Kültürel Dil Bilim Bağlamında Kutadgu Bilig Metaforları

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 225 - 242, 30.12.2019

Özge Eker Kavalçalan , Abdullah Kök

Öz

Bu çalışmada Kutadgu Bilig’deki kültürel metaforlar ele alınmıştır. Kültürel dil bilim ve bilişsel dil bilim bağlamında metafor konusu ve yöntemleri açıklanarak Kutadgu Bilig metninden hareketle ör- neklendirilmiştir. Kültürel dil bilimin çalışma alanını kültürel şema ve kültürel kategoriler yanında kültürel metaforlar oluşturmaktadır. Kültürel dil bilim bir toplumun kültürünün dilsel açıdan aktarımı üzerinde durur. Kültürel dil bilim kültürel metaforların bir toplumun yaşayış, algılayış, düşünce yapısını içerisinde barındırdığını bunun yanında bilişsel temellerinin olduğunu da savunur. Çalışmanın giriş kısmından sonra kültürel dil bilimi ve metaforları hakkında tanım, açıklama ve yöntemleri hakkında bilgiler verilmiştir. Kültürel metaforların bilişsel bağlamda oluşumları (somutlaştırma, kapsayıcılık, yö- nelme) ve bunların kültürel bağlamda nasıl yorumlanabileceği örneklerle tartışılmıştır. Açıklamalardan sonra Kutadgu Bilig’de yer alan soyut kavram ve değerler, ölüm ve yaşam kavram alanı, sosyal yaşam, yönetim, şahıs adları ve hitaplar kavram alanlarına giren metaforik ifadeler sınırlı olarak bilişsel ve kültü- rel bağlamda açıklanmıştır. Sonuç kısmında ise açıklanan metaforlardan hareketle adı geçen kavramların bilişsel ve kültürel görünümleri kısaca açıklanmıştır. Kutadgu Bilig’de bilişsel açıdan yönelim, kapsam, yer alanları, varlık- madde, kişileştirme metaforları, kültürel açıdan ise tarihsel, dinî, kök metaforlar sis- temli bir şekilde yer almaktadır. Çalışmanın sınırlılığı açısından burada sadece belli başlı kültürel metaforlara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Kültürel Dil Bilim, Bilişsel Dil Bilim, Kültürel Metafor

Kaynakça

• Adalı O. (1982). Yüksek Öğrenimde Sözlü ve Yazılı Anlatım. İzmir 1982.
• Aksan D. (1978). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. Ankara 1978.
• Aksan D. (1990). Her Yönüyle Dil- Ana Çizgileriyle Dil Bilim III. Ankara 1990.
• Aksan D. (1998). Anlam Bilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara 1998.
• Aksan D. (2015). Türkçeye Yansıyan Türk Kültürü. Ankara 2015.
• Amirova N. D. (2014). “Dilbilimde Özgün Bir Yaklaşım: Kültür Dil Bilim”. Çev. Ü. Dohman, Ed. O. Kozan, Kültür Dil Bilim Temel Kavramlar ve Sorunlar. Ankara (2014) 24-28.
• Bayat F. (2015). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi. İstanbul 2015.
• Erdem M. (2003). Türkmen Türkçesinde Metaforlar. Ankara 2003.
• Erdem M. (2007). “Kültürel Dilbilimi ve Türkmen Türkçesinde Deyim Aktarmaları (Metaphor) Üzerine”. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri (24- 29 Eylül 2000). Cilt I (2000) 539- 550.
• Ervas F. & Gola E. (2013). “The Pragmatics of Metaphor Use, from the Conceptual View to the Relevance-The Arctic Perspective”. Eds. E. Gola & F. Ervas, Metaphor in Focus, Philosophical Perspectives on Metaphor Use. London (2013) 21-34.
• Günay V. D. (2016). Kültürbilime Giriş, -Dil, Kültür ve Ötesi. İstanbul 2016.
• Güvenç B. (1995). Türk Kimliği Kültür Tarihinin Kaynakları. Ankara 1995.
• Holland D. & Quinn N. (1989). “Culture and Cognition. Eds. Dorothy Holland- Naomi Quinn”. Cultural Maodels in Language and Though (1989) 3-40.
• Kaplan M. (1983). Kültür ve Dil. İstanbul 1983.
• Kemal M. (2003). Buddhist Türk Çevresi Eserlerinde Metafor. Yayımlanmış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara 2003.