Tek Parti Döneminde Jandarma Teşkilatının Durumu (1923-1946)

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 1897 - 1912, 21.07.2020

Cengiz Atlı

https://doi.org/10.33206/mjss.571422

Cited By: 2

Öz

1286
(1870)  yılına kadar Osmanlı
İmparatorluğu dahilinde emniyet ve asayiş işleriyle ilgilenecek bir kurum
bulunmamaktaydı. Bu döneme kadar İstanbul asayişi devletin hassa ordusu
mahiyetinde olan yeniçeri kıtasından ayrılmış kuvvetler tarafından; eyaletlerin
asayişi de valilerin hazari kuvvetlerini teşkil eden milis askerler tarafından
temin ediliyordu. Genel bir kumanda ve idare altına alacak bir kanun mevcut
olmadığı gibi kumanda edecek bir resmi makamda yoktu. 1870 tarihinde ülkenin
emniyet ve asayişini sağlamak üzere bir zaptiye nezareti kurulmuş ise de sadece
İstanbul’la sınırlı kalmıştı. Türkiye Cumhuriyetinin sınırları dahilindeki
sabit jandarma teşkilatının esaslı kurulmasına 1912 yılında başlanmıştı.
Yabancı düzenleme heyetlerinin iştirakiyle kurulan komisyonlar ülkenin her
tarafında incelemede bulunarak jandarmanın genel teşkilat çerçevesini
oluşturmuşlardı. Kars ve Artvin vilayetleri hariç olmak üzere Türkiye
Cumhuriyetinin sabit jandarma kadrosu 1912’de 18850 olarak tespit edilmiş ve
kadroya göre teşkilat kurularak her sene alınan sonuçlarla 1913’de 22070,
1914’te ise 28189’a çıkarılmıştı. 1912’de kadro 33499 olarak tespit edilmiş,
1923’te 35103, 1924’te 33193, 1925’te 33288, 1926’da 30228, 1927’de de 28322,
1928.1929.1930 dönemi teşkilatın kadroları 28303 askerden ibaretti.

29
Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanından sonra, devletin birçok kuruluşunda olduğu
gibi, Jandarma Teşkilatı’nda da reorganizasyon çalışmalarına bir plan çerçevesi
içerisinde başlanılmıştı.1918 yılında kapatılan Jandarma Astsubay Okulu
İzmit’te yeniden açılmıştır. Sabit Jandarma Bölge Müfettişlikleri ve İl
Jandarma Alay Komutanlıkları yeniden teşkilatlandırılmış, Seyyar Jandarma
Birlikleri güçlendirilmiştir. 10 Haziran 1930 tarihinde 1706 sayılı Kanun
çıkarılmış ve Jandarma Teşkilatı bu günkü hukuki statüsünü kazanmıştır. 1935
yılında Jandarma Subaylarının Harp Okulu’nda yetiştirilmesi esası kabul
edilmiştir.1937 yılında ‘Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesi’ yürürlüğe
girmiştir.1939 yılında Jandarma Teşkilatı; Sabit Jandarma Birlikleri, Seyyar
Jandarma Birlikleri, Jandarma Eğitim Birlikleri ve Okullar olmak üzere üç grup
halinde yeniden düzenlenmiştir. Makalenin konusunu bu dönemde jandarma
teşkilatının bütçe durumu, araç durumu, kaçakçılıkla mücadelesi, sıhhi durumu,
lojistik durumu, personel durumu ve jandarma teşkilatının umumi müfettişlikler
çerçevesinde yaptığı çalışmalar Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, dönemin
gazeteleri, meclis resmi evrakları, hatıratlar ve bilimsel kaynaklar
doğrultusunda aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Jandarma, Asayiş, Güvenlik, Cumhuriyet

Kaynakça

• Alyot Halim, Türkiye'de Zabıta, Ankara, 1947, 142-143.
• Atatürk‟ün Doğumunun Yüzüncü Yılında Türk Silahlı Kuvvetleri, Harita Genel Müdürlüğü, Ankara,1982. s. 311.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) BCA. 030.01.68.432.8
• BCA. 030.01.68.432.8.20
• BCA. 030.01.68.432.8.21
• BCA. 030.10.128.923.17
• BCA. 030.10.128.923.6.12
• BCA. 030.10.128.923.6.2
• BCA. 030.10.128.923.6.31
• BCA. 030.10.128.923.6.32
• BCA. 030.18.01.02.19.23.11
• BCA.030.01.68.432.8.16
• BCA.030.01.68.432.8.3
• BCA.030.10.128.523.6
• BCA.030.10.128.823.6
• BCA.030.10.128.923.6
• BCA.030.10.18.923.6.21
• BCA.030.10.25.166.1
• BCA. 030.10.128.923.17.3
• BCA.030.01.68.432.8
• BCA.030.10.26.523.6.9
• BCA. 030.10.128.313.6
• Burgaç, Murat, Türkiye‟de Müfettişliklerin Kurulması ve Trakya Umumi Müfettişliği, Ankara, 2013, s. 147-150
• Cumhuriyet Jandarması, İstanbul, 1974, s. 21-23
• Düstur,3.tertip. c.9:19)
• Hürkan, Serhat, Altıok‟un Şark Ucu Doğu ve Güneydoğu Anadolu‟da CHP (1919-2009), Ankara, 2009, s.34-36
• Jandarma Genel Komutanlığı Tarihi, C. I, Ankara, 2002, s.132.
• Işık, Hüseyin Birinci Dünya Savaşında Seyyar Jandarma Birlikleri, Ankara, 1999, s. 9)
• Koçak, Cemil, Umumi Müfettişlikler (1927-1952), İstanbul, 2010, s.53-210
• Resmi Gazete, 22.06.1930 No: 1526.
• Varlık, M.Bülent, Umumi Müfettişler Toplantı Tutanakları-1936, Ankara, 1937, s. 32.
• TBMMZC, 20/72/86;
• TBMMZC, 5/17,
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi TBMM Hükümeti Dönemi (1920-1923). Türk İstiklâl Harbi Özet Tarihi, Genelkurmay ATASE Başkanlığı yayını, Ankara, 2001.s. s. 391.