Hasan Zekâî el-Kâdirî’nin Gül Risâlesi

Yıl 2021, Sayı: 13, 35 - 54, 31.12.2021

Hamide Ulupınar

Öz

Hasan Zekâî el-Kâdirî, 20. Yüzyılda yaşamış Molla Çelebi Tekkesi şeyhlerinden Mehmed Eşref Efendi’nin halifesidir. Hasan Zekâî el-Kâdirî’nin “Gül Risâlesi” Kâdirî tâcında kullanılan gül sembolünün dînî-tasavvufî anlamını, tarihî arka planını anlatmak üzere kaleme alınmıştır. Kâdirî tâcına işlenen gül motifi, Abdülkâdir-i Geylânî’nin Bağdat’a girişi esnasındaki şeyhlerin kendisine gönderdiği su dolu kâseye kış mevsiminde Hakk’ın kendisine ikramıyla gül koyması hadisesine dayanır. Risâlede, gül motifi, Kâdirî gülünün şeklî esasları, tâcda kullanılan iplik ve sembollerin tasavvufî mânâları açıklanmıştır.
Bu çalışmada Hasan Zekâî el-Kâdirî’nin hayatı hakkında kısaca bilgi verilmiş, kaleme aldığı “Gül Risâlesi”nin tanıtımı, günümüz alfabesine aktarımı ve değerlendirmesi yapılmıştır. Kâdirî tâcında yer alan gülün, üzerine işlenen motiflerin, kullanılan ipliklerin her birinin tasavvufî bir hakikati sembolize ettiği, tasavvuf âdâb ve erkânını, sûfî irfanını estetik bir biçimde yansıttığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Kâdiriyye, Hasan Zekâî, Tâc, Gül.

Gül Risale of Hasan Zakai al-Qadiri

Öz

Hasan Zekai al-Kadiri is the caliph of Mehmed Eşref Efendi, one of the sheikhs of Molla Çelebi Lodge, who lived in the 20th century. Hasan Zekai al-Kadiri's “Gül Risale/Rose Treatise” was written to explain the religious-mystical meaning and historical background of the rose symbol used on the Qadiri crown. The rose motif engraved on the Qadiri crown is based on the event that Abdulkadir-i Geylani placed a rose in a bowl filled with water sent to him by the sheikhs during his entrance to Baghdad, as a gift from God, in the winter season. In the treatise, the rose motif, the formal principles of the Qadiri rose, the mystical meanings of the thread and symbols used in the crown are explained.
In this study, information about Hasan Zekâî al-Kadirî's life was given briefly, the introduction of the "Rose Treatise" he wrote, its transfer to today's alphabet and its evaluation were made. It has been determined that the motifs embroidered on the rose, each of the threads embroidered on the Qadiri crown, symbolizes a mystical truth, and that it reflects the mystical etiquette and sufi knowledge in an aesthetic way.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Qadiriyya, Hasan Zekai, Crown, Rose

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs. thk. Abdülhamîd b. Ahmed b. Yûsuf b. el-Hindâvî. el-Mektebetü’l-Asriyye, 2000.
• Akkuş, Mehmet. “İsmâil Rûmî”. TDV İslam Ansiklopedisi, (İstanbul 2001), 23/120.
• Bardakçı, Mehmet Necmettin. “Türk Tasavvuf Kültüründe Gül Sembolü Üzerine Bazı Düşünceler”. Gül Kitabı: Gül Kültürü Üzerine İncelemeler.
• Ceyhan, Semih. “Taç”, TDV İslam Ansiklopedisi. (İstanbul 2010), 39/363-365.
• -------- “Osmanlı Tâcnâme Literatürüne Göre Derviş Tâcı ve Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî’nin Cevâhir-i Tâc-ı Hilâfet Risâlesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi, 25 (2011): 113-172.
• Çakır, Adalet. “Kâdiriyye”. Türkiye’de Tarikatlar Tarih ve Kültür, ed. Semih Ceyhan. (İstanbul: İsam Yayınları, 2015).
• Çap, Sabri. “Gül Dışındaki Çiçeklerle İlgili Rivayetlerin Tahlil ve Tenkidi. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, XVIII/2 (2018): 305-331.
• -------- “Gülün Yaratılışı ve Hz. Peygamber’le İlişkisi Özelinde Uydurma Rivayet Algısı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, XVIII/1 (2018): 259-297.
• -------- “Türk-İslâm Edebiyatında Gül Sembolü ve Gül Hakkındaki Uydurma Rivayetlerle İlişkisi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47 (2018): 161-203.
• -------- “Tasavvufta Gül Sembolü ve Gül ile İlgili Telakkinin Oluşmasında Uydurma Hadislerin Rolü”. Bilimname: Düşünce Platformu, 36 (2018): 455-498.
• Çetin, Nuran. “Arşiv Belgeleri Işığında Mehmed Vusûlî Efendi ve Kurucusu Olduğu Molla Çelebi Tekkesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23/1 (2019): 497-519.
• Demirci, Mehmet. “Türk Tasavvuf Kültüründe Gül”. Kubbealtı Akademi Mecmuası, XXXIII/4 (2004): 58-64.
• Derviş İbrâhim el-Eşrefî, Risâle-i Gül-i Kâdiriyye, Cemalettin Server Revnakoğlu Arşivi, no:150/115.
• Gündüzöz, Güldane. Tasavvufta Tâc Sembolizmi. (İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017).
• Gürer, Dilâver. Abdülkâdir Geylânî Hayatı, Eserleri, Görüşleri. (İstanbul 2003).
• Hasan Zekâî el-Kâdirî. Tarîkât-ı Âliyye-i Kâdiriyye-i Âhiyye-i Resmiyye’nin Gül Risâlesi. Süleymaniye Kütüphanesi, Cemaleddin Server Revnakoğlu Arşivi, no: A150/65.
• Işık, Emin. “Fatiha Suresi”. TDV İslam Ansiklopedisi, (İstanbul 1995), 12/252-254.
• Kara, Mustafa. “Gül Risalesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, V/5 (1993): 11-23).
• Mehmed Rifat el-Eşrefî. Risâle-i Tâciyye-i Kādiriyye. Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 3262.
• “Molla Çelebi Tekkesi”. Erişim 9 Aralık 2021. http://mustafaresmiahi.net/mustafaahi/tekkeler/mollacelebi.html.
• Öz, Mustafa. “Seb’a”. TDV İslam Ansiklopedisi, (İstanbul 2009), 36/241.
• Pala, İskender. “Mühr-i Süleyman”. TDV İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul 2006), 31/524-526.
• Revnakoğlu, Cemâleddin Server. “Kâdirilik’in İstanbul’a Gelişi ve Yayılışı”. Yeni Tarih Dünyası, 6 (İstanbul 1953).
• Süleymaniye Kütüphanesi, Cemaleddin Server Revnakoğlu Arşivi, 234/4,48,74.