1835/1836 Tarihli Nüfus Defterine Göre Hısnımansur Kazası Nüfus Yapısı ve Gayrimüslim Nüfusun Şehrin Ekonomik Yapısındaki Yeri

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 2, 443 - 458, 30.12.2016

Seydi Vakkas Toprak

Öz

Osmanlı Devleti, Yeniçeri Ocağını kaldırdıktan sonra yeni kurduğu modern ordunun ihtiyaç duyduğu insan ve finansman kaynaklarını tespit etmek amacıyla 1831’den itibaren nüfus sayımları yapmıştır. Ülke genelinde yapılmaya çalışılan bu sayımlar imparatorluğun farklı bölgelerinde farklı zamanlarda uygula- nabilmiştir. Modern anlamda ilk modern nüfus sayımı, başkentten uzak küçük bir kaza olan Hısnıman- sur’da ancak 1835 yılında yapılabilmiştir. Bu çalışma bahsi geçen sayımın verilerine göre şehirde yaşayan gayrimüslim cemaatin demografik durumunu tespit etmeyi hedeflemektedir. Bu çalışmada şehrin genel nüfusu, yaklaşık nüfusun beşte birlik kısmını oluşturan gayrimüslim cemaatinin nüfus yapısı, şehirdeki iş ve meslek kolları, gayrimüslimlerin uğraştığı meslekler ile gayrimüslim cemaatin şehrin ekonomik faali- yetleri içerisindeki konumu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlk Nüfus Sayımı, Hısnımansur Nüfusu, Gayrimüslim Nüfus, Meslekler, Sanatlar

Kaynakça

• Ahmed Lütfi Efendi. (1999). Vak’anüvis Ahmed ûtfî Efendi Tarihi. Cilt II-III. İstanbul 1999. Yeni yazıya akt. Yücel Demirel & Tamer Erdoğan. İstanbul 1999.
• Arslan R. (2010). “XIX. Yüzyılda Adıyman’da Sosyo-Ekonomik Yapı”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 26 (2010) 288-301.
• Ayverdi İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Cilt. I-III. İstanbul 2011.
• Barkan Ö. L. (1953). “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”. Türkiyat Mecmuası X (1953) 1-25.
• BOA Başbakanlık Osmanlı Arşivi. NFS.d. 2697; 2699; TT, 266.
• Bozdemir M. (2011). Osmanlıdan Cumhuriyete Endüstriyel Mirasımız. İstanbul 2011.
• Çadırcı M. (2013). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara 2013.
• Çimen A. (2012). “Sayım, Kayıt Düzeni ve Teşkilatlanma Açısından Osmanlıda Nüfus Hizmetleri”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14/3 (2012) 183-216.
• Demirci S. & Kartal, K. (2014). “Osmanlı Nüfus Defterlerinin Tarih Yazımındaki Yeri: 1835 Tarihli Trabzon Vilayeti Maçıka/Maçka Kazâsı Müslim Nüfus Defteri”. History Studies International Journal of Hiistory 6/3 (2014) 119-145.
• Develioğlu F. (2009). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara 2009.
• Hüseyin Remzi. (1306). İlaveli Müntabahât-ı Lugât-i Osmaniyye. Cilt II. Dersaadet 1306.
• Karal E. Z. (1997). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831. Ankara 1997.
• Karpat H. K. (2010) Osmanlı Nüfusu. İstanbul 2010.
• Kenanoğlu M. M. (2004). Osmanlı Millet Sistemi-Mit ve Gerçek. İstanbul 2004.
• Kütükoğlu M. S. (2013). Osmanlı Belgelerinin Dili. Ankara 2013.
• Merçil E. (2000). Türkiye Selçukluları’nda Meslekler. Ankara 2000.
• Özlü Z. (2004). XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Gaziantep. Gaziantep 2004.
• Pakalın M. Z. (1971). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Cilt. II. İstanbul 1971.
• Redhouse S. J. (1999). Redhouse Türkçe/Osmanlıca-İngilizce Sözlük. İstanbul 1999.
• Taşkın Ü. (2011). Osmanlı İdaresinde Safed (1516-1600). Elazığ 2011.
• Taşkın Ü. (2013). “XVI. Yüzyılda Aclun Şehri ve Kasabalarının Nüfusu”. Turkish Studies 8/7 (2013) 645-654. Taştemir M. (1999). XVI. Yüzyılda Adıyaman. Ankara 1999.
• Tez Z. (2016) Meslekler Tarihi. İstanbul 2016.
• Toprak S. V. (2015). Besni-1846 Tarihli Bir Kefalet Defterine Göre Nüfus ve Sosyal Hayat. Adıyaman 2015.
• Ünal M. A. (2011). Osmanlı Deyimler Sözlüğü. İstanbul 2011.
• Ürek M. (15.03.2016). Görüşme. Adıyaman Süryani Kadim Metropoliti.
• Yiğit A. (2007). “XIV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe Livasında Değirmenler”. MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE) 18/Bahar (2007) 97-155.