Turkmen Proverbs Related to Occupation

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 648 - 664, 24.04.2020

Levent Doğan

https://doi.org/10.33206/mjss.547008

Cited By: 1

Öz

In
Turkmen oral literature Proverbs are called as “nakil" and idioms are
called as “idioma". Proverbs and idioms infiltrating from the depths of
history to nowadays is like an image of socio-cultural life of societies. In
these words which are each one skilfully and wisely said many notions and
details from within society have been elaborated placed in a narrative around a
subject. Proverbs and idioms are considered spiritual beings of language,
therefore, they are very important in terms of the role they play in
understanding, seeing and recognizing a nation.

Professions
have an important place in human life. Professions within the scope of economic
activities emerged with the existence of human beings and has been diversified
to the present day in accordance with the needs of people.

Turkmen
Turkish is located in the eastern arm of the Turkish dialects of the Oghuz
group (South-West). In this study, based on the proverb and idioms of Turkmen
Turkish, professions specific to Turkmens were revealed.

Compared
to proverbs, profession names were found less in idioms. Apart from proverbs
and idioms, names of profession in Turkmen dictionaries were given and numerous
professions has been reached. In addition, some similar words were found
between the names of the professions obtained from the Turkmen proverb and
idioms and the names of professions in the Old Turkish Period, Dîvânu
Lugâti’t-Türk and Kutadgu Bilig.             

Anahtar Kelimeler

Turkmen Turkish, proverbs, idioms, profession names

Türkmen Atasözlerinde Meslek Adları

Öz

Türkmen
sözlü edebiyatında atasözleri “nakıl”, deyimler “idioma” olarak adlandırılır. Tarihin
derinliklerinden günümüze süzülen atasözleri ve deyimler toplumların sosyo-kültürel
hayatının bir görüntüsü niteliğindedir. Her biri ustaca ve bilgece söylenmiş olan
bu sözlerde toplumun içinden pek çok kavram ve ayrıntı bir konu çevresinde anlatıma
incelikle yerleştirilerek işlenmiştir. Bu yüzden dilin manevi varlıkları
sayılan atasözleri ve deyimler bir milleti anlamak, görmek ve tanımak noktasında
üstlendikleri rol açısından çok önemlidirler.

Mesleklerin
insan hayatında önemli bir yeri vardır. Ekonomik faaliyetler kapsamında bulunan
meslekler insanoğlunun varoluşuyla ortaya çıkmış ve insanların gereksinimleri
doğrultusunda günümüze kadar çeşitlenerek gelmiştir.

Bu
araştırmada Oğuz grubu (Güney-Batı) Türk lehçelerinin doğu kolunda yer alan
Türkmen Türkçesinin atasözü ve deyimlerinden hareketle Türkmenlere özgü
meslekler ortaya konulmuştur. Atasözlerine kıyasla deyimlerde daha az meslek
adına tesadüf edilmiştir. Çalışmada atasözleri ve deyimler dışında Türkmence
sözlüklerde geçen meslek adlarına da yer verilmiş ve çok sayıda mesleğe
ulaşılmıştır. Ayrıca Türkmen atasözü ve deyimlerinden elde edilen meslek adları
ile Eski Türkçe Dönemi, Dîvânu Lugâti’t-Türk ve Kutadgu Bilig’de bulunan meslek adları
arasında bir kısım benzer sözcüklere rastlanmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Türkmen Türkçesi, atasözleri, deyimler, meslek adları

Kaynakça

• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu Z. (2018). Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (2017). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü/Atasözleri Sözlüğü-1. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Arat, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I Metin (3. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Azmun, Y. (1966). Türkmen halk edebiyatı hakkında. Reşid Rahmeti Arat İçin. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları. ss. 32-83.
• Beydili (Memmedov), C. (2004). Atalar sözü. Bakü: Önder Neşriyat.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Çeneli, İ. (1986). Türkmen türkçesi sözlüğü. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 26(1982-1983), 29-84.
• Çağbayır, Y. (2007). Orhun yazıtlarından günümüze Türkiye Türkçesinin söz varlığı-Ötüken Türkçe sözlük (a-den 1, j-müt 3), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çınar, A. A. (1996). Türkmenistan halk edebiyatı türleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 2, 353-370.
• Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, D. (2000). Edebiyatımızda atasözleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Doğan, L. (2014). Türkmen atasözleri (Türkmen nakılları). İstanbul: Parafiks Yayınevi.
• Eyüboğlu, İ. Z. (1998). Türk dilinin etimoloji sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Geldiyev, G. ve Altıyev, A. (2002). Türkmen Nakılları ve atalar sözi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü –Etimolojik sözlük denemesi- (I-II). Ankara: TDK Yayınları.
• Güner, G. (2010). Kıpçak Türkçesindeki meslek adları üzerine içerik ve yapı bakımından bir sınıflandırma denemesi. Turkish Studies, 5(3), 1416-1448.
• Güneş, B. (2016). Kutadgu Bilig’deki meslek ve unvan adlarının derleme sözlüğü’ne yansımaları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 1532-1543.
• Kılıç, M. (1996). Türkmen atasözleri-Türkmen folklorı. Bursa: Özsan Matbaacılık.
• Kara, M. ve Karadoğan, A. (2014). Türkmen Türkçesi-Türkiye Türkçesi deyimler sözlüğü. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Kürenov, S. ve Gümüş, M. (1995). Türkmen atasözleri. Ankara: Engin Yayınevi.
• Şen, S. (2007). Orhun, Uygur ve Karahanlı metinlerindeki meslekler bağlamında eski Türk kültürü (Doktora Tezi). On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Tekin, T. vd. (1995). Türkmence-Türkçe sözlük. İstanbul: Şafak Matbaacılık.
• TDK (2005). Türkçe sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Tez, Z. (2016). Meslekler tarihi (Eski çağlardan günümüze zanaatsal ve sanatsal uğraşlar). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.