Analysis of the Banū Qurayẓa Hadith within the Framework of Literal and Teleological Interpretation Methods

Yıl 2022, Sayı: 14, 89 - 116, 30.06.2022

Ayşegül Yılmaz

https://doi.org/10.47502/mizan.1097936

Cited By: 1

Öz

In the classical Islamic law and theory literature, the Banū Qurayẓa hadith is presented as evidence for the acceptability of the literalist understanding. According to the narration, before the Banū Qurayẓa Siege, The Prophet ordered his companions to pray the ‘aṣr prayer in the Banū Qurayẓa land. While some of the companions were praying on the way and on time, the others prayed when they reached Banu Qurayza, although the time had passed. At the end of the same day, when the event was told to him, The Prophet did not condemn these two different ijtihads. The aim of this study is to reveal that the group of Companions who prayed ‘aṣr prayer in Banū Qurayza after its time had passed may have pursued some goals in this ijtihad, and it is not correct to accuse them of literalism. The study is significant in terms of ending the acceptance of this hadith as a confirmation of pure literalism and contributing to the correct understanding of religious legal texts, and presents an important thesis about a problem that remains current in every age. For this purpose, all the sources of the first period in which the event is mentioned were examined, and the meanings and indications of the Banū Qurayẓa hadith and the scholars' interpretations of it were analyzed within the framework of literal and teleological methods. In the study, it was methodologically proven that the Prophet's taqrīr (His silence) could not be understood as approval of pure literalism.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Islamic Law Theory, Literalism, Teleological Interpretation, Banū Qurayẓa.

Lafızcı ve Gâyeci Yorum Metotları Çerçevesinde Benî Kurayza Hadisinin Tahlili

Öz

Benî Kurayza hadisi, İslam hukuku ve usûl literatüründe genellikle lafızcı anlayışın meşrûluğuna bir delil olarak gösterilir. Rivâyete göre, Hz. Peygamber, Benî Kurayza Kuşatması öncesinde ashabına, ikindi namazını Benî Kurayza topraklarında kılma emri vermiş; sahabenin bir kısmı yolda ve vaktinde namaz kılarken bir kısmı vakit geçmesine rağmen Benî Kurayza’ya ulaşınca namazı kaza etmiştir. Aynı günün sonunda olay kendisine anlatıldığında, Hz. Peygamber bu iki farklı ictihadı da kınamamıştır. Bu çalışmanın amacı, ikindi namazını Benî Kurayza’da, vakti geçtikten sonra kaza eden sahabe topluluğunun, bu ictihadında bazı gâyeler gözetmiş olabileceğini ve onları lafızcılıkla ithâm etmenin doğru olmadığını ortaya koymaktır. Çalışma, zikredilen hadisin lafızcılığın tasdik delili olmaktan çıkarılması ve nasların doğru anlaşılmasına katkıda bulunması bakımından önem taşımakta, her çağda güncelliğini koruyan bir problem hakkında önemli bir tezi, delilleriyle birlikte dile getirmektedir. Çalışma amacını gerçekleştirmek için, hadisin ve hâdisenin zikredildiği ilk dönem kaynaklarının tamamı incelenmiş; lafızcı ve gâyeci metotlar çerçevesinde, Benî Kurayza hadisinin delâletleri ve sonraki dönemlerde hadis üzerine yapılan yorumlar analiz edilmiştir. Çalışmada, Hz. Peygamber’in bu takririnin, lafızcılığı onaylama şeklinde anlaşılmasının, usûlen mümkün olmadığı ispatlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, İslâm Hukuk Usûlü, Lafızcılık, Gâî Yorum, Benî Kurayza.

Kaynakça

• Abdüllatîf, Hâlid b. Abdirrahmân b. Abdilazîz. el-Ahkâmu’l-fıkhıyyetü’l-müstefâdeh min Ğazveti’l-Ahzâb ve Benî Kurayza. Riyâd: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd, Yüksek Lisans Tezi, 1423/2002.
• Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî şerhu Sahihi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• Aynî, Bedreddin. Umdetü’l-kârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım, ts.
• Belâzürî. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, 1988.
• Berber, Muhammed Abduh Muhammed. el-Ahkâmu’l-fıkhıyyetü’l-müstefâdeh min Ğazveteyi’l-Ahzâb ve Benî Kurayza. Ümm Dermân: Câmiatü’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, Doktora Tezi, 1436/2015.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin. Delâilü’n-nübüvve. thk. Abdülmu‘tî Kal‘acî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1408/1988.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. el-Fusûl fi’l-usûl. thk. Uceyl Câsim en-Neşemî. 4 Cilt. Kuveyt: Vizâratu’l-Evkafi’l-Kuveytiyye, 2. Basım, 1414/1994.
• Dev‘ân, Mahmûd b. İbrâhim. “el-Hasâisu’t-tabî‘ıyye li’l-Medîneti’l-Münevvera ve eseruhâ alâ ahdâsi Ğazveti’l-Ahzâb”. Mecelletü Câmi‘ati Melik Abdilazîz: el-Âdâb ve’l-‘ulûmu’l-insâniyye 23 (1436/2016), 49-65.
• Haccâc, Müslim bin. el-Müsnedü’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâʾi’t-Turâsi’l-ʿArabî, ts.
• Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ,. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1411/1990.
• İbn Ebî Hayseme. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Salâh b. Fethî Hilâl. 4 Cilt. Kahire: el-Fârûk el-Hadîse li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, 1427/2006.
• İbn Hazm. el-İhkâm fî usûliʾl-ahkâm. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 8 Cilt. Beyrut: Dâruʾl-Âfâkıʾl-Cedîde, ts.
• İbn Hazm. Cevâmi‘u’s-sîreti ve hamsu rasâil uhrâ. thk. İhsân Abbâs. b.y.: Dâru’l-Ma‘ârif, 1900.
• İbn Hişâm. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Saka, İbrahim el-Ebyârî, Abdülhafîz eş-Şelebî. 2 Cilt. Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 2. Basım, 1375/1955.
• İbn İshâk. Sîretü İbn İshâk (Kitâbu’s-siyer ve’l-meğâzî). thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1398/1978.
• İbn Kayyim el-Cevziyye. Zâdü’l-me‘âd fî hedyi hayri’l-‘ibâd. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 27. Basım, 1415/1994.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa Abdülvâhid. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1395/1976.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm,. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme,. 8 Cilt. Dâru Taybe, 1420/1999.
• İbn Receb. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Mahmûd b. Şaʿbân vd. 9 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ğurabâi’l-Eseriyye, 1417/1996.
• İbn Sa‘d. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin. Mecmûʿu’l-fetâvâ. thk. Abdurrahmân b. Muhammed b. Kasım. 35 Cilt. Medine: Mecmaʿu’l-Melik Fahd, 1416/1995.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin. Minhâcü’s-sünneti’n-nebeviyye. thk. Muhammed Reşâd Sâlim. 9 Cilt. Dımaşk: Câmiatü İmam Muhammed b. Suûd, 1406/1986.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir. Ahkâmü’l-Kur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1424/2003.
• İbnü’l-Mülakkın. et-Tavzîh li-şerhi’l-Câmi‘i’s-sahîh. thk. Dâru’l-Felâh li’l-Bahsi’l-‘İlmî ve Tahkîki’t-Türâs. 36 Cilt. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 1429/2008.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillâh. el-’Avâsım ve’l-kavâsım fi’z-zeb ‘an sünneti Ebi’l-Kâsım. thk. Şuayb el-Arnavut. 9 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415/1994.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sârî li-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 Cilt. Mısır: Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 7. Basım, 1323.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî, İbrahim Atfeyş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1384/1964.
• Kühayl, Usâme Ahmed Muhammed. “İstinbâtu’l-kavâidi’l-usûliyye min hadisi salâti’l-‘asr fî Benî Kurayza”. Mecelletü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye ve’l-Buhûsi’l-Akâdîmiyye, 66 (1437/2016), 33-96.
• Makdisî, Mutahhar b. Tâhir. el-Bed ve’t-Târîh. 6 Cilt. Bur Saîd: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, ts.
• Merdâvî, Ali b. Süleymân. et-Tahbîr şerḥu’t-Tahrîr. thk. Abdurrahmân b. Abdillah el-Cibrin vd. 8 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1421/2000.
• Nebîl b. Mansûr, Ebû Huzeyfe. Enîsü’s-sârî fî tahrîci ve tahkîki’l-ehâdîs elletî zekerahâ el-Hâfız İbn Hacer el-Askalânî fî Fethi’l-Bârî. 11 Cilt. Beyrut: Müessesetü’s-Semâha, 1426/2005.
• Nemerî, İbn Abdilber. Câmi‘u beyâni’l-‘ilm ve fadlihî. thk. Ebi’l-Eşbâl ez-Züheyrî. 2 Cilt. b.y.: Dâru İbni’l-Cevzî, 1414/1994.
• Nevevî. el-Minhâc şerhu Sahîhi Müslim. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1392.
• San‘ânî, Abdürrezzâk. el-Musannef. thk. Habîbü’r-Rahmân el-‘Azamî. 11 Cilt. Hindistan: el-Meclisü’l-‘İlmî, 2. Basım, 1403.
• San‘ânî, Abdürrezzâk. Tefsîru Abdirrezzâk. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419.
• Süheylî, Abdurrahmân b. Abdillâh. er-Ravzu’l-ünüf fî şerhi’s-Sîreti’n-Nebeviyye li’bn-i Hişâm. thk. Ömer Abdisselâm es-Selâmî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1421–2000.
• Şâtıbî, İbrâhim b. Musâ eş-. el-Muvâfakât. thk. Ebû ʿUbeyde Meşhûr b. Ḥasen Âl Selmân. 7 Cilt. Huber: Dâru İbn ʿAffân, 1417/1997.
• Şevkânî. Neylü’l-evtâr. thk. ‘İsâmeddin es-Sabâbatî. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Ḥadîs̱, 1413/1993.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed. el-Câmi‘u’l-Kebîr (Sünenü’t-Tirmizî). thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Urmevî, Sirâceddin. et-Tahsîl mine’l-Mahsûl. thk. Abdülhamîd Ali Ebû Züneyd. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
• Taberânî. el-Mu‘cemü’l-Kebîr. thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, ts.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Türâs, 2. Basım, 1387.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. el-Meğâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-A‘lemî, 3. Basım, 1409/1989.
• Yaman, Ahmet. “İslam Hukuk İlmi Açısından Makâsıd İctihâdının ya da Teleolojik Yorum Yöntemlerinin İlkeleri Üzerine”. Marife 2/1 (2002), 25-51.
• Zerkeşî, Bedreddîn. el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fikh. 8 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Ketbî, 1414/1994.
• Zerkeşî, Şemseddin. Şerhu’z-Zerkeşî ʿalâ Muhtaṣari’l-Hırakî. 7 Cilt. b.y.: Dâru’l-ʿUbeykân, 1413/1993.