Hâşim B. Utbe el-Mirkâl Askerî ve Siyasi Faaliyetleri

Yıl 2024, Sayı: 18, 45 - 58, 30.06.2024

Fatih Güzel

https://doi.org/10.47502/mizan.1363846

Öz

Bu çalışmada Raşid halifeler dönemi önemli komutanlarından Hâşim b. Utbe’nin hayatı ve askeri faaliyetleri ele alınmıştır. Mekke’nin fethedildiği gün Müslüman olan Hâşim b. Utbe Hz. Peygamber ile uzun süre birlikte olamasa da sahabi olma şerefine nail olmuştur. Suriye ve Irak’taki ilk İslam fetihlerine katılan Hâşim b.Utbe, Suriye’de gerçekleşen Fihl, Ecnaîn ve Yermük gibi savaşlara komutan olarak katılmış, birçok şehrin fethine iştirak etmiştir. Irak fetihlerinde de bulunan Hâşim b. Utbe Sasanî imparatorluğunun mukadderatını belirleyen Kadisiye ve Celûla savaşlarının kazanılmasında etkin rol oynamıştır. Katıldığı savaşlardaki cesareti, atılganlığı ve kahramanlığı sebebiyle Hâşim b. Utbe’ye “el-Mirkâl-Atılgan” ünvanı verilmiştir. Hz. Ali’nin en büyük destekçilerinden biri olarak Cemel ve Sıffîn savaşlarına katılan Hâşim b. Utbe, Sıffîn savaşında öldürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hâşim b. Utbe, İlk İslam Fetihleri, Kadisiye, Celûla, Sıffîn

Kaynakça

• Affânî, Seyyid b. Hüseyin. Fursânü’n-nehâr mine’s-sahâbeti’l-ahyâr. Kahire: Dârü’l-affânî, 1432/2011.
• Belâzurî, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Cabir. Fütuhu’l-büldân. thk. Abdullah Enîs et-Tabbâ‘- Ömer Enis et-Tabbâ. Beyrut: Müessesetü’l-maârif, 1987/1407.
• Belâzürî, Ebû’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Riyâd Ziriklî- Süheyl Zekkâr. 13 Cilt. Beyrût: Dârü’l-fikr, 1996/1417.
• Çubukçu, Asri, “Haşim b. Utbe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/410. İstanbul: TDV Yay. 1997.
• Dineverî, Ebû Hanife. el-Ahbâru’t-tıvâl = Eskilerin haberleri. çev. Zekeriya Akman-Hüseyin Siyabend Aytemür. Ankara: Ankara Okulu, 2017.
• Ezdî, Ebû İsmail Muhammed b Abdullah. Fütûhu’ş-şâm. Kalküta: yayın evi yok, 1853.
• Fâsî, Ebü't-Tayyib Takıyyüddin Muhammed b. Ahmed. el-İkdü's-semin fî tarihi'l-beledi'l-emin. thk. Fuad Seyyid. 8 Cilt. Beyrut: Müeesesetü’r-risâle, 1406/1986.
• Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî. Târîhu Halîfe b. Hayyât. thk. Ekrem Ziyâ Ömerî. Riyad: Dâru tayyibe,1985.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf el-Kurtubî. el-İstiab fi esmâi’l-ashâb. thk. Adil Mürşid. Beyrut: Dâru’l-a’lâm, 1423/2002.
• İbn Asâkîr, Ebü'l-Kâsım Sikatüddin Ali b. Hasan b. Hibetullah, Târîhu medîneti dımaşk, thk. Muhibbüddin Ebi Said Ömer b. Garame el-Amri. 79 Cilt. Beyrut : Dârü'l-fikr, 1421/2001.
• İbn A'sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed. Kitâbü’l-Fütuh. thk. Ali eş-Şirî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü'l-evdâ, 1991.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fâdl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî temyizi’s-sahâbe. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud- Ali Muhammed Muavvaz. 8 Cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1995/1415.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed b. Haldun el-Magribî. Târîhu İbn Haldun- Kitâbü’l-iber ve divanü’l-mübtede ve’l-haber fî eyyami’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men asarahum min zevi’s-sultani’l-ekber. thk. Halil Şehade-Süheyl Zekkar. 8 Cilt. Beyrut: Dârü'l-fikr, 2001.
• İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed. es-Siretün-nebeviyye ve ahbâru’l-hulefâ- Hz Peygamber ve Halifeler. çev. Harun Bekiroğlu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• İbn Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed. Tecâribü’l-ümem. thk. Seyyid Kesrevî Hasen. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa'd b. Meni' Zührî. Kitâbü't-Tabakati'l-kebir- et-Tabakatü’l-kübra. thk. Ali Muhammed Ömer. 9 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-hanci, 2001/1421.
• İbn Habîb, Ebû Ca'fer Muhammed. Kitabü’l-Muhabber. tsh. Ilse Lichtenstadter. Beyrut: Dârü'l-âfâki'l-cedîde, t.y. İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zahirî. Cemheretu ensâbi'l-Arab. thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Kahire: Dârü’l-ma’ârif, 1982.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-tarih. thk. Ebülfida Abdullah el-Kadî. 10 Cilt. Beyrût: Darû’l-kütübi’l-ilmiyye, 1407/1987.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-gâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz. 8 Cilt. Dâru’l-kütübü ilmiyye, 1415/1994.
• Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen b. Ali b. Hüseyn. Murûcü’z-zeheb ve meâdinü’l-cevher. thk. Kemal Hasen Mer’î. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-asriyye, 2005.
• Minkarî, Nasr b. Müzahim. Vak’atu Sıffîn: Sıffîn savaşı, trc. Cemalettin Saylık Ankara: Ankara Okulu, 2017.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Bağdâdî. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk. thk. Muhammed Ebü’l-Fâdl İbrâhim. 11 Cilt. Beyrût: Dâru süveydan, t.y.
• Tebbânî, Muhammed el-Arabî. Nüzhetü’l-fityan fi teracim ba’zi’ş-şuc’an. Kahire: Dârü’l-Envâr, 1955/1374. Nîsâbûrî, Ebû Abdullah İbnü'l-Beyyi’ Muhammed Hakim. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn.thk. Mustafa Abdülkadir Ata. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
• Vakıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Fütûhu’ş-şâm. thk. Abdüllatif Abdurrahman. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaut-Muhammed Naîm el-Araksûsî-Me'mûn es-Sâgırcî. 25 Cit. Beyrut: Müessesetü'r-risâle, 1402/1982.
• Ya’kubî, İbn Vazıh Ahmed b. İshak b. Ca'fer. Tarihü'l-yakubî. thk. Abdülemir Mihenna. 2 Cilt. Beyrut: Şeriketü a’lami’l-matbâuât, 1431/2010.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cem’ul-Büldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1995.