Siyasal ve Sosyal Bağlamda Mankurt Kavramının Türk Yazılı Basınında Metaforik Kullanımı

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 1010 - 1030, 24.04.2020

Dursun Yilmaz , Murat Sezgin

https://doi.org/10.33206/mjss.492326

Cited By: 3

Öz

Türk Dil Kurumu sözlüğünde “ulusal kimlikten uzaklaşan, içinde bulunduğu
topluma yabancılaşan” şeklinde tanımlanan Mankurt sözcüğü ilk olarak Kırgız
yazar Cengiz Aytmatov tarafından 1980 yılında kaleme alınan Gün Olur Asra Bedel eserindeki Nayman
ana efsanesinde kullanılarak literatüre kazandırılmıştır. Kavram, daha çok
sosyal psikoloji alanında kullanılan bir terim olsa da günümüzde sosyolojiden
siyasete pek çok konuyu açıklamada kullanılmaktadır. 

 

Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel
(1980) romanını Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin henüz SSCB’nin yönetimi
altında olduğu tarihlerde kaleme almıştır. Yazara, bu eseri ile milli şuuru
canlandırmayı, özünden kopmamayı ve
milli bilinç oluşturmayı amaçladığı yorumları yapılmıştır. 

 

Mankurt kavramı, bugüne kadar Türkiye matbuatında kitap, makale ve gazete
fıkrası gibi pek çok yazında ele alınmıştır. Bu yazınlarda kavramı
yorumlayanlar genelde kendi meşrebince yorumlamış, kendi düşünsel
perspektifinden kavramı ele almışlardır. Bu durumdan mütevellit birbiriyle
çelişen tanımlamalar ve yorumlarda ortaya çıkmıştır. 

 

TÜRKSOY’un 2018 yılını “Cengiz Aytmatov Yılı” ilan etmesi münasebetiyle hem
Aytmatov’u anmak hem de literatüre kazandırdığı Mankurt kavramının Türk
kamuoyunda oluşturduğu tutum, kullanıldığı bağlam, Türk ulusal basınında gündem
oluşturması ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Mankurt ifadesini metaforik olarak
kullanması bu çalışmada ele alınmıştır. Çalışma, Gündem Belirleme Kuramı
çerçevesinde İçerik Analizi Yöntemi ile yapılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Mankurtlaştırma, Cengiz Aytmatov

The Metaphoric Use of the Concept of Mankurt on the Turkish Printed Press in terms of Social and Politics

Öz

Mankurt is defined as ‘the one who moved away from national identity, became alienated from the society’ and used first in the legend of Nayman in “The Day Lasts More than a Hundred Years” written by Chingiz Aitmatov in 1980. Although the concept is used mostly in the field of social-psychology, it is preferred to explain many topics from sociology to politics. ‘The Day Lasts More Than a Hundred Years’ written during the years when the Cental Asian Turkic Republics were still under the control of the USSR is thought to aim at reviving national conscience and create national consciousness. The concept of Mankurt is handled in many kinds of books, essays and newspaper in Turkey. The people focused on the concept mostly from their own perspectives. This caused contradictory comments and definitions. This study both aims to commemorate Chingiz Aitmatov and focus on the concept of Mankurt and its use in the Turkish public opinion because of the fact that Aksoy announces the year 2018 as Chingiz Aitmatov Year. After the President Erdoğan used the word of Mankurt in the meeting of ‘Millions of Breath Band Together against Terror’ in İstanbul Yenikapı in 2015, many people used the concept in definitions and explanations. The study deals with the history of the concept, its origin and reference.

Anahtar Kelimeler

Mankurtization, Chingiz Aitmatov, Content Analysis

Kaynakça

• Aytmatov, C. ve Şahanov, M. (2000). Kuz başındaki avcının çığlığı. Ankara: Tolkun Yayınları.
• Aytmatov, C. (1991). Gün olur asra bedel (Çev: R. Özdek). İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Azap, S. (2017). Közkamanlık: İhanet ve kimlik sorunsalı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 58(41), 104-117.
• Bayram, Y. (2015). Medya-siyaset gündemi ilişkisi kapsamında türkiye’de ulusa sesleniş konuşmalarının gündem belirleme gücü. Tarih Okulu Dergisi, 8(XXIV), 405-438.
• Çınar, İ. (2012). Neden ve nasıl mankurtlaştırılıyoruz. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Gencer, Z. T. (2012). Medyanın gündem oluşturma sürecinde sosyal entropinin rolü üzerine uygulamalı bir çalışma (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kuramsal ve pratik bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Güz, N. (1996). Türk basını’nda gündem oluşturma. Yeni Türkiye Dergisi, Medya Özel Sayısı 12, 982-983.
• Kızıltepe. N. G. (2008). Aytmatov demek olan cümle. Anlayış, 62. http://www.anlayis.net/makaleGoster.aspx?dergiid=62&makaleid=1389
• Kolcu, A. İ. (1989). Milli romantik duyuş tarzı ve Cengiz Aytmatov’da milliyet unsurları II. Ayane, 2(22), 2.
• Kolcu, A. İ. (2002). Bozkırdaki bilge: Cengiz Aytmatov. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kulamshaeva, B., (2008). Kırgız hikâye ve destanlarında anlatı zamanları (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2015). Bozkırın yitik çocukları juan-juan’lar. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Yilmaz, B. D. (2015). Cengiz Aytmatov kitabı. Ankara: Atlas Yayınları.
• Yüksel, E. (2001). Medyanın gündem belirleme gücü. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Yüksel, E. Ed. (2009). Sihirli aynanın sırları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Zant, N. (1983). Cengiz Aytmatov Paris’te (Söyleşi, Çev: S. Büyükdağ). Kardaş Edebiyatlar, 6.