Türkiye Türkçesi Ağızlarında “Domates, Kedi, Patates” Kelimeleri ve Bir Kelime Haritası Denemesi

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 185 - 205, 30.06.2016

Safiye Genç , Ali Cin

Öz

Modern anlamda ağız çalışmalarının Türkiye’de Avrupa'dan yaklaşık altmış yıl geç başlaması, var olan malzemenin zamanında derlenip kayıt altına alınarak üzerinde çalışılmaması, dil atlaslarının ve kelime haritalarının hazırlanamamasındaki en önemli etkenlerdendir. Türk Dil Kurumu'nun 1932-1934 yıllarını kapsayan birinci ve 1952-1959 yıllarını kapsayan ikinci derleme çalışmaları, bu alanda o zaman için Türkiye Türkçesiyle yapılmış en kapsamlı çalışmalar olmakla birlikte, çalışmanın devamı getirilememiş ve en önemlisi de elde edilen malzeme dil atlasına dönüştürülememiştir. Türkiye'de kelime ve ağız atlaslarının ihmal edilmesi, bu çalışmaların öneminin yetirince anlaşılamamasından da kaynaklanmak-tadır. Söz konusu çalışmamızda, Türkiye Türkçesi ağızlarında farklı ses birimlerle kullanılan "domates", "patates" ve "kedi" kelimeleri üzerinde durulmuş ve bu kelimeler, geçtiği yerlerle birlikte Türkiye haritası üzerinde gösterilerek bir kelime haritası çalışması yapılmıştır. Çalışmada kullanılan malzeme, Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, 12 cilt (TDK Yay. Ankara 1993) adlı çalışmaya dayanmaktadır. Haritalarda bazı bölgelerden yeterince veri bulunmadığı görülmüştür. Bu bölgelere ait veriler, söz konusu bölgelerde yaşayan veya önceden yaşamış olan kişilere danışılarak tamamlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelime Haritası, Türkiye Türkçesi Ağızları, Domates, Patates, Kedi

Kaynakça

• Ajegov S. İ.- Şvedova H. Yu. (2009) Tolkovıy Slovar Ruskogo Yazıka. Moskva 2009.
• Akar A. (2013). Muğla ve Yöresi Ağızları: Gramer-Metin-Sözlük. Ankara 2013.
• Altaylı S. (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II. İstanbul 1994.
• Ata A. (1997). Kısasü’l-Enbiya I, Giriş-Metin-Tıpkıbasım. Ankara 1997.
• Atalay B. (1992). Divanü Lugati’t-Türk Tercümesi I, II, III, IV. Ankara 1992.
• Barth E. (1972). Deutscher Wortatlas 1939-1971: Eine Bibliographie. Germanistische Linguistik, 72/3, 125-156.
• Başkan Ö. (1970) "Türkiye Köy Adları Üzerine Bir Deneme", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara (1970) 237-251.
• Battal A. (1997). İbn-i Mühenna Lügatı. Ankara 1997.
• Bayram B. (2007). Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlük. Konya 2007.
• Biişev E. G. & Bikbulatov N.V., vd. (1993). Başkort Télénén Hüzlégé I-II, Moskva 1993
• Buran A. (2009). Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Dil Atlası. İstanbul 2009.
• Buhari Ş. S. (1298) Lügat-ı Çağatayi ve Türki-yi Osmani. İstanbul 1298.
• Caferoğlu A. (1960) "Atlente Linguistico Mediterraneo", Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, Cilt 11. (1960) 11-18.
• Caferoğlu A. (1960) "Türkiye Balık Adları", Türki Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, Cilt 10 (1960) 111-132.
• Caferoğlu, A. (1994). Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme: Oyunlar, Tekerlemeler, Yanıltmaçlar ve Oyun Istılahları. l. Cilt Ankara 1994.
• Cin A. (2012). Süheyl ü Nevbahar. Konya 2012.
• Clauson G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford 1972.
• Doğru A. & Kaynak İ. (1991). Gagauz Türkçesinin Sözlüğü. Ankara 1991.
• Eckmann J. (1995) Nehcü'l-Feradis, I Metin (Yayımlayanlar: Tezcan S. & Zülfikar H.) Ankara 1995.
• Ekiz M. (2004) "İslam Minyatür Sanatında Kedi Figürüne Genel Bir Bakış", Cumhuriyetimizin 80. Kuruluş Yıldönümü Anı Kitabı. Ankara 2004.
• Ercilasun A. B. (1983). Kars İli Ağızları, Ses Bilgisi. Ankara 1983.
• Ergin M. (1989) Dede Korkut Kitabı. Ankara 1989.
• Gemalmaz E. (1995). Erzurum İli Ağızları İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler. lll. Cilt Ankara 1995.
• Grimm, J., & Grimm, W. (1971). Deutsches Wörterbuch Von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm. Leipzig 1971.
• Gülensoy T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara 2007.
• Gülseren C. (2000). (Malatya İli Ağızları İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler). Ankara 2000.
• Hacıeminoğlu N. (2000) Kutb'un Hüsrev ü Şirin'i ve Dil Hususiyetleri. Ankara 2000.
• İsen M. (1993). Acıyı Bal Eylemek, Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara 1993.
• Kaçalin M. (2011). Nevayi'nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar. Ankara.
• Kanar M. (1998) Farsça-Türkçe Sözlük İstanbul 1998.
• Karahan L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara 1996.
• Karahan L. (2013) "Gramatikal Ölçütlerle Belirlenen Türkiye Türkçesi Ağız Gruplarında Leksik Verilerin Anlamlılığı Üzerine Bir Araştırma" Diyalektoloji, Sayı 7 (1996) 1-12.
• Karamanlıoğlu A. F. (1989) Gülistan Tercümesi. Ankara 1989.
• Koç Kenan & Aybek B., Başkapan V. (2003). Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara 2003.
• Komisyon (1993). Derleme Sözlüğü, Ankara 1993.
• Komisyon (1996). Tarama Sözlüğü, Ankara 1995.
• Komisyon (2011). Türkçe Sözlük, Ankara 2011.
• Kurban İ. (1985). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara 1985.
• Lessing D. F. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük (Çev: Günay Karaağaç) Ankara 2003