Klasik Osmanlıca Dönemi Bir Tıp Metni: İlm-i Tıbb ve Dil Özellikleri

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 323 - 336, 30.06.2016

Hande Ünver Özdoğan , Vedat Kartalcık

Öz

Tıp yazmaları hem eski tıp anlayışına dayalı bilgileri hem de dönemin tıp literatürüne ait söz varlığını günümüze taşır. Didaktik bir üslupla yazılan sade ve anlaşılır bir dil kullanılan tıp yazmalarının incelenmesi hem tıp tarihi hem dil tarihi araştırmaları için son derece önemlidir. Bu makalede Muhammed bin Hasan tarafından yazılmış Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonuna 06 Hk 4453 arşiv numarasıyla kayıtlı İlm-i Tıbb adlı Klasik Osmanlı Türkçesi dil özellikleri gösteren yazma eser tanıtılmıştır. Eski tıp anlayışında önemli bir yeri olan hıfzıssıhha konulu bu eser, alanında kıymetli bilgiler sunmaktadır. Yazar eseri önce Arapça yazmış daha sonra Türkçeye çevirmiş ve sekiz başlıkta sağlıklı olma kurallarını anlatmıştır. Makalenin giriş bölümünde hıfzıssıhha konusu üzerinde durulmuş ve İlm-i Tıbb adlı eserin içeriği tanıtılmıştır. Daha sonra eserin fonetik ve morfolojik özellikleri örneklerle açıklanmıştır. Son olarak eserin söz varlığı üzerinde durulmuştur. Böylece yazarının hayatı ve yazıldığı yıl hakkında bilgi bulunamayan bu yazma eserin dil özelliklerini ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tıp Tarihi, Klasik Osmanlı Türkçesi, Muhammed bin Hasan, İlm-i Tıbb

Kaynakça

• Bayat A. H. (2010). Tıp Tarihi. İstanbul 2010.
• Canpolat M. (1973). “XIV. Yüzyılda Yazılmış Değerli Bir Tıp Eseri Edviye-i Müfrede”. Türkoloji Dergisi 5/1 (1973) 21-47.
• Cin A (2011). Türk Edebiyatının İlk Yusuf ve Züleyha Hikayesi, Ali'nin Kıssa-yı Yusuf'u. Ankara 2011.
• Cin A (2006). “Türkçede +sIz/ sİz Eki Üzerine”. Türk Dili Araştırmaları Belleten 2004/I (2006) 19-43.
• Doğan A. T. (2015). “Kitab-ı Tıbb-ı Hikmet’te Geçen Yabancı Tıp Terimlerine Türkçe Karşılıklar”.Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10/8 (Spring 2015) 903-918. Ankara 2015.
• Doğan Ş. (2009). Terceme-i Akrabadin Sabuncuoğlu Şerefeddin: Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitsüsü, Sakarya 2009. Elbir Z. G. (2005). “XVII. yy’da Yazılmış Önemli Bir Tıp Kitabı”. BAL-TAM Türklük Bilgisi 2 (2005) 125-137.
• Ergin M. (2012). Türk Dil Bilgisi. İstanbul 2012.
• Gülsevin G. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara 2011.
• Güven M. (2005). Abdulvehhâb bin Yusuf’un Müntahab-ı Fi’t-Tıbb’ı: Dil İncelemesi-Metin-Dizin. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli 2005.
• Kartallıoğlu Y. (2011). Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni: 16, 17 ve 18. Yüzyıllar. Ankara 2011.
• Kurban F. (1990). Şirvanlı Mahmud Sultaniye: Giriş-Metin-Sözlük. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul 1990.
• Küçüker P. (1994). Yadigar-ı İbn-i Şerif: Giriş-Metin-Dizin. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Fırat Üniver- sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 1994.
• Şahin H. (2009). “Tercüme-i Hülâsâ’nın Bir Nüshası Üzerine”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 4/8 (Fall 2009) 108-132. TDK Sözlük (1998). Ankara 1998.