Fotoğraf Aslında Neyin Belgesi? Fotoğrafın Toplumsallığı ve Medya ve Gerçeklik Tartışmalarında Değişmeyen Rolü

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 491 - 505, 30.12.2019

Gamze Toksoy

Öz

Modernleşme sürecinde fotoğraf, dönüşen yaşamın kaydını tutmaktan çok daha fazlasını ifade eder. Modern kimliklerin, aidiyetlerin nasıl tanımlanacağı, yaşamın hangi yanlarının görünür kılınacağı ve gelecek kuşakların belleğine nasıl aktarılacağı sorularının yanıtlarını bulacağımız mecralardan biridir. Bu metinde fotoğraf, sosyolojik bakışın aracı olarak konumlandırılıyor. 19. yüzyılın modernleşmesinde toplumsal yaşamın bütününe yayılan dönüşümlerin sorgu nesnesi olarak kavranıyor. Bu bağlamda fotoğraf, yeni şekillenmekte olan toplumsal ve iktisadi yapıları açıklamanın ve iktidarların işleyişini anlamanın yollarından biri olarak öneriliyor. Günümüzde görüntülerin toplumsal işlevlerine dair tartışmalar, teknik yolla görüntü üretiminin ilk dönemlerinde filizlenmiştir. Önceki dönemlerin görüntü üretme teknolojilerinin sorgulanması, bugün arka arkaya gelen yeni teknolojilerin geçmişle bağını kurarak anlaşılmasını sağlar. Dağıtım ağlarının toplumsal işlevlerine dair tartışmalara katkıda bulunur. Bu metinde, görme rejimi, gözlemci özne kavramları yeniden düşünülerek, teknik yolla üretilen görüntülerin ilk örneklerinden günümüze kadar süregelen tartışmalar ara- sında bağlar kurmak hedefleniyor. Böylece, günümüz görüntü pazarının toplumsal işlevleri değişmeyen görün- tüleri ile toplumsal belleğin inşası arasındaki ilişkilere dikkat çekiliyor. Fotoğrafik kayıtların belge olarak anlamlarını yeniden değerlendirmek, onların kullanım değerindeki süreklilikleri görmemizi sağlar. Özellikle, medyada geniş yer kaplayan, şiddet olaylarına ve savaşlara ait görüntüler, toplumsal yargı oluşturmada güçlü etkiye sahiptirler. Bu bağlamda araştırma, toplumsal etkileri güçlü olan görüntülere odaklanarak, günümüzde görüntülerin yaydığı etki üzerine sürmekte olan tartışmalara katkı sunmayı hedefliyor.

Anahtar Kelimeler

Fotoğraf, Sosyoloji, Görme Rejimi, Gözlemci Özne, Toplumsal Bellek

Kaynakça

• Bajac O. (2005). Karanlık Odanın Sırları. Çev. A. Berktay. İstanbul 2005.
• Barthes R. (1996). Camera Lucida. Çev. R. Akçakaya. İstanbul 1996.
• Banks M. (2001). Visual Methods in Social Research. London 2001.
• Baudrillard J. (1995). The Gulf War did not Take Place. Bloomington 1995.
• Baudrillard J. (1998). Simülakrlar ve Simülasyon. Çev. O. Adanır. İzmir 1998.
• Baudrillard J. (2006). Kusursuz Cinayet. Çev. N. Sevil. İstanbul 2006.
• Becker H. (1974). “Photography and Sociology”. Studies in the Anthropology of Visual Communication. (1) (1974) 3-26. Northwestern.
• Becker, H. (1998). “Visual Sociology, Documentary Photography, and Photojournalism: It‟s (Almost) All a Matter of Context.” Ed. J. Prosser. Image-Based Research (1998) 84-97. London. Benjamin W. (2012). Fotoğrafın Kısa Tarihi. Çev. O. Akınhay. İstanbul 2012.
• Berger J. (2002). Görme Biçimleri. Çev. Y. Salman. İstanbul 2002.
• Berman M. (1994). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor. Çev. Ü. Altuğ ve B. Peker. İstanbul 1994.
• Burke P. (2003). Tarihin Görgü Tanıkları. Çev. Z. Yelçe. İstanbul 2003.
• CLARK T. (2004). Sanat ve Propaganda. Çev. E. Hoşsucu. İstanbul 2004.
• Collier J & Collier, M. (1999). Visual Antropology. Mexico 1999.
• Crary J. (2004). Gözlemcinin Teknikleri. Çev. E. Daldeniz. İstanbul 2004.
• Flusser V. (1991). Bir Fotoğraf Felsefesine Doğru. Çev. İ. Derman. İstanbul 1991.
• Frizot M. (1998). The New History of Photography. Köln 1998.
• Foucault M. (2007). İkt darın Gözü: Seçme Yazılar 4. Çev. I. Ergüden. İstanbul 2007.
• Freund G. (2007). Fotoğraf ve Toplum. Çev. Ş. Demirkol. İstanbul 2007.
• Griffin, M. (1999). “The Great War Photographs: Constructing Myths of History and Photojournalism”. Ed. Brennen B. and Hardt H. Picturing the Past: Media, History, and Photography, (1999) 122-157. Harper D. (2012). Visual Sociology. London 2012.
• Lury C. (1998). Prosthetic Culture, Photography, Memory and İdentity. New York 1998.
• Lutz C.A. & Collins J.L. (2005). “National Geographic”i Doğru Okumak. Çev. M. Bayatlı. İstanbul 2005.
• Margolis E. & Pauwels, L. (ed.). (2011). Visual Research Methods. London 2011.
• Mac Dougall D. (2011). “Anthropological Filmmaking: An Empirical Art.” Ed. E. Margolis & L. Pauwels.
• Visual Research Methods. (2011) 99-114. London.
• Pauwels L. (2010). “Visual Sociology Reframed: An Analytical Synthesis and Discussion of Visual Methods in Social and Cultural Research”. Sociological Methods and Research 38(4). (2010) 545 581. Doi: 10.1177/0049124110366233.
• Pauwels L. (2011). “An Integrated Conceptual Framework for Visual Social Research”. Ed. E. Margolis & L. Pauwels. Visual Research Methods. (2011) 3-24 London. Poole D. (1997). Vision, Race and Modernity. New Jersey 1997.
• Price M. (2004). Fotoğraf. Çev. A. ve K. Koş. İstanbul 2004.
• Prosser J (ed.). (1998). Image-based Research. London 1998.
• Robins K. (1999). İmaj. Çev. N. Türkoğlu. İstanbul 1999.
• Rose G. (2001). Visual Methodologies, An Introduction to Researching with Visual Materials. London 2001.
• Sontag S. (1999). Fotoğraf Üzerine. Çev. R. Akçakaya. İstanbul 1999.
• Sontag S. (2004). Başkalarının Acısına Bakmak. Çev. O. Akınhay. İstanbul 2004.
• Tagg J. (1988). The Burden of Representation: Essays on Photographies and Histories. Massachusetts 1988.
• Trachtenberg A. (1989). Reading American Photographs: Images as History, Mathew Brady to Walker Evans. New York 1989. Wagner J. (1979). Images of Information. London 1979.
• Wagner J. (2011). “Seeing Things: Visual Research and Material Culture”. Ed. E. Margolis & L. Pauwels. Visual Research Methods (2011) 72-97. London.