, Hüseyin. “Haram Madde İçeren Ürünlerin Hükmüne İstihlâkin Etkisi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/2 (15 Aralık 2018), 1165-1189.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Şerhu’s-sünne. thk. Şuayb el-Arnâut - Muhammed Züheyr eş-Şâvîş. XV Cilt. Dımeşk, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403.
• Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, 1995.
• Çakın, Kamil. Kuteybe b. Saîd. XXVI/491-492. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Çeker, Orhan. Ma’n b. Îsâ. XXVII/555. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. es-Sünen. thk. Fevaz Ahmed Zemerli ve Halid es-Seb’ el-Alemî. II Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2013.
• Güler, Zekeriya. Müsedded b. Müserhed. XXXII/82-83. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Halîlî, Ebû Ya‘lâ Halîl b. Abdillâh b. Ahmed el-Kazvînî. el-İrşâd fî maʿrifeti ʿulemâʾi’l-hadîs. thk. Muhammed Saîd b. Ömer İdrîs. III Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîhu Bağdâd. XIV Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Telhîsü’l-müteşâbih fi’r-resm ve himâyetü mâ eşkele minhü ʿan bevâdiri’t-tashîf ve’l-vehm. thk. Sükeyne eş-Şihâbî. II Cilt. Dımeşk: Dâru Talâs, 1985.
• Hatiboğlu, İbrahim. Ma’mer b. Râşîd. XXVII/552-554. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Hatiboğlu, İbrahim. Süfyân b. Uyeyne. XXXVIII/28-29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-Büstî. Meʿâlimü’s-Sünen. Halep: el-Matbaatü’l-ilmiyye, 1351.
• Humeydî, Ebû Bekr Abdullah b. ez-Zübeyr b. Îsâ el-Kureşî. el-Müsned. thk. Habîbürrahman el-A‘zamî. II Cilt. Beyrut / Kahire: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye / Mektebetü’l-Mütenebbî, ts.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî el-Gırnâtî. el-Kavânînü’l-fıkhiyye. thk. Mâcid el-Hamevî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1434.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerh ve’t-ta’dîl. IX Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1271.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhu’l-Buhârî. XIII Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1379.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Takrîbu’t-tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Halep: Dâru’r-Reşîd, 1486.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Tehzîbu’t-tehzîb. XII Cilt. Haydarabad: Matbaatu Meclis-i Dâiretü’l-Maarifi’n-Nizâmiyye, 1326.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Muhallâ. XII Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. thk. Şerafeddin Ahmed. IX Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1395.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Kitâbü (Maʿrifeti)’l-mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-duʿafâʾ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed. III Cilt. Halep: Dârul-Vaî, ts.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. X Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1405.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. 2 Cilt. Kahire: Matbaatü Mustafa Elbânî el-Halebî ve Evladuhu, 4. Basım, 1395.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. İhsan Abbas. VIII Cilt. Beyrut: Dâru Sâdr, 1968.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Câmiʿu’l-usûl li-ehâdîsi’r-Rasûl. thk. Abdülkadir el-Arnaût. XVII Cilt. Dımeşk: Mektebetü dâru’l-beyân, 1969.
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî. Tertîbü’l-medârik ve takrîbü’l-mesâlik li-maʿrifeti aʿlâmi mezhebi Mâlik. thk. Muhammed b. Tâvît et-Tancî vd. VIII Cilt. Mahmûdiyye/Fas: Matbaatü Faddâle, ts.
• Kallek, Cengiz. Fukahâ-yi seb’a. XIII/214. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Karaman, Abdullah. Ubeydullah b. Abdullah. XLII/18-19. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Halîl b. Me’mûn Şeyha. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1429.
• Mehmed Zihni Efendi. Ni’met-i İslâm. İstanbul: Sağlam Kitabevi, 1978.
• Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. XXXV Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1400.
• Mübârekpûrî, Ebü’l-Ulâ Muhammed Abdurrahmân b. Abdirrahîm. Tuhfetü’l-ahvezî şerhu Câmiʿi’t-Tirmizî. X Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. ed-Duafâʾ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed. Halep: Dâru’l-Vaî, 1396.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali en-. Tesmiyetü’ş-şuyûh. thk. Kâsım Ali Sa’d. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1424.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünen. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2009.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmûʿ şerhu’l-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• Okur, Kâşif Hamdi. İstihâle. EK-1/672-674. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016.
• Öğüt, Salim. Evzâî. XI/546-548. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Özel, Ahmet. Mâlik b. Enes. XXVII/506-513. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Özkan, Halit. Zührî. XLIV/544-549. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Sandıkçı, S. Kemal. Ahmed b. Sâlih et-Taberî. II/132. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
• Sehârenpûrî, Halîl b. Ahmed b. Mecîd. Bezlü’l-mechûd fî halli Ebî Dâvûd. thk. Takiyyüddin en-Nedvî. Hindistan: Ebu’l-Hasen en-Nedvî İslami Araştırmalar ve Öğretim Merkezi, 1427.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. thk. Halîl Muhyiddin el-Meys. XXXI Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• Seyyid Sâbık. Fıkhü’s-sünne. III Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1397.
• Sofuoğlu, Mehmed. Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi. XVI Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1987.
• Sönmez, Mehmet Ali. Ali b. Medînî. II/411. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. Tabakâtu’l-huffâz. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1403.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemu’l-kebîr. XX Cilt. Musul: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, 2. Basım, 1404.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). es-Sünen. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2008.
• Uğur, Mücteba. Abdurrahman b. Mehdî. I/167-168. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Uyanık, M. Zeki. “İslâm Hukukunda Dinî Hükümleri Hafifleten Umûmü’l-Belvâ” XIII/26 (01 Temmuz 2020), 195-235.
• Ünal, İsmail Hakkı. İsmâil b. Ebû Üveys. XXIII/95. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Vehbe ez-Zühaylî. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletühû. X Cilt. Dımeşk: Dâru’l-fikr, ts.
• Yeniel, Necati - Kayapınar, Hüseyin. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. XVII Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1987.
• Yıldırım, Enbiya. Hadisler ve Zihinlerdeki Sorular -Büyük Muhaddis Şuayp Arnavut’la Söyleşi-. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Yıldırım, Mustafa. Mecelle’nin Küllî Kâideleri. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2001.
• Yücel, Ahmet. Humeydî, Abdullah b. Zübeyr. XVIII/357. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. el-Kâşif fi maʿrifeti men lehu rivâyetun fi’l-kütübi’s- sitte. thk. Muhammed Avvâme, Ahmed Muhammed en-Nemr. II Cilt. Cidde: Dâru’l-Kıble, 1413.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. er-Ruvâtü’s-sikât el-mütekellem fîhim bimâ lâ yûcibü reddehüm. thk. Muhammed İbrahim el-Mevsılî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1412.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. Mîzânü’l-iʿtidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. IV Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1382.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. Siyeru a’lami’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnâut ve heyeti. XXV Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 3. Basım, 1405.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. Tezkiratü’l-huffâz. thk. Zekeriyya Amîrât. IV Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419.