Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet Görevlilerinin Sürgün Edilmesi: 19. Yüzyıl Kıbrıs Örneği

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 1, 193 - 204, 30.06.2012

Erdal Taşbaş

Öz

İktidar tarafından bir topluluk ya da bireyin bulunduğu yerden uzaklaştırılması, başka yere zorla göç ettirilmesi anlamına gelen sürgün, değişik amaçlar için kullanılmıştır. Bireyi sürgüne gönderme uygulamasının nedeni, kişiyi cezalandırmak, sürgüne sebep olan olayın geçtiği mahalden uzaklaştırmaktır. Osmanlı İmparatorluğu’nun duraklama ve gerileme dönemlerinde ortaya çıkan sosyo-ekonomik bunalımlara bağlı olarak sürgün cezalarında artış gözlenmiştir. Bu dönemde devlet kurumları arasındaki uyum ve düzenli işleyiş bozulmuş, bu durum devlet görevlilerinin faaliyetlerine de yansımıştır. Devlet görevlilerine dönük şikâyetler üzerine devletin, görevlileri cezalandırma yoluna gittiği, arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır ve bu belgelere göre devlet görevlilerine verilen cezalardan birisi de sürgün olmuştur. Bireysel sürgünler için özellikle coğrafi şartları pek elverişli olmayan bölgeler ve adaların seçildiği görülmektedir. Kıbrıs Adası da sürgün cezalarının uygulandığı önemli yerlerden birisi olmuştur. Kıbrıs’a sürgün geleneği adanın Osmanlı topraklarına katıldığı tarihten beri süregelmiştir. 19. yüzyılda da bu gelenek devam etmiş, Kıbrıs sürgünle cezalandırılan devlet görevlilerinin gönderildiği yerlerden birisi olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, sürgün, sürgün nedenleri, devlet görevlileri, cezalandırma

Kaynakça

• Acehan, A. (2008). “Osmanlı Devleti’nin Sürgün Politikası ve Sürgün Yerleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1/5, 12-29.
• Akgündüz A. (1999). “Kanunnâmelerde Ceza Hukuku Hükümleri ve Şer‘i Tahlili”. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 12/1, 1-16.
• Arslan, H. (2001). 16. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskan, Göç ve Sürgün. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Atlay, D. (1999). “Kıbrıs Türkleri’nin Kökeni Olan Türk Kabileleri ve Kıbrıs’ın Türkleştirilmesi Çalışmalarından Bir Kesit”. İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (24-27 Kasım 1998, II, 455-474. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Avagyan, A. (2004). Osmanlı İmparatorluğu ve Kemalist Türkiye’nin Devlet-İktidar Sisteminde Çerkesler. Çev. Ludmilla Denisenko. İstanbul: Belge Yayınları.
• Babuş, F. (2006). Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskan Siyaseti ve Uygulamaları. İstanbul: Ozan Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1950). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 11, 524-569.
• Barkan, Ö. L. (2002). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolonizatör Türk Dervişleri”. Türkler, 9, 133-153. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Buzpınar, Ş. T. (2002). “II. Abdülhamid Döneminde Filistin’e Yahudi Göçü Meselesi (1878-1908)”. Türkler, 13, 78-86. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Cöhçe, S. (2000). “İçel Sancağı Ermenak Kazasından Kıbrıs’a Göçürülen Aileler”. Üçüncü Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (13-17 Kasım 2000), I, 223-243. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Daşçıoğlu, K. (2007). Osmanlı’da Sürgün. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Dündar, R. (1999). “Kıbrıs’ın Fethi ve İskânı”. Osmanlı, 4, 632-648. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Erdoğru, M. A. (1993). “Kıbrıs’ın Türkler Tarafından Fethi ve İlk İskân Teşebbüsü (1570-1571)”. Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu (28 Ekim-2 Kasım 1991), 45-56. Ankara: K.K.T.C. Doğu Akdeniz Üniversitesi ve T.C. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
• Erdönmez, C. (2007). “Kıbrıs Tarihi Ders Kitaplarında Osmanlı Devrinde Kıbrıs’a Yapılan Sürgünlerle İlgili Bazı Tespitler”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 65-90.
• Gerçel, A. (1999). “Kıbrıs Tarihinde Göçler”. İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (24-27 Kasım 1998, II, 485-495. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Gürsoy, C. (1971). “Coğrafya Bakımından Kıbrıs ve Türkiye”. Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969), 41-48. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (2006). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi. Ankara: TTK. Yayınları