Klasik Dönem Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserlerine Kısa Bir Bakış

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 2, 213 - 223, 30.12.2011

Erdal Taşbaş

Öz

Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarındaki tarihçiliğe ilişkin bilgiler yetersiz olsa da sonraki dönemler hakkında oldukça geniş bir bilgi birikimi mevcuttur. Başlangıçta sade bir üslubun gözlemlendiği Osmanlı tarih yazımı giderek sanatsal amaçlarla kaleme alınan eserlerin yoğun olduğu İran tarihçiliğinden etki- lenmiştir. Osmanlı tarih yazımında Farsça ve Arapça kullanımı yaygınlaşmış; ancak Türkçe’den bir kopuş da yaşanmamıştır. Osmanlı tarih yazıcılığında, Osmanlı hanedanını konu alan Tevârih-i Ali Osman’lar, fetihleri konu alan “Fetihnameler”, “Gazavatnameler” ve “Zafernameler” bir hayli yaygındır. Mehmet Neşrî, Enverî, Şehdî, Aşıkpaşazade, Tursun Bey, İdris-i Bitlisî, Kemal Paşazade, Lütfi Paşa, Hoca Sadeddin, Selaniki ve Gelibolulu Mustafa Ali, Klasik Dönem’in önde gelen tarih yazarlarıdır. Her toplum ve uygar- lıkta olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de tarihçilik anlayışı kendine özgü dinamiklere sahipti. Osman- lı’nın kuruluşundan yıkılışına kadar çeşitli dönemlerde kaleme alınan tarihi eserler devlet anlayışının ve mevcut koşulların niteliği hakkında ipuçları vermektedir. Osmanlı Devleti’nin en güçlü dönemi olarak bilinen ve Türk tarih anlatımında “Yükselme Dönemi” adıyla tanımlanan dönemdeki tarih yazımı da bu güce yaraşır bir hal almıştır. Yükselme Dönemi’nde kaleme alınan tarihi kronikler incelendiğinde, bu eserlerin devlet anlayışı ekseninde kaleme alındığını tespit edebilmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Tarihçilik, Klasik Dönem, Osmanlı kronikleri, resmi anlayış, tarih yazım dili

Kaynakça

• Arıkan, Z. (1991). Osmanlı Tarih Anlayışının Evrimi. Tarih ve Sosyoloji Semineri Bildiriler, 77-91. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Aşıkpaşazade. (1992). Aşıkpaşazade Tarihi. Haz. Nihal Atsız. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Aydın, A. (2002). Osmanlılarda Tarih Yazıcılığı. Türkler, 11, 417-425. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Babinger, F. (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çev. Coşkun Üçok. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baş, E. (2005). Dil-Tarih İlişkisi Bağlamında Osmanlı Türklerinde Arapça Tarih Yazıcılığı. Ankara Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 103-132. Ankara.
• Başar, F. (2002). İlk Osmanlı Tarihçileri. Türkler, 11, 409-416. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. Ersanlı Behar, B. (1996). İktidar ve Tarih Türkiye’de Resmi Tarih Tezinin Oluşumu (1929-1937). İstanbul: Afa Yayınları.
• Cengiz, H. E. (1989). Yahşi Fakih. Tarih ve Toplum, Kasım, 71, 39-41. İstanbul.
• Çoşkun, İ. (1991). Batı İdeolojilerinin Türk Tarih Anlayışına Yansımaları Üzerine. Tarih ve Sosyoloji Semineri Bildiriler, 43-55, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Enverî. (2003). Düstürname-i Enverî Osmanlı Tarihi Kısmı (1299-1466). Haz. Necdet Öztürk. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Fleischer, C. H. (2001). Tarihçi Mustafa Ali Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı. Çev. Ayla Ortaç. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Hoca Sadettin Efendi. (1992). Tacü’t-Tevarih. I. Haz. İsmet Parmaksızoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.