M.S. III. Yüzyıl Roma-Sasani İhtilaflarına İlişkin Bir Değerlendirme: Pers Kralı I. Şapur’un Roma İmparatoru Valerianus’u Esir Alması

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 2, 25 - 34, 30.12.2012

Emine Bilgiç Kavak

Öz

Bu makale, İmparator Valerianus’un M.S. 260 yılındaki Edessa Savaşı’nda Sasani Hükümdarı I. Şapur tarafından esir alınmasını konu edinmektedir. Çalışmanın giriş kısmında Roma’nın Küçük Asya politikası üzerinde durulmuş ve Parthlarla birlikte başlayan doğu sınırı sorunları ele alınmıştır. Roma’nın üçüncü yüzyıl krizine girmesiyle Sasanilerin güçlü bir devlet olarak Romalıların karşısına çıkması ve Roma-Sasani ihtilaflarının başlangıç noktası anlatılmıştır. I. Şapur’un Roma karşısındaki başarıları ve Valerianus’la karşılaşması ele alınarak; bu savaşta imparatorun esir alınışı hakkında farklı bilgiler sunan antik kaynaklar irdelenmiş ve ölüm şekli konusundaki tartışmalar okuyucuya sunulmuştur. Roma İmparatorluk Tarihi’nde ilk kez bir Roma imparatorunun düşman tarafından esir alınmasının her iki tarafta yarattığı durum analiz edilmeye çalışılmıştır; zira batılı kaynakların çoğu bu durumu ya göz ardı etmekte ya da Şapur’un zaferinin hile yoluyla alındığını öne sürmekteyken; doğulu kaynaklar Valerianus’un komutanlarıyla birlikte esir alındığını kaydetmektedir. Bu karşılaşma, sonraki dönemde meydana gelen Galerius ile Narses mücadelesini hatırlatmaktadır. Galerius da I. Şapur’un zafer rölyeflerine karşılık olarak Narses’e karşı elde ettiği zaferini Thessalonike’de ölümsüzleştirmek istemiştir. Şapur’un anıt yazıtı ve savaştan sonra kurmuş olduğu kentlerde Roma mimarisinin kullanılması, Edessa’daki savaştan sonra Valerianus yanında çok sayıda Romalı askerin esir alındığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Roma, Sasaniler, Şapur, Valerianus, esir alınma

Kaynakça

• Agath. Agathias, Historiae. R. Keydell, Agathiae Myrinaei historiarum libri quinque [Corpus fontium historiae Byzantinae. Series Berolinensis. Berlin. 1967.
• Amm. Marc. Ammianus Marcellinus, Rerum Gestarum Libri. Trans. J. C. Rolfe I-III. Cambridge, Mass- London. 20058 (The Loeb Classical Library).
• Alföldi, A. (1939). “The crisis of the Empire (AD 249-270)”. CAH, XII, 165-231.
• AMI Archäologische Mitteilungen aus Iran.
• ANRW Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt.
• Arslan, M. (2007). Roma’nın Büyük Düşmanı: Mithradates VI Eupator. İstanbul: Odin Yayıncılık.
• Aur. Vict. Aurelius Victor, liber de caesaribus. Trans. H.W. Bird. Liverpool. 1994.
• AJPh American Journal of Philology.
• Bivar, A. D. H. (1983).“The Political History of Iran under the Arsacids”. CHI, III. I, 21-99.
• Bleckmann, B. (1992). Die Reichskrise des III. Jahrhunderts in der spätantiken und byzantinischen Geschichtsschreibung : Untersuchungen zu den nachdionischen Quellen der Chronik des Johannes
• Zonaras. Quellen und Forschungen zur Antiken Welt, vol. I. Münih.
• Brauer, G. C. (1975). The Age of The Soldier Emperors. Imperial Rome, A. D. 244-284. Park Ridge, New Jersey: Noyes Press.
• CAH The Cambridge Ancient History.
• Calu, J. P. (1969). La Politique Monétaire des Empereurs Romains de 238 à 311. Paris: De Boccard.
• Calu, J. P. (1975). “Approches numismatiques de I’histoire du III ͤ siècle”. ANRW, II. 2, 594-613.
• Canepa, M. P. (2009). The Two Eyes of the Earth. Art and Ritual of Kingship Between Rome and Sasanian Iran. Los Angeles - London.
• Cass. Dio Cassius Dio, Rhomaika. Trans. E. Carry I-IX. London. 1914-1927 (The Loeb Classical Library).