Sosyo-Psikolojik ve Dinî Yönleriyle Cimrilik Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: 16, 99 - 122, 30.06.2023

Esra İrk

https://doi.org/10.47502/mizan.1258039

Öz

Açgözlülük, haset, hırs gibi kavramlarla ilişkili olan cimrilik, harcama konusundaki yetersizliğe ve anormalliğe işaret etmekte ve biriktirme, yığma, istifleme tarzında ortaya çıkmaktadır. Cimrinin nesneyle kurduğu ilişki biçimi ve onlara atfettiği özel anlamlar problemlidir. Cimrilerin hayatında para, soyut ve manevî değerlerin yerine ikâme edilmiş, bazı sosyal temelli güdülerin karşılanmasında ana referans olarak görülmüştür. Cimri, vermenin veya harcamanın gerekli olmadığına yönelik hatalı bilişleri neticesinde ilişkilerinde zayıf, yüzeysel ve faydacı bir yaklaşımı benimsemiştir. Bu da hem paraya yüklenen kritik rol hem de cimrilik kaynaklı davranışların beraberinde getirdiği yalnızlık sonucunda şüphe, korku, kaygı gibi yıpratıcı duyguların iç dünyada yüksek düzeyde deneyimlenmesine yol açmaktadır. İslam’da cimrilik, kötü huylar kategorisinde ele alınmış, dünya ve ahiret mutluluğunun önünde önemli bir engel olarak zikredilmiştir. Bu makalede cimriliğin kavramsal yapısı psikolojik ve dinî yönden incelenmiş, cimrilik davranışına yol açan durumlar değerlendirilmiştir. Cimrilikle ilişkili duygular ve cimriliğin ruh sağlığına yansımaları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, İslam Geleneği, Cimrilik, Haset, Ruh Sağlığı

Evaluation of the Miserliness from Socio-Psychological and Religious Perspectives

Öz

Miserliness is associated with concepts such as greed, envy, ambition. It points to the inadequacy and abnormality in spending and emerges in the style of hoarding and storing. The way the miser establishes with the object and the special meanings the miser attributes to them are problematic. In the life of the miser, money is substituted for intangible and spiritual values. It is seen as a main reference in fulfilling some socially based motives. The miser adopts a weak, superficial and utilitarian type of relationship in his interpersonal and social relations as a result of faulty cognitive that it is not necessary to give or spend. This leads to a high level of internal experience of backbreaking emotions such as suspicion, fear, anxiety as a result of the critical role attributed to money and the loneliness brought about by stingy behaviors. In Islam, miserliness is considered in the category of bad habits. It is mentioned as an important obstacle to happiness in this world and the hereafter. In this article, the conceptual structure of miserliness is evaluated from psychological and religious perspective, and the situations that lead to miserly behavior is explored. Emotions related to miserliness and the reflections of miserliness on mental health are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Islamic Tradition, Miserliness, Envy, Mental Health

Kaynakça

• Adler, Alfred. İnsanı Tanıma Sanatı. çev. Kâmuran Şipal. İstanbul: Say Yayınları, 19. Basım, 2018.
• Akhtar, Salman. Good Stuff: Courage, Resilience, Gratitude, Generosity, Forgiveness, and Sacrifice. Lanham, MD: Rowman & Littlefield, 2013.
• Akhtar, Salman. “Meanings, Manifestations, and Management of Greed”. Greed: Developmental, Cultural, and Clinical Realms. ed. Salman Akhtar. 131-158. London: Karnac Books, 2015.
• Akhtar, Salman. Comprehensive Dictionary of Psychoanalysis. London: Karnac Books, 2009b.
• Amin, Aseel Sami. “Into Quranic Consent Eloquence of Prophetic Hadiths Use of Similar-Meaning Utterances in Light of the Quranic Use (Miserliness and Stinginess as Evidence)”. Tasleem Journal 5/19 (2019), 79-117.
• Amry, Syaiful - Fauzan, Aris. “A Study of Al-Qur'an Interpretation About Grateful and Bakheel (Stingy) Personalities in Human Life”. Advances in Social Science, Education and Humanities Research 626 (2021), 292-298.
• Aristoteles, Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1997.
• Association, American Psychiatric. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-5. American Psychiatric Association, 5. Basım, 2013.
• Awla, Hawre Omar – Salih, Shukur Eskander. “Stinginess, Generosity in The Qur’an, And Their Impact on Individuals and Society”. Qualaai Zanist Journal 5/2 (2020), 627–657. https://doi.org/10.25212/lfu.qzj.5.2.19.
• Aziz, Farooq vd. “Ingratitude of Blessings-Analysis from Islamic View”. International Journal of Physical and Social Sciences 3/12 (2013), 500-505.
• Bardakoğlu, Ali. “Kurban”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/436-440. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Bensaid, Benaouda vd. “Ethico-Spiritual Dimensions of Charity: An Islamic Perspective”. Middle-East Journal of Scientific Research 13/2 (2013), 171-182.
• Briggs, Jane Seymour. “The Teaching of Thrift”. The Journal of Business Education 12/10 (1937), 13-14. https://doi.org/10.1080/08832323.1937.9956593.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr. Cimriler Kitabı. çev. Selahattin Hacıoğlu. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınları, 2004.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 5. Basım, 2009.
• Cevziyye, İbn Kayyim. İbn Kayyim Tefsiri: Bedâi’u’t-Tefsîr. der. Yüsrî es-Seyyid Muhammed. çev. Mehmet Ali Kara vd. 4 Cilt. İstanbul: Polen Yayınları, 2011.
• Chancellor, Joseph – Lyubomirsky, Sonja. “Happiness and Thrift: When (Spending) Less is (Hedonically) More”. Journal of Consumer Psychology 21/2 (Nisan 2011), 131-138. https://doi.org/10.1016/j.jcps.2011.02.004.
• Çağrıcı, Mustafa. “Cimrilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/4-5. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Davutoğlu, Ahmet. Duruş-Gençlerle Yüz Yüze. İstanbul: Küre Yayınları, 4. Basım, 2017.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b Eş’as b İshak es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. çev. İsmail Lütfî Çakan. 17 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1987.
• Elliott, John H. “Envy, Jealousy and Zeal in the Bible: Sorting Out the Social Differences and Theological Implications – No Envy for YHWY”. To Break Every Yoke: Essays in Honor of Marvin L. Chaney. ed. Norman K. Gottwald – Robert Coote. 344-364. Sheffield: Sheffield Phoenix, 2007.
• Freud, Sigmund. “Character and Anal Erotism”. Standard Edition 9 (1908), 167–176.
• Fromm, Erich. Erdem ve Mutluluk. çev. Ayda Yörükân. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Basım, 1995.
• Fromm, Erich. Sahip Olmak ya da Olmak. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 2003.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâ-u ‘Ulûmi’d-Dîn. çev. Ahmet Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınları, 2002.
• Göka, Erol - Beyazyüz, Murat. Geçimsizler: Kişilikleri Tanıma ve Geçinmeyi Kolaylaştırma Kitabı. İstanbul: Timaş Yayınları, 4. Basım, 2014.
• Görmez, Mehmet vd. (Akademik Heyet), Hadislerle İslam. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Grilo, Carlos M. “Factor Structure of DSM-IV Criteria for Obsessive Compulsive Personality Disorder in Patients with Binge Eating Disorder”. Acta Psychiatr Scand 109/1 (Ocak 2004), 64–69.
• Hur, Yoon-Mi vd. “Miserliness is Heritable”. Personality and Individual Differences 51/8 (Aralık 2011), 1052-1055. https://doi.org/10.1016/j.paid.2011.08.005.
• Hökelekli, Hayati. Psikoloji, Din ve Eğitim Yönüyle İnsanî Değerler. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2013.
• İbn Kesîr, Ebu’l Fida İsmail b. Ömer. Hadislerle Kur’an-ı Kerîm Tefsiri. çev. Bekir Karlığa-Bedrettin Çetiner. 16 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2008.
• Kant, Immanuel. Lectures on Ethics. England: Cambridge University Press, 1997.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’a Göre Cimrilik – Sebepleri, Zararları ve Eğitimi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2007), 329-364.
• Kâşânî, İzzeddin. Tasavvufun Ana Esasları (Misbâhu’l-Hidâye ve Miftâhu’l-Kifâye). çev. Hakkı Uygur. İstanbul: Kurtuba Kitap, 2010.
• Kaufman, William. “Some Emotional Uses of Money”. Acta Psychotherapeutica, Psychosomatica et Orthopaedagogica 4/1 (1956), 20-41.
• Kradin, Richard. “Generosity: A Psychological and Interpersonal Motivational Factor of Therapeutic Relevance”. Journal of Analytical Psychology 44 (Nisan 1999), 221–236. https://doi.org/10.1111/1465-5922.00085.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 13. Basım, 2012.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen. Edebü-d-Dünya Ve’d-Din. çev. Ersan Urcan. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2018.
• Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. el-Haccac el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. çev. Mehmed Sofuoğlu. 8 Cilt. İstanbul: İrfan Yayınları, 1988.
• Ninivaggi, Frank John. Envy Theory: Perspectives on the Rsychology of Envy. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers, 2010.
• Parrot, W. Gerrod – Smith, Richard H. “Distinguishing the Experiences of Envy and Jealousy”. Journal of Personality and Social Psychology 64/6 (Temmuz 1993), 906–920. https://doi.org/10.1037/0022-3514.64.6.906.
• Rashid, Adnan. “Self-Awareness of a Leader in Islam: Ideal and Possibility”. Asian Journal of Management Sciences & Education 4/2 (Nisan 2015), 91-98.
• Râzî, Fahreddin. Tefsîr-i Kebîr Mefâtîhu’l-Gayb. çev. Suat Yıldırım vd. 23 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 1988-2002.
• Râzî, Ebû Bekir. Felsefe Risâleleri. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Samuels, Jack F. vd. “Hoarding in Obsessive–Compulsive Disorder: Results from the OCD Collaborative Genetics Study”. Behaviour Research and Therapy 45/4 (Nisan 2007), 673–686.
• Schimmel, Solomon. The Seven Deadly Sins: Jewish, Christian, and Classical Reflections on Human Nature. New York: The Free Press, 1997.
• Seuntjens, Terri G. vd. “Defining Greed”. British Journal of Psychology 106/3 (Ağustos 2015), 505-525. https://doi.org/10.1111/bjop.12100.
• Shahabuddin, Abu Saim vd. “A New Classification and An Extension of Waste from Business Practices and Islamic Perspective”. Intellectual Discourse 27/1 (2019), 175–195.
• Simmel, Georg. The Philosophy of Money. ed. David Frisby. London: Routledge, 3. Basım, 2004.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Taberî Tefsiri. çev. Hasan Karakaya- Kerim Aytekin. 9 Cilt. İstanbul: Hisar Yayınevi, 1996.
• Taylor, Gabriele. “Vices and the Self”. Royal Institute of Philosophy Supplement 37 (Mart 1994), 145-157. https://doi.org/10.1017/S1358246100010031.
• Taylor, Gabriele. Deadly Vices. New York: Oxford University Press, 2006.
• Tek, Abdurrezzak. Hazret-i Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî ve Mesnevî-i Şerif. Bursa: Bursa Akademi Yayınları, 2014. Tickle, Phyllis A. Greed: The Seven Deadly Sins. New York: Oxford University Press, 2004.
• Tirmizî, Ebu İsâ Muhammed b. İsâ. Sünen-i Tirmizî. çev. Abdullah Parlıyan. 3 Cilt. Konya: Konya Kitapçılık, 2004.
• Tûsî, Nasîruddîn. Ahlâk-ı Nâsırî. çev. Anar Gafarov - Zaur Şükürov. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• Ülken, Hilmi Ziya. Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
• Yahya İbn Adî. Tehzîbü’l- Ahlâk: Ahlak Eğitimi. çev. Harun Kuşlu. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Zamagni, Stefano. “Avarice”. The Palgrave Handbook of Spirituality and Business. ed. Luk Bouckaert - Laszlo Zsolnai. 212-218. London: Palgrave Macmillan, 2011.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. Keşşâf Tefsiri. çev. Muhammed Coşkun vd. ed. Murat Sülün. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.