Özbekistan ve Kırgızistan'daki Anklav/Eksklav Alanlarının Çözüm Süreci

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 2653 - 2667, 13.10.2020

Alaeddin Yalçınkaya , Khusan Abıdzhanov

https://doi.org/10.33206/mjss.731246

Cited By: 3

Öz

Devletin ülkesi, genellikle kara sınırı, nehir veya deniz kıyısı ile sınırlandığı halde birçok ülkenin diğer ülke sınırları dahilinde toprakları bulunmaktadır. Tarihi veya etnik kökenleri bulunabilen bu tür bölgeler, eski Sovyet cumhuriyetlerinde oldukça fazladır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bu tür bölgeler kapsamında, kendi ülkesi içindeki diğer ülkeye ait alanlar ile bu alanlarda yaşayıp diğer ülkenin vatandaşları konumundaki kişilerle ilgili, egemenlik ve kamu hizmetleri bağlamında ciddi sorunlar bulunmaktadır. Refah toplumun önemli bir aracı olarak gelişmiş ülkeler arasındaki entegrasyon yani sınırların anlamsızlaşması uygulamalarına karşın genellikle sömürgecilik döneminden kalan sınır, vatandaşlık gibi konular, komşular ile ilişkileri olumsuz etkilemektedir. 2020 şartlarında Özbekistan ve Kırgızistan'daki anklav/eksklav alanları ile başta Tacikistan'dakiler olmak üzere benzer düzenlemelerin barışçıl yollarla huzur, güven, refah ve işbirliğini güçlendirecek şekilde çözülmesi gerekmektedir. Bu tür uygulamaların günümüzde ciddi bir sorun oluşturmaması, gerek dış güçlerin provokasyonları gerekse diğer beklenmedik gelişmeler sonucu, ilişkilerin bozulmayacağı, hatta çatışmalara yol açmayacağı garanti edilemez. Bu makalede Özbekistan ve Kırgızistan'daki anklav/eksklav alanları kapsamındaki uygulamalara ve bunlardan kaynaklanan sorunlara son vermek üzere iki ülke arasındaki mutabakat süreci ele alınmaktadır. Bu kapsamda gerek her iki ülkede gerekse diğer bölge ülkelerinde, refah ve huzurun tesisi ile karşılıklı güven ve işbirliği ilişkileri çerçevesinde Uluslararası Hukuk zemininde çözüm önerileri tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ülke Sınırları, Anklav/Eksklav, Eski Sovyet Cumhuriyetleri, Sorun Çözümü, Uluslararası Hukuk

Kaynakça

• Akıncı, A. (2012). Modern Ulus Devletlerin Doğuşu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 61-70.
• Alamanov, S. (2018). Orta Asya Anklav Sorununun Tarihi ve Güncel Sorunları, Bishkek. Саламат Аламанов, Анклавы в Центральной Азии История Вопроса и Современные Проблемы, Бишкек. https://cyberleninka.ru/article/n/anklavy-v-tsentralnoy-azii-istoriya-voprosa-i-sovremennye-problemy/viewer.
• Ay, H. ve Uçar, Ö. (2015). Devletin Gelişim Süreci. Dokuz Eylül Üniversitesi, İşletme Fakültesi Dergisi, 16 (2), 195-206.
• Barthold, W. (1902). Turkistan. Entsiklopediçeskiy Slovar, 174-204. Petersburg.
• Bilsel, C. (1940). Devletler Hukuku (2. Baskı). İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Canbolat, İ.S. (2004). Gelişmekte Olan Ülkeler: Küresel, Politik ve Ekonomik Çıkar İlişkilerindeki Konumları. İstanbul: Aktüel.
• Çalışkan, B. (2019). Özbekistan ve Kırgızistan Arasındaki Problemleri Çözmek Mümkün mü? https://insamer.com/tr/ozbekistan-ve-kirgizistan-arasindaki-sinir-problemlerini-cozmek-mumkun-mu_1918.html.
• Demir, T. (2013). Afrika Sömürge Mücadelelerinin Sıradışı Coğrafi Fragmanların Oluşumundaki Etkisi. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 26, 76-93.
• Demir, T. (2019). Kolonyal Dönemden Günümüze Jeopolitik Bağlamda Anklav/Eksklav Ülke Toprakları-Güvenlik İlişkisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Devlet, N. (1989). Çağdaş Türk Dünyası. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Doğan, İ. (2016). Devletler Hukuku (3. Baskı). Ankara: Astana Yayınları.
• Dupuy, R.J. (1990). Uluslararası Hukuk (Çev: Bağdatlı, S.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eşov, B. (2012). Türkistan Özerk Sovyet Cumhuriyeti. Боҳодир Эшов, Туркистон Автоном Совет Республикаси (Туркистон Республикаси). http://shosh.uz/turkiston-avtonom-sovet-respublikasi-turkiston-respublikasi/.
• Evans, G. ve Newnham, J. (2007). Sınır. Uluslararası İlişkiler Sözlüğü (Çev: Utku, H.A.). İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Göze, A. (1959). Devletin Ülke Unsuru: Sınırları ve Devletle Olan Münasaebetleri (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Hukuk Fakültesi.
• Gözler, K. (2007). Devletin Genel Teorisi (10. Baskı). Bursa: Ekin Yayınları.
• Gündüz, A. (2003). Milletlerarası Hukuk: Temel Belgeler, Örnek Kararlar (5. Baskı). İstanbul: Beta.
• Hayit, B. (1988). Türkistan Terimi Üzerine. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 53, 23-34.
• İmamova, N. (2014). Farg'ona Vodiysidagi Anklav-Eksklavlarda Vaziyat Qanday?, Amerika Ovozı VOL, https://www.amerikaovozi.com/a/enclaves-central-asia-fergana-valley-/2546448.html.
• İmankulov, M. (2014). Kırgızistan Tarihi (XX-XXI yy.). Bişkek. Муратбек Иманкулов, История Кыргызстана (XX-XXI вв.), Бишкек.
• Kırgızistan ve Özbekistan Devletleri Sınır Anlaşması İmzaladı (2017). Международный Научно-Общественный Журнал ''Мир Перемен'', http://mirperemen.net/2017/09/kirgiziya-i-uzbekistan-zaklyuchili-dogovor-o-gosudarstvennoj-granice/.
• Kırgızistan ve Özbekistan İlişkileri (2015). Взаимоотношения между Кыргызстаном и Узбекистаном, https://stanradar.com/news/full/18347-vzaimootnoshenija-mezhdu-kyrgyzstanom-i-uzbekistanom.html
• Kırgızistan ve Özbekistan Sınır Topraklarını Değiştirmeyi Kabul Etti (2018). Interfax-Azerbaijan, Киргизия и Узбекистан договорились обменяться приграничными земельными участками, http://interfax.az/view/741241.
• Kırgızistan, Barak Bölgesini Özbekistan'a Verecek (2018). https://www.fergananews.com/news/31999.
• Kotan, C. (2016). Modern Dünya Sistemi Teorisi Bağlamında Modern Devletin Özellikleri. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 2 (1), 11-25.
• Krivoşeev, K. ve Karabekov, K. (2018). Kırgızistan ve Özbekistan Bölgeleri Değiştirilebilir. Кирилл Кривошеев и Кабай Карабеков, АО «Коммерсантъ», Киргизия и Узбекистан могут поменяться территориями, Бишкек, https://www.kommersant.ru/doc/3714329
• Mirow, M.C. (2010). The Social-Obligation Norm of Property: Duguit, Hayem, and Others. Florida International University College of Law.
• Orta Asya Jeopolitiği ve Bölgenin Ekonomisi (2010). Stratejik Değerlendirme ve Analiz Enstitüsü. Moskova. Центральная Азия. Геополитика и Экономика Региона. Институт Стратегических Оценок и Анализа (ИСОА), Москва, 2010, http://www.isoa.ru/docs/central_asia-book.pdf.
• Özbekistan Cumhuriyeti Başbakanı, Kırgızistan Başkanı Sooronbay Jeenbekov ile Görüşecek (2019). Новостное агентство Спутник, ''Премьер-министр РУз проведет переговоры с президентом Кыргызстана Сооронбаем Жээнбековым, https://uz.sputniknews.ru/politics/20190801/12137957/Abdulla-Aripov-poseschaet-s-rabochim-vizitom-Kyrgyzstan.html
• Özdemir, H. ve Bakan, S. (2016). Ulus Devletin Oluşumu ve Sorunları Açısından Almanya ile Fransa'nın Karşılaştırılması. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (Ek Sayı), 19-58.
• Rajabov, Q. ve Zamonov, A. (2017). O'zbekiston Tarixi. Taşkent: G'afur G'ulom Nashriyot.
• Strong, J.W. (1975). The Ignat'ev Mission to Khiva and Bukhara in 1858. Canadian Slavonic Papers, 17 (2-3), 236-260.
• Usmonov, Q., Sodıqow, M., ve Burxonova, S. (2006). O'zbekiston Tarixi. Taşkent: İktsod-Moliya
• Usmonov, Q., Sodiqow, M. (2010). O'zbekiston Tarixi (1917-1991 yillar). Taşkent: Bosh Neşriyatı.
• Yalçınkaya, A. (1997). The Frontiers of Turkestan. Central Asian Survey, 16 (3), 431-438.
• Yalçınkaya, A. (2004). Yetmiş Yıllık Kriz: Sovyetler Birliği'nde Moskova-Türkler İlişkileri, (3. Baskı). İstanbul: Beta.
• Yalçınkaya, A. (2006). Sömürgecilik Pan-İslamizm Işığında Türkistan (2. Baskı). Ankara: Lalezar Kitabevi.