Kur’ân’da E-H-L Kavramına Bakış

Yıl 2021, Sayı: 13, 55 - 81, 31.12.2021

İskender Şahin

Öz

Sosyolojik ve dinî bir gerçekliğe atıfta bulunan “ehl” kavramı, Kur’ân’da önemli bir yer tutmakta ve toplumsal yapının özellikleri hakkında birtakım ipuçları vermektedir. Elçilerin tebliğ görevlerinin muhatabı olan toplumların yapısal özelliklerini daha iyi anlayabilmek için “ehl” kavramının çok iyi bir şekilde araştırılması gerekir. Diğer taraftan kavramın sosyolojik ve dini içeriğine ilaveten âyetlerde başka anlamlara da matuf olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenlerle “ehl” lafzının araştırılmayı hak eden bir konu olduğu kanaati hasıl olmuştur. Bu makale, yukarıda dile getirilen söz konusu boşluğu bir nebze de olsa doldurmak maksadına binaen kaleme alınmıştır. Burada önce sözlüklerin “ehl” kavramına hangi anlamları verdikleri üzerinde durulacak ve akabinde Kur’ân’da kullanıldığı alanlar sistematik bir şekilde tasnif edilecek ve geçtiği âyetlerde hangi manaları uhdesinde barındırdığı örnekle detaylandırılarak açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Ehl, Kitap, Beyt., Kur’ân, Tefsir, Ehl, Kitap, Beyt.

Teşekkür

TEŞEKKÜR EDERİM

Kaynakça

• el-Âlûsî, Şihâbuddin Mahmud b. Abdullah. Rûhu'l-Meânî fi't-tefsiri'l-Kur'âni'l-azîm ve's-sebi'l-mesânî. Thk. Ali Abdulbarî Atıyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Asım Efendi. el-Okyanusu’l-basît fî tercimeti’l-kâmûsi’l-muhît. Çev. Mustafa Koç, Eyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• el-Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah. el-Furûku’l-luğaviyye. Thk. Muhammed İbrahim Selim. Kahire: Dâru’l-İlm ve’s-Sekâfe, b.t.y.
• Atalay, Orhan. “Kur’an’da Sosyal Grup İfade Eden Kavramlar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16, (2001), 197-231.
• el-Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesud. Meâlimu’t-tenzîl. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• el-Beydâvî, Nasruddîn Ebû Saîd. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. tahk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşî. Beyrut: Dâru ihyâi’d-turâsi’l-arabî, 1418.
• Bozkurt, Nebi. "Medine". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28: 305-311. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• el-Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh fi’l-luga. Thk. Ahmed Abdulğafûr Atâr. Beyrut: Dâru’l-İlm, 1407.
• ed-Dâmığânî, Huseyn Muhammed. Islâhu’l-vucûh ve’n-nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Thk. Abdulazîz Seyyid el-Ehl. Beyrut: Daru’l-İlm, 1983.
• Durmuş, Zülfükar. “Kur’an-ı Kerim’de Sosyal Gruplar”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/3 (2003), 17-46.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Ali el-Endelusî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher. Tehẕîbü’l-luga. Thk. Muhammed Avz Mer’ab. Beyrut: Dâru’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• el-Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbu’l-ayn. Thk. Mehmi Mazûmî-İbrahim es-Semirrâî. B.y.y.: Dârû’l-Mektebeti’l-Hilâl, b.t.y.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kub. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l Kitâbi’l-azîz. Nşr. Muhammed Ali en-Neccâr. Kahire: Lecnetü İhyâi’t-turâsi’l-İslamî, 1996.
• el-Hamevî, Yakut b. Abdillah. Mu’cemu’l-buldân. Beyrut: Dâru Sâdır, 1995.
• Hamidullah, Muhammed. el-Vesaiku's-siyasiyye. Çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi, 1997.
• Harman, Ömer Faruk. "Medyen". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/346-348. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• el-Hâzin, Alâuddin Ali b. Muhammed. Lübâbü’t-te’vîl fi maâni’t-tenzîl. Thk. Muhammed Ali Şahin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1415.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdilhak el-Endulûsî. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. tahk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1422.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed. Muʿcemü mekâyîsi’l-luga. Thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. B.y.y.: Dâru’l-Fikr, 1399.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-Arab. Beyrût: Dâru Sâdr, 1421.
• el-İsfehânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Thk. Saffân Adnân ed-Dâvûdî. Dımeşk-Beyrut: Dâru’l-Kalem-Dâru’ş-Şâmiyye, 1412.
• el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Camî li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî-Ahmed el-İtfıyyîş. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Muhammed Fuâd Abdulbakî. Mu’cemül-müfehres li-elfâzi’l-Kur'âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• el-Münâvî, Muhammed Abdurraûf. Feyzu’l-kadîr şerhu câmii’s-sağîr. Mısır: el-Mektebetü’t-Taciriyyetü’l-Kübra, 1356.
• en-Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed. Tefsiru Nesefi. neşr. Yusuf Ali Bedivî. Beyrut: Daru’l-Kelimu’t-Tayyib, 1998.
• Öz, Mustafa. "Ehl-i Beyt". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/498-501. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• er-Razî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-ğayb. Beyrut: Dâru ihyâi’d-turâsi’l-arabî, 1420.
• es-Semhûdî, Nureddin Ali b. Ahmed. Vefâʾü’l-vefâ bi-ahbâri dâri’l-Mustafâ. Nşr. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, b.t.y.
• Şahin, İskender. Kur’ân-ı Kerim ve Sami Dillerinde Ortak Sözcükler. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
• et-Tirmizî, Muhammed b. Ali b. Hasen el-Hakîm. Nevâdiru’l-usûl fî ehâdîsi’r-rasûl. Thk. Abdurrahman Umeyrat. Beyrut: Dâru’l-Cîl, b.t.y.
• Tuna, Korkut. Şehirlerin Ortaya Çıkışı ve Yaygınlaşması Üzerine Bir Sosyolojik Deneme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., 1987.
• Tuncer, Faruk. “Kur’an-ı Kerim’de Sosyal Grup İfade Eden Kelimelerin Nüzul Sürecindeki Değişimleri”. EKEV Akademi Dergisi 16/53 (2012), 1-24.
• et-Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. Hasan. et-Tıbyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Habib Kasir el-Amili. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, b.t.y.
• Ülken, Hilmi Ziya. Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: MEB. Basımevi, 1969.
• el-Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed. el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. Thk. Saffân Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1415.
• ez-Zeccâc, İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Meʿâni’l-Kurʾân ve iʿrâbüh. Thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer. Esâsu’l-belâğa. Thk. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1419.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki ğavâmizi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabi, 1407.