Mektupların Yazımı, Tasnifi ve Mektuplarda Hitap Usûlüne Dair Bir Eser: Mehmed İhsan’ın Mektûbât-ı Etfâl'i

Yıl 2023, Sayı: 17, 339 - 370, 30.12.2023

Seydi Kiraz , Behçet Özer

https://doi.org/10.47502/mizan.1371940

Öz

Eskiden önemli bir iletişim aracı olan mektup; edebî işlevinin yanı sıra kişi, kurum ya da devletlerarası haberleşmenin en etkili yöntemi olarak kullanılmıştır. Mektupların yazım ve tanziminde, daha önce belirlenmiş kurallar, Osmanlı Döneminde sistematik bir yapı olan okullarda öğretilmiştir. Çalışmanın ortaya çıkmasını sağlayan Mektûbât-ı Etfâl de mektup yazmayı öğretmek amacıyla kaleme alınan bir eserdir. Bu eser, II. Abdülhamid döneminde özel okul statüsünde hizmet veren Necm-i Terakkî Mektebi’nde iptidâî ve rüştiye düzeyindeki öğrencilere okutulan bir ders kitabıdır. Kitap, 19. yüzyıl yazarlarından Mehmed İhsan tarafından kaleme alınmıştır. Bu eser, 30 sayfa olup 1899 yılında İstanbul’da basılmıştır. Eserde, Osmanlı Türkçesini doğru öğrenmenin ehemmiyeti hakkında kısa bir bilgi verilmiş, “Usûl-i Tahrîr” başlığı altında yazım kurallarından söz edilmiş, “Envâ-ı Mektûbât” bölümünde ise mektup türleri ve tanımları üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada mektup türü, çocuk kavramı ve çocuk eğitiminin önemi hakkında bilgi verildikten sonra eserin müellifi tespit edilmeye çalışılmış, eser, Latinize edilerek muhteva özellikleri tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mektup, Mektup Türleri, Çocuk Mektupları, Mektûbât-ı Etfâl, Mehmed İhsan.

A Work on the Writing and Classification of Letters and the Method of Address in Letters: Mehmed İhsan’s Mektûbât-ı Etfâl

Öz

Letter, which used to be an important means of communication; in addition to its literary function, it has been used as the most effective method of communication between individuals, institutions, or states. Predetermined rules for writing and arranging letters were taught in schools, which were a systematic structure during the Ottoman Period. The work called Mektûbât-ı Etfâl, which led to the emergence of this study, is a work written to teach letter writing. This book is a textbook taught to primary and secondary-level students at the Necm-i Terakkî School, which served as a private school during the reign of Abdulhamid II. The book was written by Mehmed İhsan, one of the 19th-century writers. This work has 30 pages and was printed in Istanbul in 1899. In the work, brief information is given about the importance of learning Ottoman Turkish correctly, spelling rules are mentioned under the title of “Usûl-i Tahrîr”, and letter types and definitions are emphasized in the “Envâ-ı Mektûbât” section. In this study, after giving information about the letter type, the concept of child, and the importance of child education, the author of the book was tried to be determined, the work was Latinized and its content characteristics were analyzed.

Anahtar Kelimeler

Letter, Letter types, Children’s Letters, Mektûbât-ı Etfâl, Mehmed İhsan.

Kaynakça

• Atar, Muhammed Kürşat - Ki̇raz, Seydi. “Divanlarda Çocukla İlgili Kavramlar, Terkipler ve Manzumelere Dair Bir Deneme”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 7/1 (2023), 336-381.
• Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2010.
• Çakır, Ömer. Türk Edebiyatında Mektup. Ankara: Gazi Üniversitesi, Doktora, 2005.
• “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme | UNICEF Türkiye”. Erişim 28 Eylül 2023. https://www.unicef.org/turkiye/%C3%A7ocuk-haklar%C4%B1na-dair-s%C3%B6zle%C5%9Fme
• Derman, Serdar - Çerçi̇, Arif. “Hüseyin Râzî’nin ‘Nev Usul Örnek Yahut Çocuklara Mahsus Mektup Demeti’ Adlı Eserinde Eğitim Unsurları ve Değerler Eğitimi”. The Journal of Academic Social Science Studies 11/41 (2019), 353-365.
• Ece, Selami. Klasik Türk Edebiyatı Araştırma Yöntemleri (I-II). Erzurum: Eser Basın Yayınları, 2015.
• Güçteki̇n, Nuri. “İstanbul’daki Özel İslam Mektepleri (1873-1922)”. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 22 (2012), 1-40.
• Güçtekin, Nuri. İstanbul’daki Özel Müslim Mektepleri (1873-1922). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora, 2013.
• Haksever, Halil İbrahim. “Eski Türk Edebiyatında Mektup”. Hece Mektup Özel Sayısı. 37-47. Ankara: Öncü Basımevi, 2006.
• Hökelekli, Hayati. “Çocuk”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 8/355-359. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• “https://sozluk.gov.tr/?kelime=mektup”. Erişim 30 Eylül 2023. https://sozluk.gov.tr/?kelime=mektup
• Komisyon. Örnekleriyle Türkçe Sözlük. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 2000.
• Mehmed İhsan, Yâdigâr-ı Muhabbet, İstanbul: Nişân Berberyan Matbaası, 1898.
• Mehmed İhsan, Mektûbât-ı Etfâl, İstanbul: Artin Asadoryan Şirketi Mürettibiye Matbaası, 1899.
• Okay, M. Orhan. “Mektuba, Mektuplaşmaya ve Kartpostala Dair”. Hece Mektup Özel Sayısı. 30-36. Ankara: Öncü Basımevi, 2006.
• Okay, M. Orhan. “Mektup/Türk Edebiyatı”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 29/17. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Yazıbaşı, Muhammed. “Klasik Osmanlı Döneminden Cumhuriyet’e Osmanlı’da Ahlâk Eğitim ve Öğretimi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 3/4 (2014), 761-780.