Terör Yönetimi Kuramı (Dehşet Yönetimi Kuramı)

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 161 - 174, 30.06.2015

Meryem Berrin Bulut

Öz

Terör Yönetimi Kuramı iki temel hipoteze dayanmaktadır. Bunlar kaygı tamponu ve ölümlülüğün belirginleşmesi hipotezidir. Kurama göre bireyin ölümlülüğünün hatırlatılması ona kaygı vermektedir. Birey bu kaygıyı azaltmak için benlik saygısını yükseltmeye çalışmakta veya kültürel dünya görüşlerine bağlanmaktadır. Bu çalışmada, terör yönetimi kuramının tarihçesi, kavramları ve varsayımları ele alınmıştır. Bu kapsamda, Türkiye’de yapılmış olan 17 çalışma analiz edilmiştir. Bulgular, 2’si kısmi olmak üzere 12 çalışmanın terör yönetimi kuramını desteklediğini ve 2 çalışmanın kuramı desteklemedi-ğini göstermektedir. Kalan 3 çalışma ise terör yönetimi kapsamındaki diğer çalışmalar başlığı altında ele alınmıştır. Terör yönetimine ilişkin teorik bilgilerin ardından Türkiye’de bu alanda konuya ilişkin yapılmış olan çalışmaların sonuçları bütünleştirilerek 12 çalışma üzerinde meta analiz yapılmıştır. Rastgele etkiler modeline göre toplam etki büyüklüğü 0,161 (0,125 standart hata ve güven aralığı %95, alt sınır -0,083 ve üst sınır 0,407) olarak saptanmıştır. Sonuçlar ilgili literatür temelinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Terör (Dehşet) Yönetimi, Ölümlülük, Ölüm Kaygısı, Etki Büyüklüğü

Kaynakça

• Akgöz S., Ercan İ. & Kan İ. (2004). “Meta- analizi”. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 30/2 (2004) 107-112.
• Aksut-Çiçek S. (2008). Dindarlık İle Saldırganlık Arasındaki Etkileşimin Terör Yönetimi Kuramı Çerçevesinde İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitusü, Mersin.
• Aslıtürk E. (2001). A Test of Terror Management Theory in a Collectivistic Culture: Buffering Role of Collective Self-Esteem. Unpublished Master Thesis. METU Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Atabey C. M. (2011). Disability Salience as an Indicator of Loss Anxiety: An Alternative Explanation for the Fundamental Fear of Human Beings. Doctorate Thesis. METU Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Balcı A. (2011). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeleri. Ankara 2011.
• Baron R. M. (1997). “On Making Terror Management Theory Less Motivational and More Social”. Psychological Inquiry 8/1 (1997) 21-58.
• Borenstein M., Hedges L. V., Higgins J. P. T. & Rothstein H. R. (2009). Introduction to Meta-Analysis. UK 2009.
• Bozo O., Tunca A. & Simsek Y. (2009). The effect of death anxiety and age on health-promoting behaviors: A terror-management theory perspective. The Journal of Psychology 143/4 (2009) 377-389.
• Cihan B. (2013). The Effects of Mortality Salience and Body-Related Social Norms on Attitudes Towards Diet Pill. Master Thesis. METU Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Cohen J. (1992). “Statistical Power Analysis”. Direction in Psychological Science 1/3 (1992) 98-101.
• Çamlı S. (2010). Attitudes Towards Allowance of Headscarf in the Universities: A Terror Management Perspective. Master Thesis. METU Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Çetiner A. (2014). Olum Farkındalığının Kabahatlar Kanununun Uygulanmasında Jandarma Personelinin Belirlediği İdari Para Cezası Kararlarına Etkisinin Dehşet Yönetimi Kuramı Açısından Değerlendirilmesi. Unpublished Master Thesis. Kara Harp Okulu Komutanlığı, Ankara.
• Dalda B. (2011). The Effects of Relationship Commitment and Gender on Death-Anxiety Among Turkish Young Adults: A Terror Management Theory Perspective. Master Thesis. METU Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• DİB (Diyanet İşleri Başkanlığı) (2014). Türkiye’de Dini Hayat Araştırması.
• Doğulu C. (2012). System Justification and Terror Management: Mortality Salience as a Moderator of System Justifying Tendencies in Gender Context. Master Thesis. METU Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Eagly A. H. & Wood, W. (1999). “The origins of sex differences in human behavior”. American Pscyhologist 54/6 (1999) 408-423.
• Gailliot M. T., Stillman T. F., Schmeichel B. J., Maner J. K. & Plant E. A. (2008). “Mortality Salience Increases Adherence to Salient Norms and Values”. Personality and Social Psychology Bulletin 34 (2008) 993-1003.
• Greenberg J., Pyszczynski T., Solomon S., Rosenblatt A., Veeder M., Kirkland S. & Lyon D. (1990). “Evidence for Terror Manegement Theory II: The Effects of Mortality Salience on Reactions to Those who Threaten or Bolster the Cultural Worldview”. Journal of Personality and Social Psychology 58/2 (1990) 308-318.
• Greenberg J., Pyszczynski T., Solomon S., Simon L. & Breus M. (1994). Role of Consciousness and Greenberg J., Pyszczynski T., Solomon S., Simon L. & Breus M. (1994). Role of Consciousness and Accessibility of Death-Related Thoughts in Mortality Salience Effects. Journal of Personality and Social Psychology 67/4 (1994) 627-637.
• Greenberg J., Solomon S. & Pyszczynski T. (1997). “Terror Management Theory of Self-Esteem and Social Behavior: Empirical Assessments and Conceptual Refinements”. Advances in Experimental Social Psychology 29 (1997) 61-139.
• Güler E. (2014). Barışa İliskin Tutumlar: Dehşet Yonetimi Kuramı ve Bazı Sosyo-Politik Değişkenler Açısından Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2014. Hofstede G. (1980). Culture’s Consequences: International Differences in Work-Related Values. Beverly Hills CA 1980.
• Kalaoğlu-Özturk Z. (2000). Yaşlı Bireylerde Ölüm Kaygısı. Uzmanlık Tezi. Adana 2000.
• Koca-Atabey M. & Öner-Özkan B. (2011). “Defensive or Existential Religious Orientations and Mortality Salience Hypothesis: Using Conservatism as a Dependent Measure”. Death Studies 35/9 (2011) 852-865.
• Kokdemir D. & Yeniceri Z. (2010). “Terror Management in a Predominantly Muslim Country”. European Psychologist 15/3 (2010) 165-174.
• Kuzlak A. (2014). Stereotyping Among Football Fans in Turkey: A Terror Management Perspective. Master Thesis. METU Graduate School of Social Sciences. Ankara 2014.
• Lipsey M. W. & Wilson D. B. (2001). Practical Meta-Analysis. Thousand Oaks, CA.
• Maheswaran D. & Agrawal N. (2003). “Motivational and Cultural Variations in Mortality Salience Effects: Contemplations on Terror Management Theory and Consumer Behavior”. Journal of Consumer Psychology 14/3 (2003) 213-218.
• Markus H. R. & Kitayama S. (1991). “Culture and the Self: Implications for Cognition, Emotion, and Motivation”. Psychological Review 98 (1991) 224-253.
• Matsumoto D. & Juang L. (2004). Culture and Psychology. Belmont, CA 2004.
• Mert İ. S. (2010). “Terör Yönetimi Kuramı ve Cesaret: Kavramsal Bir Tartışma”. Güvenlik Stratejileri Dergisi 6/12 (2010) 57-82.