Kur’an Kıssalarında Bir Üsve-i Hasene Sunumu: Ebeveyn ve Eğitimci Rolüyle Hz. Ya'kûb (a.s)

Yıl 2022, Sayı: 15, 597 - 617, 31.12.2022

İsmail Kılıç

https://doi.org/10.47502/mizan.1181128

Öz

Asıl gayesi ahlaki ve terbiyevî olan Kur’an kıssalarındaki karakterlerde özdeşim kurmaya müsait ve insanların kendilerine hisseler çıkarabileceği bir muhteva vardır. İnsanlar bu kıssaları okuduklarında veya dinlediklerinde onlarda iyi ve kötü örnekler bulabilirler. İyi örnek olarak sunulanların başında ise peygamberler gelir. Bu yüzden diğer insanlar gibi sosyal hayatta farklı rolleri olan peygamberler, Kur’an kıssalarının anlatımında bu rolleriyle incelenmelidir. Bu çalışmada Kur’an kıssalarının Hz. Ya‘kub’u (a.s) sunumunda bir ebeveyn ve eğitimci için örnek olma durumunu incelemek amaçlanmıştır. Böyle bir çalışma Kur’an kıssalarının anlaşılması ve Kur’an’ın pratik hayatla ilişkisinin ortaya konulması bakımından oldukça önemlidir. Araştırmada analiz ve sentez yöntemi esas alınmıştır. Hz. Ya‘kub’un (a.s) kıssasının anlatıldığı âyetler tasnif edilip tefsir kaynakları ve konuyla ilgili günümüzde yapılan çalışmalar ışığında değerlendirilmiştir. Buna ilaveten bu kıssa Tevrat’ta yer aldığından Tevrat’ın anlatımı ile karşılaştırılarak Kur’an kıssalarının bu konudaki özgün yanı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Netice olarak Kur’an kıssalarında aile ve eğitim alanında peygamberlerin örnekler olarak sunulduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kıssalar, Üsve-i Hasene, Hz. Ya'kub (a.s), Ebeveyn, Eğitim

Kaynakça

• Altuntaş, Abdurrahman. “Kur’an’da Model Olarak Sunulan İnsan Tipleri”. Uluslararası İslam ve Model İnsan Sempozyumu (Kahramanmaraş, 2/26-27 Nisan 2018). ed. M. Akif Özdoğan v.d ., 1-9. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Kültür ve Turizm Şube Müdürlüğü, 2018.
• Ateş, Avnullah Enes. “Model İnsan Oluşturmada Kur’an’daki Peygamber Kıssaları”. Uluslararası İslam ve Model İnsan Oluşturma Sempozyumu (Kahramanmaraş, 26-27 Nisan 2018). ed. M. Akif Özdoğan v.d., 2/554-561. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Kültür ve Turizm Şube Müdürlüğü, 2018.
• Baş, Erdoğan. “Kişilik ve Karakter İnşasında Kur’an’ın Sunduğu Güzel İnsan Modeli”. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2018), 277-296.
• Batar, Yusuf. “Kur’an Kıssalarının Bazı Eğitici Özellikleri”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Bahar 2016), 81-103.
• Batar, Yusuf. “Kur’an Kıssalarındaki Rol Modellerin Eğitsel Değeri”. Uluslararası Kişilik ve Karakter İnşasında Dinin Yeri Sempozyumu (Ordu, 10-12 Nisan 2016). ed. Yavuz Ünal vd. 1/183-203. Ordu: Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2016.
• Beydâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kadı el-Beydâvî: Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-Te’vîl. 5 c. Beyrut: Dâru İhyau’t-Türasi’l-Arabî, 1418.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. 8 c., 2. bs. İstanbul: Çağrı Yay., 1413/1992.
• Cerahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1991.
• Çelik, Ömer. Hakkın Dâveti Kur’an-ı Kerim-Meâlî ve Tefsiri. 5 c. İstanbul: Erkam Yay., 1434/2013.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili. 10 c. İstanbul: Eser Neşriyat, t.y.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı: Meal Tefsir. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yay., 1420/1999.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ezherî. Tehzîbü’l-luga. thk. Muhammed Ivaz Mir’ab. 8 c. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî. 2001.
• Halîl b. Ahmed, Ebu Abdi’r-Rahman el-Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-ayn. thk. Mehdî Mahzumî. İbrahim es-Sâmerrâî. 8 c. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbûât, 1408/1988).
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî. Tefsîrü’l-Kur’ani’l-azîm Müsneden an Resîlillâh s.a.v. ve’s-Sahâbe ve’t-Tâbiîn. thk. Es’ad Muhammed et-Tayyib. 10 c. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1417/1997.
• İbn Faris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekeriyyâ. Mu‘cemu mekâyîsi’l-luğa. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 6 c. Beyrut: Dârü’l-Cîl, t.y.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’ani’l-azîm. thk. Sami b. Muhammed es-Selame. 8 c. Riyad: Dâru Taybe, 1418/1997.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Tefsîru garîbi’l-Kur’an. thk. es-Seyyid Abbas Ahmed Sakr. 3 c. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1978/1398.
• Kitab-ı Mukaddes, İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi, 1997.
• Kurt, Yaşar. “Kur’an’da Hz. Peygamberin Örnek İnsan Oluşu: Üsve-i Hasene”. İslami İlimler Dergisi 1/1 (Bahar 2006), 145-159.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmiu li-ahkâmi’l-Kur’an. thk. Ahmed Abdülalim Berdunî, Ebû İshak İbrahim İtfiş. 10 c. 3. bs. Kahire: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1386/1966- 1387/1967.
• Kutub, Seyyid. Fî zilâli’l-Kur’an. Beyrut: Dârü’ş-Şürûk, 1405/1985.
• Kutup, Seyyid. et-Tefsiru’l-fennyyufi’l-Kur’an. 8. bs. Beyrut: Dâru’şurûk, 1983.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Tefsîrü’l-Mâtürîdî: Te’vîlâtu Ehli’s-sünne: Te’vîlâtü’l-Kur’an. thk. Mecdî Baslum. 10 c. Beyrut: Dâru’l-Kütüb’l-İlmiyye, 1426/2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nüket ve’l-uyûn: Tefsîrü’l-Mâverdî. thk. es-Seyyid b. Abdülmaksud b. Abdürrahim. 6 c. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• Mevdûdî, Seyyid Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l- Kur’an. çev. Muhammed Han Kayânî v.d. 7 c. İstanbul: İnsan Yay., 1986-1988.
• Mezidî, Züheyr Mansur. Kur’an Kıssalarında Sinematik özellikler. çev. Hülya Afacan. İstanbul: Mana Yay, 2010.
• Mukâtil, Ebu’l-Hasan Mukâtil b. Süleyman b. Beşir Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman: et-Tefsîrü’l-kebir. thk. Abdullah Mahmûd Şehhate. 4 c. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâp, 1979.
• Mücâhid b. Cebr, Ebü’l-Haccâc el-Mekkî, Tefsirü'l-Mücâhid. thk. Muhammed Abdüsselam Ebü'n-Nîl. Kahire: Dârü'l-Fikri'l-İslâmî el-Hadise, 1989/1410.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim bin el-Haccac. Sahîhu Müslim. 3 c., 2. bs. İstanbul: Çağrı Yay., 1413/1992.
• Râgıb, Ebu’l-Kasım el-Hüseyin b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el-İsfahânî. Mu‘cemu müfredâti’l-elfâzi’l-Kur’an. Beyrut. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. el-Hasan b. el-Hüseyin Fahreddin. et-Tefsîrü’l-kebîr: Mefâtîhü’l-gayb. 32 c. 3. bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
• Sem‘ânî, Ebu’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr Temîmî Mervezî. Tefsîrü’l-Kur’an: Kitâbü’t-tefsîr. thk. Yâsir b. İbrâhim ve Ğanîm b. Abbas b. Ğanîm. 6 c. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1418/1997.
• Sırrı Paşa. Ahsenü’l-Kasas: Tefsiru Sûreti Yûsuf (a.s). c. 3. İstanbul: Şirketi Mürettibiye, 1309.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir b. Yezid. Câmiü’l-beyân an te’vîli âyi’l Kur’an. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 c. y.y.: Müessetü’r-Risale, 1420/2000.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa Serve et- Sünenü’t-Tirmizî. 5 c. 2. bs. İstanbul: Çağrı Yay., 1413/1992.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhim b. es-Seri b. Sehl. Meâni’l-Kur’an ve i‘râbuhu. thk. Abdülcelil Abduh Şelebi. 5 c. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-Te’vîl: el-Keşşâf an Hakâiki’t-enzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. 4 c. Beyrut: Dâru’l-Kitâb’l-Arabî, t.y.