XIX. ve XX. Yüzyıl Hollanda Şarkiyatçılığının Gizemli Leiden Şövalyesi Christiaan Snouck Hurgronje ve “İhtida”nın Araçsallığı Üzerine Notlar

Yıl 2021, Sayı: 13, 253 - 284, 31.12.2021

Hüseyin Hilmi Aladağ

Öz

Christiaan Snouck Hurgronje On dokuzuncu yüzyılın sonu ve yirminci yüzyılın başında Hollanda Sömürge Bakanlığı hesabına çalışmış bir şarkiyatçıdır. Hollanda'nın özellikle Doğu Hint Adaları'ndaki sömürgecilik faaliyetlerinin stratejik olarak planlanmasında aktif görevler almıştır. Bu görevlerinde başarılı olabilmek için ise Mekke'ye giderek ihtida kisvesine bürünmüştür. Hurgronje'nin kişisel bağlantılarının merkezinde ise Vehhabiler yer almıştır. Vehhabilerle müşterek ve el altından gizli çalışmaları ise Osmanlı hilafetinin etki sahasını özellikle Doğu Hint Adaları'nda daraltmaya matuf çabalarıyla ve II. Abdülhamid karşıtlığı ile örtüşmektedir. Nöldeke ve Goldziher gibi diğer şarkiyatçılarla mektuplaşmaları ise ihtidasını bir araç olarak kullandığı tezini bugün artık inkâr edilemez bir biçimde ortaya koymuştur. Çalışmada Literatür inceleme tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Christiaan Snouck Hurgronje, Oryantalizm, Hollanda Şarkiyatçılığı, Vehhabilik, Ehl-iSünnet Ve'l cemaat, II. Abdülhamid, Osmanlı Hilafeti

Kaynakça

• Benda, Harry J., (1958), “Christiaan Snouck Hurgronje and the Foundations of Dutch Islamic Policy in Indonesia”, The Journal of Modern History , Vol. 30, No. 4, pp. 338- 347.
• Burhanudin, Jajat, (2014), “The Dutch Colonıal Polıcy On Islam Reading The Intellectual Journey Of Snouck Hurgronje”, Al-Jāmi‘ah: Journal of Islamic Studies Vol. 52, no. 1 p. 27, pp. 25–58.
• Dijk, Kees van, (2010), “The Elitist Premises of Snouck Hurgronje’s Association Fantasy”, Studia Islamika, Vol. 17, No. 3, pp. 407–440. Drieënhuizen, Caroline, (2014), “Objects, Nostalgia and the Dutch Colonial Elite in Times of Transition, ca. 1900-1970”, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, 2014, Vol. 170, No. 4, Colonial Re-Collections: Memories, Objects, and Performances, Brill, pp. 504–529.
• Fogg, Kevin W., (2014) Seeking Arabs but Looking at Indonesians: Snouck Hurgronje’s Arab Lens on the Dutch East Indies, Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), V:8: Issue: 1, pp.51–73.
• Gemici, Nurettin, (2019), “XVI-IX. Yüzyıllarda Haremeyn’in Gayrimüslim Misafirleri”, Siyer Araştırmaları Dergisi, S.6, s. 33–45.
• Göksoy, İsmail Hakkı,(2009), “Snouck-Hurgronje, Cristiaan”, DİA, C.37, s. 340–34.
• Göksoy, İsmail Hakkı, Teti̇k, Zübeyir, (2019 ), "Osmanlı Devleti’nin Batavya Başşehbenderi Hacı Rasim Bey’in Hayatı, Faaliyetleri ve Meclis-i Mebusan’a Sunduğu Arzuhali", Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, S.6, ss. 211–229.
• Hacak, Hasan, (2004), “Christiaan Snouck Hurgronje ve İslam Hukuku İle İlgili Görüşleri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S.4, s.45–61.
• Hurgronje, C. Snouck, (1906), The Achehnese, Vol. 2, trans. by A.W.S. O’Sullivan Leiden: Brill.
• Kadı, İsmail Hakkı, (2002), “Hollanda’da Şarkiyat Araştırmaları”, s. 104, Doğu Batı, S.20, Ankara, s. 83–110.
• Kappers, C. U. Ariens, (1936), “C. Snouck Hurgronje”, Man , Aug., 1936, Vol. 36, Aug., Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, pp. 138–139.
• Kapteın, Nıco (1997), “Sayyid 'Uthmân on the Legal Validity of Documentary Evidence”, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, Deel 153, 1ste Afl. (1997), Brill, pp. 85–102.
• Kaptein, N.J.G., (1998), “The Sayyid and the Queen: Sayyid ‘Uthmān on Queen Wilhelmina’s Inauguration on the Throne of the Netherlands in 1898”, Journal of Islamic Studies, vol. 9, no. 2, pp. 159–173.
• Koningsveld, Pieter Sjoerd van, (2016), “Conversion of European Intellectuals to Islam: The Case of Christiaan Snouck Hurgronje alias Abd al-Ghaffār”, Muslims in Interwar Europe (A Transcultural Historical Perspective), Editor(s): Bekim Agai, Umar Ryad and Mehdi Sajid, Brill, pp. 88–104.
• Laffan, Mıchael F., (2003), “Wrıtıng From The Colonıal Margın: The Letters Of Aboe Bakar Djajadınıngrat To Chrıstıaan Snouck Hurgronje”, Indonesia and the Malay World, Vol. 31, No. 91, November, pp. 356–380.
• McFate, Montgomery, (2019), “Useful Knowledge: Snouck Hurgronje and Islamic Insurgency in Aceh”, ORBİS, Volume 63, Issue 3, pp. 416–439.
• Niel, Robert Van, (1957), “Christiaan Snouck Hurgronje: In Memory of the Centennial of his Birth”, The Journal of Asian Studies , Vol. 16, No. 4, pp. 591- 594.
• Rohmana, Jajang A., (2018) “Rereadıng Chrıstıaan Snouck Hurgronje: Hıs Islam, Marrıage And Indo-European Descents In The Early Twentıeth-Century Prıangan”, Walisongo, Jurnal Penelitian Sosial Keagamaan, Vol. 26 No.1 pp 35–66.
• Vredenbregt, J., “The Haddj. Some of its features and functions in Indonesia In: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”, V. 118, no: 1, Leiden, 1962, p. 91–154.
• Witkam, Jan Just, (2007), “Catalogueof an exhibition on the sesquicentenary of his birth, 8 February 2007” (Edit. Arnoud Vrolijk, Hans van de Velde) in “Christiaan Snouck Hurgronjet atour d'horizon of his life and work”, Leiden, pp. 11–31.