Torun Bakım Faaliyetinin Bakım Sağlayıcı Büyükannelerin Sağlık Durumları Üzerindeki Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 399 - 415, 30.06.2018

Sinem Burcu Uğur

Öz

Aile içinde yaşlılar için en yaygın sosyal rollerden biri olan büyük ebeveynlik, torunun dünyaya gelmesiyle kazanılan sosyal bir statüdür. Büyük ebeveynler aile içinde genel olarak ailenin devamlılığının sembolü, aile tarihçisi, danışman, rol model, besleyici, aile bekçisi, değer aktarımcısı, ebeveyn ile torun arasındaki hakem ve kişiliğin inşasında katkı sağlayıcı birey olarak konumlanırlar. Ancak 1970’lerden itibaren artan boşanma oranları, tek ebeveynli aile görünümleri ve kadın istihdamı gibi dönüşümler, büyük ebeveynliği giderek çocuk bakım sorumluluğunu içeren bir rol haline dönüştürmektedir. Bakım ihtiyacına cevap vermek yoluyla tekrar verimli üyeler haline gelmek, torun bakım faaliyetini içeren büyük ebeveynliğin mutluluk çağrışımları olan bir rol olduğuna işaret etmektedir. Diğer yandan bu rol, büyük ebeveynler için pek çok yükümlülüğü de beraberinde getirmektedir. Üstelik büyük ebeveynlik yaşlılıkla bağlantılı bir kavramdır ve bu durum, kişinin kronolojik yaşı veya dinçliği, canlılığı ne olursa olsun strese girmesine neden olabilmektedir. Buradan hareketle bu çalışmada, torun bakım sorumluluğunu üstlenen büyük ebeveynlerin sağlık durumlarının bakım sürecinden nasıl etkilendiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler, Antalya İlinde yaşayan ve torunlarına bakım sağlayan büyükannelerle yapılan derinlemesine görüşmelerden elde edilmiştir. Yapılan görüşmeler çözümlendiğinde daha çok anne ve aile koruyucu olarak konumlanan büyükanneler için bakım sürecinin psikolojik doyum ile ilişkili olabildiği gibi, zorlayıcı bir sorumluluğa da dönüşebildiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Büyük Ebeveynlik Modelleri, Değişen Aile İçi İlişkiler, Çocuk Bakımı, Yaşam Doyumu

Kaynakça

• Adak N. (2017). “Toplumun Temel Yapı Taşı: Aile”. Ed. Sevinç Güçlü. Kurumlara Sosyolojik Bakış (2017) 27-63. İstanbul.
• Akın G. (2006). Her Yönüyle Yaşlılık. Ankara 2006.
• Armstrong M. J. (2005). “Grandchildren’s Influences on Grandparents: A Resource for Integration of Older People in New Zealand’s Aging Society”. Journal of Intergenerational Relationships 3/2 (2005) 7-21.
• Bailey S. J., Letiecq B. L. & Porterfield F. (2009). “Family Coping and Adaptation Among Grandparents Rearing Grandchildren”. Journal of Intergenerational Relationships 7/2 (2009) 144-158.
• Barnett M. A., Scaramella L. V., Neppl T. K., Ontai L. L. & Conger R. D. (2010). “Intergenerational Relationship Quality, Gender and Grandparent Involvement”. Fam Relat 59/1 (2010) 28-44.
• Bates J. S. (2009). “Generative Grandfathering: A Conceptual Framework for Nurturing Grandchildren”. Marriage & Family Review 45/4 (2009) 331-352.
• Bowers B. F. & Myers B. J. (1999). “Grandmothers Providing Care for Grandchildren: Consequences of Various Levels of Caregiving”. Family Relations 48/3 (1999) 303-311.
• Breheny M., Stephens C. & Spilsbury L. (2013). “Involvement without Interference: How Grandparents Negotiate Intergenerational Expectations in Relationships with Grandchildren”. Journal of Family Studies 19/2 (2013) 174-184.
• Bundy-Fazioli K., Fruhauf C. A. & Miller C. L. (2013). “Grandparents Caregivers’ Perceptions of Emotional Distress and Well-Being”. Journal of Family Social Work 16/5 (2013) 447-462.
• Choi M., Sprang G. & Eslinger J. G. (2016). “Grandparents Raising Grandchildren: A Synthetic Review and Theoretical Model for Interventions”. Family and Community Health 39/2 (2016) 120-128.
• Clarke L. & Roberts C. (2003). “The Meaning of Grandparenthood and its Contribution to the Quality of Life of Older People”. Ed. A. Walker & C. H. Hennessy, Growing Older: Quality of Life in Old AgeIts Meaning and its Contribution to Older People’s Lives (2003) 188-208. England.
• Cox C. (2008). “Empowerment as an Intervention with Grandparent Caregivers”. Journal of Intergenerational Relationships 6/4 (2008) 465-477.
• Danielsbacka M., Tanskanen A. O. & Rotkirch A. (2015). “Impact of Genetic Relatedness and Emotional Closeness on Intergenerational Relations”. Journal of Marriage and Family 77/4 (2015) 889-907.
• Dellmann-Jenkins M., Hollis A. H. & Gordon K. L. (2005). “An Intergenerational Perspective on Grandparent Roles: Views of Young Parents and Middle-Age/Older Adults”. Journal of Intergenerational Relationships 3/1 (2005) 35-48.
• Denham T. E. & Smith C. W. (1989). “The Influence of Grandparents on Grandchildren: A Review of the Literature and Resources”. Family Relations 38/3 (1989) 345-350.
• Doley R., Bell R. R., Watt B. & Simpson H. (2015). “Grandparents Raising Grandchildren: Investigating Factors Associated with Distress Among Custodial Grandparent”. Journal of Family Studies 21/2 (2015) 101-119.
• Erbert L. A. & Aleman M. W. (2008). “Taking the Grand out of Grandparent: Dialectical Tensions in Grandparent Perceptions of Surrogate Parenting”. Journal of Social & Personal Relationships 25/4 (2008) 671-695.
• Gauthier A. (2002). “The Role Of Grandparents”. Current Sociology 50/2 (2002) 295-307. “Geçmişe Bir Gülücük Çek”. Theraphysio, 4. Sayı (1 Ekim Dünya Yaşlılar Günü Özel Sayı). Kaynak: https://issuu.com/theraphysio/docs/theraphysio4.say
• Goodman C. C. & Silverstein M. (2001). “Grandmothers Who Parent Their Grandchildren: An Exploratory Study of Close Relations Across Three Generations”. Journal of Family Issues 22/5 (2001) 557-578.
• Griggs J., Tan J., Buchanan A., Attar-Schwartz S. & Flouri E. (2010). “They’ve Always Been There for Me’: Grandparental Involvement and Child Well-being”. Children & Society 24/3 (2010) 200-214. Haviland W. A., Prins H. E. L., Walrath D. & McBride B. (2008). Kültürel Antropoloji. Çev. İ. D. Erguvan Sarıoğlu. İstanbul 2008.
• Hayslip B. Jr. & Goodman C. C. (2008). “Grandparents Raising Grandchildren: Benefits and Drawbacks?”. Journal of Intergenerational Relationships 5/7 (2008) 117-119.
• Herlofson K. & Hagestad G. O. (2012). “Transformations in the Role of Grandparents Across Welfare States”. Ed. Sara Arber & Virpi Timonen. Contemporary Grandparenting: Changing Family Relationships in Global Contexts (2012) 27-49. Bristol.
• Kemp C. L. (2007). “Grandparent - Grandchild Ties. Reflections on Continuity and Change Across Three Generations”. Journal of Family Issues 28/7 (2007) 855-881.
• Kümbetoğlu B. (2017). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul 2007.
• Macionis J. (2012). Sosyoloji. Ankara 2012.
• Margolis R. (2016). “The Changing Demography of Grandparenthood”. Journal of Marriage and Family 78 (2016) 610-622.
• Mehta K. K. & Thang L. L. (2012). “Introduction: Grandparenthood in Asia”. Ed. K. K. Mehta & L. L. Thang, Experiencing Grandparenthood An Asian Perspective (2016) 1-19. New York.
• Richard A. & Harris P. (2001). “‘Second Time Around’: A Survey of Grandparents Raising Their Grandchildren”. Adoption and Fostering 25/3 (2001) 67-69.
• Sennett R. (2014). Karakter Aşınması. İstanbul 2014.
• Timonen V. & Arber S. (2012). “A New Look at Grandparenting”. Ed. Sara Arber & Virpi Timonen, Contemporary Grandparenting: Changing Family Relationships in Global Contexts (2012) 1-24. Bristol.
• Villar F., Triado C., Pinazo-Hernandis S., Celdran M. & Sole C. (2010). “Grandparents and Their Adolescent Grandchildren: Generational Stake or Generational Complaint? A Study with Dyads in Spain”. Journal of Intergenerational Relationships 8/3 (2010) 281-297.
• Wang Y. & Marcotte D. E. (2007). “Golden Years? The Labor Market Effects of Caring for Grandchildren”. Discussion Paper Series IZA DP No. 2629 (2007) 1-38.
• Werner P., Buchbinder E., Lowenstein A. & Livni T. (2007). “Grandmothers’, Mothers’ and Granddaughters’ Perceptions of Grandparenthood”. Journal of Intergenerational Relationships 5/3 (2007) 7-26.
• Westphal S. K., Poortman A. & Van der Lippe T. (2015). “What About the Grandparents? Children’s Postdivorce Residence Arrangements and Contact with Grandparents”. Journal of Marriage and Family 77/2 (2015) 424-440.
• Williams M. N. (2011). “The Changing Roles of Grandparents Raising Grandchildren”. Journal of Human Behavior in the Social Environment 21/8 (2011) 948-962.
• Williamson J., Softas-Nall B. & Miller J. (2003). “Grandmothers Raising Grandchildren: An Exploration of Their Experiences and Emotions”. Family Journal 11/1 (2003) 23-32.
• Wood S. & Liossis P. (2007). “Potentially Stressful Life Events and Emotional Closeness Between Grandparents and Adult Grandchildren”. Journal of Family Issues 28/3 (2007) 380-398.
• Worrall J. (2007). “Grandparent Custody of Children at Risk: Counting the Cost”. Journal of Intergenerational Relationships 5/3 (2007) 127-130.
• Worrall J. (2009). “When Grandparents Take Custody - Changing Intergenerational Relationships: The New Zealand Experience”. Journal of Intergenerational Relationships 7/2-3 (2009) 259-273