Michel Foucault’da Siyasal Bir Tercih Olarak ‘Dil’

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 333 - 344, 30.06.2017

Pınar Türkmen Birlik

Öz

Foucault, “dil”i yalın haliyle hiçbir zaman inceleme konusu yapmamıştır. Ancak “dil” konusu, onun tüm ana temalarının altında işleyen ve onu şekillendiren önemli bir misyon yüklüdür. Foucault’da bilgi ve söylemin sistematik inşası, toplumsal pratikle üst üste bindirilmiş dil sistemleri olarak düşünülür (Urhan 2010, 15). Bu söz konusu dil sistemleri, Foucault’nun kendine özgü olan her yönteminde farklı bir işlevselliği ile karşımıza çıkar. “Bilgi sistemleri”ni incelediği arkeoloji yönteminde, “iktidar biçimleri”ni incelediği soybilim yönteminde ve “kendi kendisiyle ilişki”yi incelediği etik çalışmalarında dil, farklı olmakla birlikte her zaman önemli bir role sahiptir. Foucault, arkeolojik çalışmalarında Rönesans, Klasik Çağ ve Modern Çağ olarak işaret ettiği üç büyük epistemik dönemin kendine özgü epistemelerinin özelliklerini ve birbirlerine evrilmesindeki nedenleri ortaya koyarken, dönemlerin dil anlayışlarının onlar üzerinde ne denli etkili olduğunu görür. Özellikle Klasik Çağ’dan Modern Çağ’a geçişte, dile ilişkin keşfettiği önemli bir gerçek, onun yeni bir yönteme geçiş yapmasında oldukça etkili görünür. Yapmış olduğu arkeolojik çalışmalarda Batı düşünce tarihinde insanın ve dilin varlığını hiçbir zaman bir arada göremeyen Foucault, günümüz için bu durumun sonuçlarını modernliğin rasyonelliği açısından bir okumaya tabi tutar. Foucault’nun soybilim yöntemini şekillendirecek olan bu okuma, iktidar biçimlerini ve toplumsal pratiklerin önemini ortaya koyduğu kadar, dilin onlarla olan yakın ilişkisini ve “çağımızın en önemli siyasal tercihi” olarak dilin yüklendiği misyonu da bizlere açık kılar. Çalışmamız da bu kapsamda Foucault’nun “dil”i siyasal bir tercih olarak konumlamasının nedenlerini, onun çalışmalarında yer verdiği anahtar kavramlar aracılığıyla göstermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dil, İktidar, Bilgi, Doğruluk İstenci, Normalleşme

Kaynakça

• Foucault M. (1987). Söylemin Düzeni. Çev. T. Ilgaz. İstanbul 1987.
• Foucault M. (2006a). Kelimeler ve Şeyler, İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi. Çev. M. A. Kılıçbay. İstanbul 2006.
• Foucault M. (2006b). Hapishanenin Doğuşu. Çev. M. A. Kılıçbay. İstanbul 2006.
• Foucault M. (2007). “Bilme İstenci”. Cinselliğin Tarihi 1. Çev. H. U. Tanrıöver. İstanbul 2007.
• Foucault M. (2013). Deliliğin Tarihi. Çev. M. A. Kılıçbay. İstanbul 2013.
• Megill A. (1998). Aşırılığın Peygamberleri: Nietzsche, Heidegger, Foucault, Derrida. Çev. T. Birkan. Ankara 1998.
• Nietzche F. (2012). Putların Alaca Karanlığı. İstanbul 2012.
• Sancar S. (2014). İdeolojinin Serüveni, Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme. İstanbul 2014.
• Smart B. (2002). Michel Foucault. Routledge 2002.
• Tekelioğlu O. (2003). Foucault Sosyolojisi. Bursa 2003.
• Urhan V. (2010). Fikir Mimarları-24, Foucault. İstanbul 2010