Kabir Hayatının Kur’an’daki Temelleri

Yıl 2020, Cilt: 10, 413 - 425, 30.06.2020

Yasin Pişgin

Öz

Kabir hayatı, geçmişte olduğu gibi günümüzde de çokça tartışılan konular arasında yer almaktadır. Özellikle tartışmaların odak noktası, konuya ilişkin geleneksel inancın Kur’anî dayanaklara sahip olup olmadığı meselesidir. Bu itibarla biz bu makalede, kelami tartışmalara girmeden, kabir hayatının Kur’an’daki temellerini sübut-ispat meselesi bağlamında araştırmaya çalışacağız. Bunu yaparken de “kabir hayatı”nın alt başlıkları olan “nimet” ve “azap” kavramlarından hareket ederek, konuyla doğrudan bağlantılı ayetleri siyak-sibakları, aralarındaki bütünlük ilişkileri ve ihtiyaç duyulması halinde gramer tahlilleriyle de incelemeye gayret edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Kabir, Hayat, Nimet, Azap, Kabir Hayatı, Kabir Nimeti

Kaynakça

• Akçay M. (2005). “Gazzâlî Düşüncesinde Ölüm ve Kabir Hayatı”, EKEV Akademi Dergisi [Sosyal Bilimler], 23/4 (2005).
• Akın M. (2017). “Mu’tezile’ye Göre Kabir Azâbı = Torment of the Grave According to Mutazila”, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Reisliği Yıllığı], LIII/4 (2017).
• Beğavî E. M. (1420). Meâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Kurân. Thk. Abdurrezzâk el-Mehdî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût 1420.
• Beydâvî N. (1418). Esrâru’t-Te’vîl ve Envâru’t-Tenzîl. Thk. Muhammed Abdurrahmân Mar’aşlî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyy, Beyrût 1418.
• Bikâî Ö. (ts.). Nazmu’d-Dürer fî Tenâsübi’l-Âyâti ve’s-Süver. Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, Kâhire ts.
• Cassâs E. B. (1405). Ahkâmu’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Sâdık el-Kamhâvî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1405.
• Cevherî İ. (1407/1987). es-Sıhâh Tâcu’l-Lüğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye. Thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr, Dâru’l-ilmi li’l-Melâyîn, Beyrût, 1407/1987. İ.
• Cezâirî C. (1424/2003). Eyserü’t-Tefâsîr li Kelâmi’l-Aliyyi’l-Kebîr, Mektebetu’l-Ulûmi ve’l-Hikem, Medîne, 1424/2003.
• Demirci K. (2001). “Kabir”, DİA, XXIV, İstanbul 2001.
• Dervîş M. (1415). İ’râbu’l-Kur’ân ve Beyânuhu. Dâru’l-İrşâd li’ş-Şuûni’l-Câmiiyye Hıms-Sûriye, (Dâru’l-Yemâme, Beyrût/Dâru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrût 1415.
• Ebû Tâlib M. (1429/2008). el-Hidâye ilâ Bülûğu’n-Nihâye, Thk. Mecmûatü Resâil Câmiiyye bi Külliyyâti’d-Dirâsâti’l-Ulyâ ve’l-Bahsi’l-İlmî Câmiatu’ş-Şârika, Mecmûatu Buhûsi’l-Kitâbi ve’s-Sünne, yy., 1429/2008.
• Endulüsî E. H. (1420). el-Bahru’l-Muhît. Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1420.
• Erdoğan İ. H. (2017). Nübüvvetin İspatı Bağlamında Fahreddin Er-Râzî’nin İ’câzu’l-Kur’an Görüşü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2017.
• Fîrûzâbâdî M. (1426/2005). el-Kâmûsu’l-Muhît. Thk. Mektebu Tahkîki’t-Turâs fî Müesseseti’r-Risâle, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 1426/2005.
• Gazâlî E. H. (1424/2004). el-İktisâd fi’l-İ’tikâd. Şrh. Abdullah Muhammed el-Halîlî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1424/2004.
• Gökçe C. (1992). “Berzah”. DİA, V, İstanbul 1992.
• Halebî S., (ts.). ed-Dürrü’l-Masûn fî Ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn. Thk. Ahmed Muhammed el-Harrât, Dâru’l-Kalem, Dımaşk, ts.
• Halîl F. (ts.) Kitâbu’l-Ayn. Thk. Mehdî el-Mahzûmî – İbrâhîm es-Sâmirî, Dâru ve Mektebetü Hilâl, yy. ts.
• Hâzin A. (1415). Lübâbu’t-Te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl. Thk. Muhammed Alî Şâhîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1415.
• Isfahânî R. (1412). el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân. Thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî, Dâru’l-Kalem/ed-Dâru’ş-Şâmiyye, Dımaşk/Beyrût, 1412.
• Isfahânî R. (1420/1999). Tefsîru Râğıb el-Isfahânî. Thk. Muhammed Abdulazîz Besyûnî, Külliyetu’l-Âdâb, Tântâ, yy. 1420/1999.
• İbn Atıyye E. M. (1413/1993). el-Muharreru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. Nşr. Abdusselam Abduşşâfî Muhammed, Beyrut 1413/1993.
• İbn Cüzey E. K. (1416). et-Teshîl li Ulûmi’t-Tenzîl. Thk. Abdullah el-Hâlidî, Nşr. Şeriketü Dari’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkam, Beyrût 1416.
• İbn Düreyd E. B. (1987). Cemheratü’l-Lüğa. Thk. Remzî Münîr Ba’lebekkî, Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrût 1987.
• İbn Kesîr E. F. (1420/1999). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Sâmî b. Muhammed Selâmet, Dâru Taybe li’n-Nerşri ve’t-Tevzî’, yy. 1420/1999.
• İbn Kuteybe E. M. (ts.). Ğarîbu’l-Kur’ân. Thk. Saîd el-Lehhâm, yy. ts.
• İbn Manzûr C. (1414). Lisânu’l-Arab. Dâru Sâdır, Beyrût 1414.
• İbn Sîde E. H. (ts.). el-Muhassas Thk. Halîl İbrâhîm Ceffâl, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût ts.
• İbnu’l-Cevzî E. F. (1422). Zâdu’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr. Thk. Abdurrezzâk el-Mehdî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût 1422.
• Kaya M. (2016). “Kabir Azabıyla İlişkilendirilen Âyetlerin Tahlil ve Değerlendirilmesi”. Usûl: İslam Araştırmaları, 25, 2016.
• Kurtubî E. A. (1384/1964). el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrâhîm Itfiyyiş, Dâru’l-Kütübü’l-Mısrıyye, Kâhire 1384/1964.
• Kuşeyrî A. (ts.). Letâifu’l-İşârât. Thk. İbrâhîm el-Besyûnî, Nşr. el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmmetü li’l-Küttâb, Mısır, ts.
• Mâverdî E. H. (ts.). en-Nüket ve’l-Uyûn. Thk. es-Seyyid İbn Abdulmaksûd b. Abdirrahîm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût ts.
• Nesefî E. B. (1419-1998). Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. Thk. Yûsuf Ali Bedîvî, Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, Beyrût 1419-1998.
• Nîsâbûrî N. (1415). Îcâzu’l-Beyân an Meâni’l-Kurân. Thk. Hanîf b. Mûsâ el-Kâsımî, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrût 1415.
• Nu’mânî E. H. (1419/1998). el-Lübâb fî Ulûmi’l-Kitâb. Thk. eş-Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcûd-eş-Şeyh Alî Muhammed Muavvid, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût/Lübnân 1419/1998.
• Özdemir V. (2014). “Kabir Azâbı ile İlgili Bazı Hadîslerin Metin ve İçerikleri Üzerine Bir İnceleme”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi = Bingöl University Journal of Theology Faculty, 3/2, 2014.
• Pişgin Y. (20117). “Mütekaddim Dönemde Ulûmu’l-Kur’ân”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26/1, 2017.
• Râzî F. (1420). Mefâtîhu’l-Ğayb. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyy, Beyrût 1420.
• Râzî İ. E. H., Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Thk. Es’ad Muhammed Tayyib, Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, Suûd, 1419.
• Sa’lebî, A. (1422/2002). el-Keşfü ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kurân. Thk. Ebû Muhammed b. Âşûr, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût 1422/2002.
• Sâfî M. (1418). el-Cedvel fî İ’râbi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Dâru’-Reşîd, Dımaşk, Müessetu’l-Îmân, Beyrût 1418.
• Sem’ânî E. M., (1418/1997). Tefsîru’l-Kur’ân. Thk. Yâsir b. İbrâhîm-Ğuneym b. Abbas b. Ğuneym, Dâru’l-Vatan, Riyâd 1418/1997.
• Semerkandî E. L. (ts.). Bahru’l-Ulûm. Mektebetü’ş-Şâmile, yy. ts.
• Taberî M. (1420/2000). Câmiu’l Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetü’r-Risâle, yy. 1420/2000.
• Tantavî M. (1998). et-Tefsîru’l-Vasît li’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’n-Nahda, Kâhire 1998.
• Toprak S. (2012) “Âhiretin İlk Durağı: Kabir”. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi, 16, 2012.
• Toprak S. (2001) “Kabir”. DİA, XIV, İstanbul 2001.
• Ukberî E. B. (ts.). et-Tibyân fî İ’râbi’l-Kur’ân. Thk. Alî Muhammed el-Becâvî, Nşr. İsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhû, yy. ts.
• Uysal E. (2017). “Ehl-i Sünnet ve Mu’tezile’ye Göre Kabir Azabı”. Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Hakemli Dergisi, 2/1, 2017.
• Yavuz Y. Ş. (1991). “Azap”. DİA, IV, İstanbul 1991.
• Ödemiş M. (2017). “Tartışmalı Bir Akide Problemi Olarak Kabir Azabı = As a Controversial Faith Problem Grave Torment”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XV/30, 2017. Zebîdî M. (ts.). Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Thk. Mecmûa mine’l-Muhakkıkîn, Dâru’l-Hidâye, yy., ts. Zeccâc E. İ. (1408/1988). Meânî’l-Kur’ân ve İ’râbuhû. Âlemu’l-Kütüb, Beyrût 1408/1988. Zemahşerî M. (1407). el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl. Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyy, Beyrût 1407. Zerkânî M. (ts.). Menâhilu’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Matbaatu Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhû, (III. Baskı), yy., ts. Zeynüddin R. (1420/1999). Muhtâru’s-Sıhâh. Thk. Yûsuf Şeyh Muhammed, el-Mektebetü’l-Asriyye-ed-Dâru’n-Nemûzeciyye, Beyrût 1420/1999.