Bir Hukuk Mektebi: Medresetü’l-Kuzât

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 1, 89 - 110, 30.06.2013

Diren Çakılcı

Öz

Tanzimat Fermanı sonrasında hukuk alanında yaşanan değişimler ile birlikte Osmanlı hukuk sisteminin temel direği olan kadı ve naiblerin bir müfredata tabi olarak eğitim almaları düşünülmüş ve yapılan hazırlıklar sonucu 16 Ağustos 1855 tarihli irade ile Muallimhâne-i Nüvvâb kurulmuştur. Kuruluş- tan itibaren oldukça dar bir müfredata sahip olan Muallimhâne-i Nüvvâb, 1883’te yapılan düzenlemeler ile müfredatını geliştirmiş ve yenilenmiştir. 1885 yılında Mekteb-i Nüvvâb olarak adlandırılmaya başla- nan kurumun adı 1908 yılında Mekteb-i Kuzât olarak değiştirilmiştir. Aynı yıl hazırlanan Mekteb-i Kuzât Nizamnâmesi ile okulun idare ve tedrisatı belirli usul ve kaidelere oturtulmuş ve daha faydalı bir hukuk eğitimi vermek için çaba gösterilmiştir. 1909 yılına kadar Süleymaniye Külliyesi dahilindeki binada eğiti- mini sürdüren okul, bu tarihten itibaren Mimar Kemalettin tarafından inşa edilen ve 1924 yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi (bugünkü Nadir Eserler Kütüphanesi) olarak kullanılan binada eğitim vermeye başlamıştır. Söz konusu nizâmnâmede yapılan düzenlemeler ve iyileştirmeler sonucu 3 Ocak 1914 yılında yayınlanan Medresetü’l Kuzat Nizamnâmesi bu okulun en kapsamlı ve son nizâmnâmesidir. Birinci Dünya Savaşı sırasında işgal güçlerince binasına el konulan Medresetü’l Kuzât, eğitimi kesintiye uğrasa da savaş sonrası yeniden açılmıştır. Cumhuriyet döneminde yapılan inceleme ile kurumun yaşatıl- ması ve gerekli düzenlemelerin yapılması düşünülmüşse de 1924 yılında Medresetü’l Kuzât’ın tamamen kapatıldığı ve bir eğitim kurumunun daha tarihe karıştığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Medresetü’l Kuzat, Muallimhane-i Nüvvab, Mekteb-i Kuzat, Kadı, Naib, Medrese

Kaynakça

• Akgündüz, A. (2002). “İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti'nde Tatbiki: Şer’îyye Mahkemeleri ve Şer’îyye Sicilleri”. Türkler, Cilt X, 58-64. Ankara .
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. (2001). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Beyazıt, Y. (Yaz 2010). “Tanzîmât Devri Şeyhülislâmları’ndan Meşrebzâde Ârif Efendi ve Kadılık Kuru- mundaki İstihdam Sorunu”. Ahmet Yesevi Üniversitesi Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 54, 47-74.
• Bingöl, S. (2004). Tanzîmât Döneminde Yargı Reformu (Nizâmiye Mahkemeleri’nin Kuruluşu ve İşleyişi 1840-1876). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Bursalı Mehmet Tahir. (1333). Osmanlı Müellifleri. Cilt I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Bozkurt, G. (1996). Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çadırcı, M. (1997). Tanzîmât Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çadırcı, M. (1982). “Tanzîmâtın İlanı Sıralarında Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadılık Kurumu ve 1838 Tarihli ‘Tarîk-i İlmiyye’ye Dair Cezâ Kanunnamesi”. Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt XIV, 25, 139-161.
• Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ekinci, E. B. (2000). “Tanzîmât Devri Osmanlı Mahkemeleri”. Yeni Türkiye, 6/31, 764-773.
• Ergin, O. (1977). Türkiye Maârif Tarihi. Cilt I-II. İstanbul: Eser Kültür Yayınları