Sağlık Çalışanlarında Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Etiksel İfşa Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 246 - 267, 29.01.2019

Ece Zeybek Yılmaz , Ayhan Bayram

https://doi.org/10.33206/mjss.518972

Cited By: 7

Öz

İşletmelerde emir vermeksizin örgüte fayda sağlayıcı davranışlarda bulunulmasını sağlayan, şikâyet etme eğilimini azaltan, yenilikçilik, gönüllülük gibi kişisel özellikleri kapsayan biçimsel olmayan davranışlar örgütsel vatandaşlık davranışı olarak kabul edilmektedir. Etiksel ifşa, ise bir kuruma mensup eski ya da hala görev yapmakta olan çalışanın, işverenin kontrolü altında ahlaksız, kanun dışı, bireylere ya da kurumlara etkisi olabilecek uygulamaları açığa çıkarmasıdır.   Bu çalışmada sağlık çalışanlarında örgütsel vatandaşlık davranışı ile etiksel ifşa arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada yüz yüze anket ve kolayda örnekleme metodu kullanılarak 115 sağlık çalışanı ile görüşülmüştür. Sağlık çalışanlarına örgütsel vatandaşlık davranışı ve etiksel ifşa ölçekleri uygulanarak, elde edilen veriler ışığında sonuçlar değerlendirilmiştir. Örgütsel vatandaşlık davranışı ve etiksel ifşanın alt boyutlarının demografik değişkenlere göre farklılık gösterdiği ve alt boyutları arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmüştür.  

Anahtar Kelimeler

Gönüllülük, Bağlılık, Şikâyet Etme, Etik İkilem

Kaynakça

• Akıllı, H. S., Çam, S., Kılınç, S., ve Kızılboğa, R. (tarih yok). Kamu Personelinin Etik İhlallerine Verdikleri Önem. Derecesi ve Etik İhlallerin Bildirimi Konusundaki Görüşleri. Journal of Turkish Court of. Accounts/Sayistay Dergisi, 89, 5-33.
• Akkaşoğlu, S., ve Karataş, A. (2014). Konaklama İşletmelerinde İşgörenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Belirlenmesine Yönelik Antalya Belek Bölgesinde Bir Araştırma. 15. Ulusal Turizm Kongresi (s. 1041-1055). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Aksoy, R., ve Özgan, H. (2013). Okullarda Etik. Dışı Ve Yasalara Aykırı Uygulamalara. Karşı Ahlaki Bir Tavır: Whistleblowing. 8. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi (s. 337-339). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Aktan, C. C. (2006). Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı. Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki ve Vicdani Red Davranışı: Whistleblowing. Mercek Dergisi, 1-13.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (7. baskı b.). Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Aslan, Ş. (2008). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Örgütsel Bağlılık ve Mesleğe Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Araştırılması. Yönetim ve Ekonomi, 15(2), 163-178.
• Aydın, U. (2003). İş hukuku açısından işçinin bilgi uçurması (Whistleblowing). Sosyal Bilimler Dergisi, 79-100. Bakar, Ş. (2012). Çalışanların, İş Yerlerinde Karşılaştıkları Etik Olmayan Durumları Raporlama Eğilimleri ve Bir Uygulama. Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Barnard, C. I. (1966). The Functions of the Executive. Cambridge, Massachusettsi U.S.A: Harvard University Press. 04 10, 2018 tarihinde https://hec.unil.ch/docs/files/56/618/barnard_chapter_7.pdf adresinden alındı
• Basım, N. H., ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 61(4), 83-101.
• Bayram, A., Yıldırım, Y., ve Ergan, S. (1067-1077). İçsel Motivasyonun Sağlık Çalışanlarının Etiksel İfşa Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. II. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Asos Congress (s. 2017). Alanya: Alaaddin Keykubat Üniversitesi.
• Binikos, E. (2008). Sounds of Silence: Organisational Trust and Decisions to Blow The Whistle. SA Journal of Industrial Psychology, 34(3), 48-59.
• Celep, C., ve Konaklı, T. (2012). Bilgi Uçurma: Eğitim Örgütlerinde Etik ve Kural Dışı Uygulamalara Yönelik Bir Tepki. E-International Journal Of Educational Research, 3(4), 65-88.
• Çelik, C., Saygın, M., ve Yılmaz, N. (2015). Kadın Girişimciliğinde İfşa (Whistleblowing): Mersin İlinde Uygulamalı Bir Araştırma. II. Yükseköğretim Stratejileri ve Kurumsal İşbirliği Sempozyumu, (s. 359364). Mersin.
• Demirtaş, Ö. (2014). İşyerlerinde Olumsuz Durumları İfşa Etmenin Etik İklim Üzerindeki Etkisi: Yıldırma Algısının Moderatör Rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43(1), 136-156.
• Eren, V., ve Orhan, U. (2013). Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Çalışanların Kötü Yönetimi İfşa Düzeylerine Etkisi Üzerine Bir Araştırma. International Journal of Social Science, 6(2), 455-468.
• Esen, E., ve Kaplan, H. A. (2012). İşletmelerde Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 33-52.
• Fiaz, M., Ikram, A., Su, Q., ve Ali, N. (2018). How to Save the Saviors? Relationship Between Organizational Justice and Citizenship Behavior. The Journal of Developing Areas, 52(1), 45-58.
• Graham, J. W. (1991). An Essay on Organizational Citizenship Behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 4(4), 250-270.
• Güçel, C. (2003). Örgütsel Bağlılığın Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi Örgütsel Adaletin Aracılık Rolü: İmalat İşletmelerine Yönelik Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(2), 173-190.
• İçerli, L., ve Yıldırım, M. H. (2012). Örgütsel Sinisizm ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 167-176.
• İçerli, L., ve Yıldırım, M. H. (2012). Örgütsel Sinizm ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Sağlık Sektöründe Bir Çalışma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 167-176.
• Karaman, A., ve Aylan, S. (2012). Örgütsel Vatandaşlık. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 35-48.
• Kayış, A. (2010). Güvenilirlik Analizi. Ş. Kalaycı (Dü.) içinde, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Mercan, N., Altınay, A., ve Aksanyar, Y. (2012). Whistleblowing (Bilgi İfşası, İhbar) ve Yolsuzlukla Mücadelede İç Denetimin Değişen ve Gelişen Rolü. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 167-176.
• Nartgün, Ş. S., ve Kaya, A. (2017). Öğretmenlerin Bilgi Uçurma Davranışları ve Bilgi Uçurma Nedenleri ile Bireysel Nedenleri Arasındaki İlişki. International Journal of Social Science, 54, 65-89.
• Organ, D. W. (1997). Organizational Citizenship Behavior: It's Construct Clean-Up Time. Human Performance, 10(2), 85-97.
• Organ, D. W., Possakoff, P. M., ve MacKenzie, S. B. (2006). Organizational Citizenship Behavior: Its Nature, Antecedents, and Consequences. London: Sage Publications.
• Özdemir, T. Y., ve Orhan, M. (2017). Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Görüşlerinin Demografik Özelliklere Göre İncelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Dergisi, 1(1), 26-37.
• Özdemir, Y. (2009). Ergenlik Döneminde Benlik Kurgusu Gelişiminin Ana Babanın Çocuk Yetiştirme Stilleri Açısından İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi EBE Doktora Tezi.
• Özler, D. (2012). Örgütsel Davranışta Güncel Konular. Bursa: Ekin Yayın Dağıtım I. Basım.
• Özler, D., Dilşahin, M., ve Atalay, C. (2010). Teorik Bir Çerçevede Whistleblowing-Etik İlişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 169-194.
• Park, H., Blenkinsopp, J., Oktem, M. K., ve Omurgonulsen, U. (2008). Cultural Orientation and Attitudes Toward Different Forms of Whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and the U.K. Journal of Business Ethics, 82, 929–939.
• Park, H., Rehg, M. T., ve Lee, D. (2005). The Influence of Confucian Ethics and Collectivism on Whistleblowing Intentions: A Study of South Korean Public Employees. Journal of Business Ethics, 58, 387-403.
• Sağyan, S. (2011). Whistleblowing ve Örgütsel Etik İklimi İlişkisi Üzerine Bir Uygulama. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sağyan, S., ve Bedük, A. (2013). Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing) Ve Etik İklimi İlişkisi Üzerine Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 1-23.
• Salihoğlu, G. H. (2013). Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki (Çorum İlinde Hastane Çalışanlarına Anket Uygulaması). Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 300-310.
• Seçkin, Z., Özçınar, Y., ve Faruk, M. (2010). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü Bildiriler Kitabı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel Vatandaşlık Davranışları: Kavramsal Bir Çözümleme ve Okul Açısından Bazı Çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
• Somers, M., ve Jasal, C. J. (2011). Type of Wrongdoing and Whistle-blowing: Further Evidence that Type of Wrongdoing Affects of Whistle-Blowing Process. Public Personnel Management, 40(2), 151-163.
• Toker Gökçe, A. (2014). Okullarda Bilgi Uçurma: İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 261-282.
• Toker Gökçe, A., ve Alataş, H. (2015). Öğretmenlerin İstenmeyen Yönetici Davranışlarına Yönelik Tutumları: Bilgi Uçurma (Whistle-Blowing) Mı? Sessiz Kalma Mı. Bilgisayar ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(6), 99-116.
• Toker Gökçe, A., ve Oğuz, E. (2015a). Öğretmenlerin Farklı Bilgi Uçurma Tercihlerinde Belirleyici Olan Değer Yönelimleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1).
• Toker Gökçe, A., ve Oğuz, E. (2015b). Öğretmen Adaylarının Farklı Bilgi Uçurma (Whistle-blowing) Tercihlerinde Belirleyici Olan Kültürel Değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(1), 55-69.
• Uyar, S., ve Yelgen, E. (2015). Bilgi İfşası (Whistleblowing) ve Denetim. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 85-106. www.tdk.gov.tr. (2018, 03 05). T. C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu: http://www.tdk.gov.tr/ adresinden alındı
• Yazıcı, E., Atik, Ö. N., ve Nartgün, Ş. S. (2013). Öğretim Elemanlarının Haber Uçurma İle Etik Durum Davranışlarına İlişkin Algıları. 8. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi (s. 372-374). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Yeniçeri, Ö., ve Demirel, Y. (2011). Yönetimde Birey ve Örgüt Odaklı Davranışlar İçinde. Y. Demirel, ve S. Geçgel içinde, Örgütsel Vatandaşlık Dvranışı (s. 309). Bursa: Ekin Yayınları.