Öyküsel Terapi: Felsefi ve Kuramsal Temelleri, Terapi Teknikleri ve Etkinliği

Yıl 2020, Cilt: 10, 27 - 37, 30.06.2020

Koray Akkuş , Bahtım Kütük , Belemir Şule Samar

Öz

Öyküsel terapi 1980’li yıllardan itibaren gelişmeye başlayan ve özellikle ülkemizde görece daha az bilinen bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu yaklaşım hem dayandığı felsefi ve teorik ilkeler hem de kullandığı terapi yöntemleri açısından geleneksel psikoterapi yöntemlerinden oldukça farklılaşmaktadır. Postmodernist ve sosyal inşacı bir psikoterapi yaklaşımı olan öyküsel terapide temel odak danışanların sahip oldukları hikayelerdir. Öyküsel terapi, bireylerin ve ailelerin yaşadıkları sorunları danışan hikayeleri üzerinden anlamaya çalışmakla birlikte politik ve kültürel etmenlerin bu sorunlar üzerinde önemli bir etkisinin olduğunu öne sürer. Bu makalede, öncelikle öyküsel terapinin dayandığı felsefi temeller ve varsayımlar açıklanmış; terapistin konumu, kullanılan teknikler ve terapi süreci hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında ise öyküsel terapinin etkililiği üzerine yurtiçinde ve yurtdışında yapılan araştırmalar gözden geçirilmiştir. Bu derlemeye dahil edilen etkililik çalışmaları hakkında detaylı bilgiler verilmiş ve bulguları özetlenmiştir. Alanyazın incelemesi sonucunda, öyküsel terapinin etkililiğini araştıran yüksek nitelikli çalışmaların sayısının hem ülkemizde hem de yurtdışında oldukça kısıtlı olduğu görülmüştür. Bununla birlikte, az sayıdaki bu çalışmaların bulguları, öyküsel terapinin çeşitli psikolojik sorunlara ilişkin belirtilerin azaltılmasında fayda sağlayabileceğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Öyküsel Terapi, Aile Terapisi, Postmodernizm, Sosyal İnşacılık, Etkinlik

Kaynakça

• Abels, P. & Abels, S. L. (2001). Understanding narrative therapy: A guidebook for thesocial. Springer series on social work. Springer Publishing Company.
• American Psychological Association, Presidential Task Force on Evidence-Based Practice. Evidence-based practice in psychology. American Psychologist 61/4 (2006) 271–285.
• Anderson, H. (2016). Postmodern/poststructural/social construction therapies. Handbook of family therapy. New York 2016.
• APA (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM 5). Washington, DC, American Psychiatric Association.
• Besley, A. C. (2002). “Foucault and the turn to narrative therapy”. British Journal of Guidance and Counselling 30/2 (2002) 125-143. doi: 10.1080/03069880220128010.
• Burr, V. (2012). Sosyal İnşacılık. Çev.: S. Arkonaç, Ankara 2012 (Orijinal çalışma basım tarihi 2003).
• Carr, A. (1998). “Michael White's narrative therapy”. Contemporary Family Therapy 20/4 (1998) 485-503. doi: 10.1023/A:1021680116584.
• Çelik, H. (2017). “Psikoterapide yeni soluk: öyküsel terapi”. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi 4/1 (2017) 34-50.
• Dastbaaz, A., Yeganehfarzand, S., Azkhosh, M., & Shoaee, F. (2014). The Effect of group counseling "Narrative Therapy" to reduce depression and loneliness among older women. Iranian Rehabilitation Journal XII/20 (2014) 11-15.
• David, D., Lynn, S. J., & Montgomery, G. H. (Eds.). (2018). Evidence-based psychotherapy: The state of the science and practice. John Wiley & Sons 2018.
• Dickerson, V. (2016). What Is Narrative Therapy? Poststructural and Narrative Thinking in Family Therapy Practice. Poststructural and Narrative Thinking in Family Therapy. Switzerland 2016.
• Doan, R. E. (1997). “Narrative therapy, postmodernism, social constructionism, and constructivism: Discussion and distinctions”. Transactional Analysis Journal 27/2 (1997) 128-133. doi:10.1177/ 036215379702700208.
• Doan, R. E. (1998). “The king is dead; long live the king: Narrative therapy and practicing what we preach”. Family process 37/3 (1998) 379-385.
• Erbes, C. R., Stillman, J. R., Wieling, E., Bera, W., & Leskela, J. (2014). “A pilot examination of the use of narrative therapy with individuals diagnosed with PTSD”. Journal of traumatic stress 27/6 (2014) 730-733.
• Esfahani, M., Kjbaf, M. B., & Abedi, M. R. (2015). “Evaluation and comparison of the effects of time perspective therapy, acceptance and commitment therapy and narrative therapy on severity of symptoms of obsessive-compulsive disorder”. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology 41/3 (2015) 148-155.
• Foucault, M. (2016). Özne ve iktidar: Seçme yazılar-2. Çev. I. Ergüden ve O. Akınhay. İstanbul 2016.
• Freedman, J. & Combs, G. (1996). Narrative therapy: The social construction of preferred realities. New York-London 1996.
• Gladding, S. T. (2012). Aile terapisi: Tarihi, kuram ve uygulamaları (5. Baskı). Çev.: İ. Keklik & İ. Yıldırım. Ankara 2012.
• Goldenberg I., Stanton, M. & Goldenberg, H. (2017). Family therapy: an overview (9. Baskı). USA 2017.
• İlgar, S. C., & İlgar, M. Z. (2018). “Öyküsel terapi ve psikolojik danışmada kullanımı”. Electronic Turkish Studies 13/19 (2018) 939-954.
• Karaırmak, Ö., & Bugay, A. (2016). “Postmodern diyalog: Öyküsel psikolojik danışma”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 4/33 (2016) 24-36.
• Kazdin, A. E. (2008). “Evidence-based treatment and practice: new opportunities to bridge clinical research and practice, enhance the knowledge base, and improve patient care”. American psychologist 63/3 (2008) 146-159.
• Kesici, Ş., Mert, A., Girgin Büyükbayraktar, Ç. & İlgün, Es. (2017). Aile terapisinde kullanılan teknikler. Ankara 2017.
• Kim, B. (2001). “Social constructivism”. Ed. M. Orey, Emerging Perspectives on Learning, Teaching, and Technology 1/1 (2001) 16.
• Kindsvatter, A., Nelson, J. R., & Desmond, K. J. (2009). “An invitation to between-session change: The use of therapeutic letters in couples and family counseling”. The Family Journal 17/1 (2009) 32-38.
• Koca, M. (2018). Narrative terapi temelli grupla psikolojik danışma programının ergenlerin irade ve kaygı düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziantep.
• Lopes, R. T., Gonçalves, M. M., Machado, P. P., Sinai, D., Bento, T., & Salgado, J. (2014a). Narrative Therapy vs. Cognitive-Behavioral Therapy for moderate depression: Empirical evidence from a controlled clinical trial. Psychotherapy Research 24/6 (2014) 662-674.
• Lopes, R. T., Gonçalves, M. M., Fassnacht, D. B., Machado, P. P., & Sousa, I. (2014b). “Long-term effects of psychotherapy on moderate depression: A comparative study of narrative therapy and cognitive-behavioral therapy”. Journal of affective disorders 167 (2014) 64-73.
• Madigan, S. (2016). Naratif Terapi. Çev. G. Akkaya. İstanbul 2016.
• Madigan, S. P. (1992). “The application of Michel Foucault's philosophy in the problem externalizing discourse of Michael White”. Journal of Family Therapy 14/3 (1992) 265-279.
• Molina, B., Estrada, D., & Burnett, J. A. (2004). “Cultural communities: Challenges and opportunities in the creation of “happily ever after” stories of intercultural couplehood”. The Family Journal 12/2 (2004) 139-147. Doi: 10.1177/1066480703261962.
• Morgan, A. (2000). What is narrative therapy? Adelaide 2000.
• Nichols, P. M. (2013). Aile terapisi kavramlar ve yöntemler. Çev. O. Gündüz. İstanbul 2013.
• Özgüven, İ. E. (2017). Evlilik ve aile terapisi (4. Baskı). Ankara 2017.
• Parry, A., & Doan, R. E. (1994). Story re-visions: Narrative therapy in the postmodern world. Guilford Press 1994.
• Payne, M. (2006). Narrative therapy: An introduction for counsellors (2. basım). London 2006.
• Polkinghorne, D. E. (2004). Narrative therapy and postmodernism. The handbook of narrative and psychotherapy: Practice, theory and research. London 2004.
• Rivett, M., Buchmüller, J. & Oliver (2018). Family therapy skills and techniques in action. London 2018.
• Sayar, K. (2013). Terapi: Kültürel bir eleştiri (4. Baskı). İstanbul 2013.
• Semmler, P. L., & Williams, C. B. (2000). “Narrative therapy: A storied context for multicultural counseling”. Journal of Multicultural Counseling and Development 28/1 (2000) 51-62.
• Shapiro, J., & Ross, V. (2002). “Applications of narrative theory and therapy to the practice of family medicine”. Family Medicine 34/2 (2002) 96-100.
• Tarragona, M. (2008). “Postmodern/Poststructuralist Therapy”. 21st Century Psychotherapies (2008) 167-205.
• Vromans, L. P., & Schweitzer, R. D. (2011). “Narrative therapy for adults with major depressive disorder: Improved symptom and interpersonal outcomes”. Psychotherapy research 21/1 (2011) 4-15. White, M. (2000). “Reflections on narrative practice: Essays and interviews”. Adelaide 2000.
• White, M. K. (1995). Re-authoring lives: Interviews & essays. Adelaide 1995.
• White, M., & Epston, D. (1990). Narrative Means to Therapeutic Ends. New York 1990.
• White, M., Epston, D. (2005). Externalizing The Problem. Relating Experience: Stories from Health and Social Care. New York 2005.
• Yazıcı, B. (2018). Naratif Terapi Temelli Grupla Psikolojik Danışma Programının Ergenlerin Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi. Maltepe Üniversitesi, İstanbul.