Bazı Değişkenler Açısından Ölüm Kaygısının İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 17, 689 - 718, 30.12.2023

Abdullah Dağcı

https://doi.org/10.47502/mizan.1370955

Öz

Çalışmanın amacı, ölüm kaygısını bazı değişkenler açısından incelemektir. 409 katılımcı ile gerçekleştirilen bu araştırmada, betimsel araştırma modeli ve rastgele örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Ölüm kaygısını çok çeşitli değişkenler açısından ele alması ve ilk yetişkinlik dönemindeki bireyler üzerinde gerçekleştirilmesi bakımından önemli bir çalışmadır. Araştırmanın sonuçlarına göre cinsiyet, yaş, dini inancının hayatına etkisi ve beş vakit namaz kılma sıklığı açısından ölüm kaygısı puanlarında farklılaşmalara ulaşılmıştır. Buna göre katılımcıların genel ölüm kaygısı düzeyleri düşüktür. Erkeklerin ölüm kaygısı, kızlardan daha yüksektir. ‘24 yaş ve üzeri’ grubun ölüm kaygısı en yüksektir. Büyükşehirlerde yaşayan grubun ölüm kaygısı en yüksektir. Sosyo-ekonomik durumu ‘yüksek’ olanların ölüm kaygısı en yüksektir. İlahiyat Fakültesi’ndeki öğrencilerin ölüm kaygısı, diğerlerinden daha yüksektir. Kendisini ‘dindar’ olarak tanımlayanların ölüm kaygısı, ‘dindar değil’ diyenlerinkinden daha yüksektir. Ailesini ‘dindar’ olarak algılayanların ölüm kaygısı, ‘dindar değil’ diyenlerinkinden daha düşüktür. Dini inancının hayatına etkisini ‘düşük’ düzeyde olduğunu belirtenlerin ölüm kaygısı en yüksektir. Beş vakit namazı ‘hiçbir zaman’ kılmayanların ölüm kaygısı, diğer gruplardan daha yüksektir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Ölüm Kaygısı, İlk Yetişkinlik Dönemi, Dindarlık, Beş Vakit Namaz

Investigation on Death Anxiety in terms of Some Variables

Öz

The study’s purpose is to examine death anxiety by some variables. It is conducted with 409 participants, chosen descriptive research model and random sampling method. It addresses death anxiety in terms of a wide variety of variables and did research on individuals in early adulthood, so it is an important study. According to results, differences were observed in death anxiety scores in terms of gender, age, religious belief’s impact on one’s life and frequency of praying. General death anxiety is at ‘low’. Males’ death anxiety is higher. Death anxiety of the ‘24 years and above’ group is the highest. Death anxiety of group in big cities is the highest. As socio-economic status, ‘high’ level is the highest. The death anxiety in theology faculty students is higher. The death anxiety for ‘religious’ is highest. The death anxiety for perceiving their family as ‘religious’ is lower. The death anxiety of religious belief had ‘low’ level of impact on their lives is the highest. The death anxiety of ‘never’ perform the daily prayers is higher.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Death Anxiety, Early Adulthood, Religiousness, Five-time Prayers

Kaynakça

• Abdel-Khalek, Ahmed M. “Death Anxiety in Spain and Five Arab Countries”. Psychological Reports 93/2 (2003), 527-528.
• Abdel-Khalek, Ahmed M. “Comparison of Death Anxiety in Two Groups Tested During and After (1986 And 1991) The Lebanese Civil War”. Psychological Reports 98/3 (2006), 712-714.
• Acehan, Gülten- Eker, Fatma. “Acil Tıp Hizmeti Veren Sağlık Personelinin Ölüm Kaygısı, Ölüme İlişkin Depresyon Düzeyleri ve Kullandıkları Başa Çıkma Yolları”. Journal of Psychiatric Nursing/Psikiyatri Hemsireleri Dernegi 4/1 (2013), 27-35.
• Aday, Ronald H. “Belief in Afterlife and Death Anxiety: Correlates And Comparisons”. OMEGA-Journal of Death and Dying 15/1 (1985), 67-75.
• Akça, Figen- Köse, İ. Alper. “Ölüm Kaygısı Ölçeğinin Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Klinik Psikiyatri Dergisi 11/(2008), 7-16.
• Alioğulları, Aysun vd. “Covıd-19 Salgınında Sağlık Anksiyetesi ve Ölüm Anksiyetesi Düzeylerine Sosyodemografik Değişkenlerinin Etkisi”. 14/1 (2022), 21-27.
• Avcı, Nagihan. Üniversite Öğrencilerinin Mizah Tarzlarının, Psikolojik Belirtiler ve Ölüm Kaygısı ile İlişkisi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Balta, Şeyma Nur. Genç Yetişkin Bireylerin Bilişsel Esneklik Düzeylerinin, Ölüm Kaygısı Düzeyleri ve Mutluluk Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Bulut, Meryem Berrin- Kuşat, Ali. “Benlik Saygısı, Dini Dünya Görüşleri ve Hayatın Amacının Ölüm Kaygısı Üzerine Etkisinin İncelenmesi”. Bilimname 35 (2018), 145-173.
• Caba, Nurhan. Hemşirelerde COVID-19 Korkusu ve Ölüm Kaygısı ile Bakım Davranışları Arasındaki İlişki. İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Ceylan, Ummahan Esra. Ölümlülük Bilincinin Dini Başa Çıkma, Tanrı Algısı, Ölüm Kaygısı ve Psikolojik İyi Olma ile İlişkisi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Cohen, Adam B. et al. “Intrinsic And Extrinsic Religiosity, Belief in the Afterlife, Death Anxiety, and Life Satisfaction in Young Catholics and Protestants”. Journal of research in personality 39/3 (2005), 307-324.
• Conte, Hope R. et al. “Measuring Death Anxiety: Conceptual, Psychometric, and Factor-Analytic Aspects”. Journal of Personality And Social Psychology 43/4 (1982), 775-785.
• Çakmak, Aişe Hümeyra- Bilici, Mustafa. “Yetişkinlerdeki Dindarlık, Ahlaki Olgunluk ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/19 (2022), 1-12.
• Çetin, Songül B.-Sözel, Hasan. “COVID-19 Sürecinde Sağlık Çalışanlarının Ölüm Kaygısı Düzeyleri”. Eskisehir Medical Journal 2/2 (2021), 74-81.
• Çınar, Mehmet. “Tanrı’ya Bağlanma Tarzı ve Ölüm Kaygısı İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 45 (2016), 313-338.
• Davis, Stephen F. et al. “The Interrelationships of Ego Strength, Self-Esteem, Death Anxiety, and Gender in Undergraduate College Students”. The Journal of General Psychology 108/1 (1983), 55-59.
• Dok, Burcu- Owen, Fidan K. “Psikolojik Danışman Adaylarının Ölüm Kaygılarının Psikolojik Dayanıklılık ve Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 10/12 (2021), 23-45.
• Efe, Adem - Aydemir, Mücahit. “Yaşlı Kadın Olmak: Psiko-Sosyolojik Kuramlar Çerçevesinde Yaşlılık ve Kadın”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/3 (2015), 193-223.
• Erdoğdu, M. Yüksel- Özkan, Mustafa. “Farklı Dini İnanışlardaki Bireylerin Ölüm Kaygıları ile Ruhsal Belirtiler ve Sosyo-Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler”. Journal of Turgut Ozal Medical Center 14/3 (2007), 171-179.
• Ertufan, Hakan. Bir Grup Tıp Öğrencisi Üzerinde Ölüm Kaygısı Ve Korkusu Ölçeklerinin Geçerlik Güvenilirlik Çalışması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Saglik Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Eshbaugh, Elaine- Henninger, William. “Potential Mediators of the Relationship Between Gender and Death Anxiety”. Individual Differences Research 11/1 (2013), 22-30.
• Eyüboğlu, Suna Ö. Depresif Yakınmaları Olan Hastaların Depresyon ve Ölüm Kaygısı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Feifel, Herman- Nagy, Vivian T. “Another Look At Fear of Death”. Journal of Consulting and Clinical Psychology 49/2 (1981), 278.
• Harding, Stephen R. et al. “The Influence of Religion on Death Anxiety and Death Acceptance”. Mental Health, Religion & Culture 8/4 (2005), 253-261.
• Henrie, James- Patrick, Julie Hicks. “Religiousness, Religious Doubt, and Death Anxiety”. The International Journal of Aging and Human Development 78/3 (2014), 203-227.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. nşr. M. Mustafâ el-A‘zamî. b.y.: Riyad, 1403/1983.
• Kadıoğlu, Ramazan. Genç Yetişkinlerde Ölüm Kaygısı, Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Yalnızlık Düzeyleri Arasındaki İlişkiler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Karaca, Faruk. Psikolojik Açıdan Ölüm ve Dini İnanç İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, 1997.
• Karaca, Faruk. Ölüm Psikolojisi. İstanbul: Beyan Yay., 2020.
• Kıraç, Ferdi. Dindarlık Eğilimi, Varoluşsal Kaygı ve Psikolojik Sağlık. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,, 2007.
• Kımter, Nurten- Köftegül, Özlem. “Yetişkinlerde Ölüm Kaygısı ile Dindarlık Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/36 (2017), 55-82.
• Korkmaz, Kazım Ayhan. Cerrahi Hemşirelerinin Ölüm Kaygısı ve Yaşlı Ayrımcılığı Yapma Düzeyi Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. çev. Hayreddin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Kureshi, Afzal-Akbar, Husain. “Death Anxiety and Intropunitiveness Among Smokers and Non-Smokers: A Comparative Study”. Journal of Psychological Researches 25/1 (1981), 42-45.
• Kurtulan, Merve Halıcı- Karaırmak, Özlem. “Ölüm Kaygısı, Tinsellik, Dindarlık Eğilimi ve Varoluş Kaygısı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Spiritual Psychology and Counseling 1/2 (2016), 163-187.
• Kübler-Ross, Elisabeth. On Death And Dying. New York: Macmillan Publishing Co, 1969.
• Mutlu, Emine. İç Güdümlü Ve Dış Güdümlü Dindarlık ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki: Üniversite Öğrencileriyle Bir Çalışma. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen-i Mücteba. nşr. Hüseyin Yıldız b.y.: İstanbul, 2019.
• Nienaber, Kristie- Goedereis, Eric. “Death Anxiety and Education: A Comparison Among Undergraduate And Graduate Students”. Death studies 39/8 (2015), 483-490.
• Niyazibeyoğlu, Tuğrul. “Ergenlerin Umut Duygularını Artırması Açısından Biyografilerin Önemine Dair Bir Değerlendirme”. Milli Eğitim Dergisi 52/240 (2023), 3221-3238.
• Özcan, Gökhan et al. “Üniversite Öğrencilerinde Yaşamın Anlamı ile Öz-Aşkınlık İlişkisinde Ölüm Anksiyetesinin Aracılık Rolü”. Kriz Dergisi 28/2 (2020), 71-87.
• Özdelikara, Afitap vd. “Öğrenci Hemşirelerde Ölüm Kaygısı”. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi 1/1 (2016), 117-132.
• Öztürk, Zehra vd. “Yaşlı Bireylerde Ölüm Kaygısı”. Anadolu Psikiyatri Dergisi 12/1 (2011), 37-43.
• Rasmussen, Christina H.- Johnson, Mark E. “Spirituality And Religiosity: Relative Relationships to Death Anxiety”. OMEGA-Journal of Death and Dying 29/4 (1994), 313-318.
• Roshdieh, Simin et al. “The Relationships of Death Anxiety and Death Depression to Religion and Civilian War-Related Experiences in Iranians”. OMEGA-Journal of Death and Dying 38/3 (1999), 201-210.
• Russac, R. J. et al. “Death Anxiety Across The Adult Years: An Examination of Age and Gender Effects”. Death studies 31/6 (2007), 549-561.
• Schell, Bernadette H.- Zinger, J. Terence. “Death Anxiety Scale Means and Standard Deviations for Ontario Undergraduates and Funeral Directors”. Psychological Reports 54/2 (1984), 439-446.
• Schumaker, Jack F. et al. “Death Anxiety in Malaysian and Australian University Students”. The Journal of social psychology 128/1 (1988), 41-47.
• Şenol, Cemalettin. Ankara İlinde Kurumlarda Yaşayan Yaşlılarda Ölüme İlişkin Kaygı ve Korkular. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Tang, Catherine So-Kum et al. “Psychosocial Correlates of Death Anxiety Among Chinese College Students”. Death studies 26/6 (2002), 491-499.
• Tanhan, Fuat-Arı, Figen. “Üniversite Öğrencilerinin Ölüme Verdikleri Anlam ve Öğrenim Gördükleri Program Açısından Ölüm Kaygısı Düzeyleri”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 3/2 (2006), 34-43.
• Templer, Donald I.- Dotson, Elsie. “Religious Correlates of Death Anxiety”. Psychological reports 26/3 (1970), 895-897.
• Templer, Donald I. “Death Anxiety in Religiously Very Involved Persons”. Psychological Reports 31/(1972), 361-362.
• Thorson, James A.- Powell, F. Chuck. “Elements of Death Anxiety and Meanings of Death”. Journal of clinical psychology 44/5 (1988), 691-701.
• Thorson, James A.- Powell, F. Chuck. “Meanings of Death and Intrinsic Religiosity”. Journal of Clinical Psychology 46/4 (1990), 379-391.
• Tomás-Sábado, Joaquín- Gómez-Benito, Juana. “Psychometric properties of the Spanish form of Templer’s Death Anxiety Scale”. Psychological reports 91/3 (2002), 1116-1120.
• Uçar, Mehmet vd. “Covit-19 Pandemi Döneminde Algılanan Stres ve Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişkiler”. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/1 (2023), 1-32.
• Warren, W. G.- Chopra, P. N. “Some Reliability and Validity Considerations On Australian Data From The Death Anxiety Scale”. OMEGA-Journal of Death and Dying 9/3 (1979), 293-299.
• Yıldız, Murat. Dini Hayat ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Yıldız, Murat. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Dindarlık ve Ölüm Kaygıları Üzerine”. Akademik Araştırmalar Dergisi 14/ (2002), 161-174.