From Hendese to Geometry in the Ottoman to the Republican Period

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 476 - 487, 27.04.2023

Erhan Vatansever , Mustafa Zeki Aydoğdu

https://doi.org/10.33206/mjss.1232398

Öz

Man has always used his intellect to understand his surround and the nature in order to be able to survive since from the first day of his creation. This use of intellect has made a significant contribution to man in gaining knowledge and skills in many spheres. Hendese (Geometry) has an important role in today’s human being’s obtaining such skills thanks to his intellect. Therefore, the first source of inspiration of the science of mathematics, and thereby Hendese (Geometry), was undoubtedly the human being and his surrounds which he tried to know and rule over it. The aim of this study is to investigate the evolution of the Hendese (Geometry) lesson, which has had an important place in the history of humanity, in terms of course hours, content and achievements from the 19th century when we began to modernize our education and educational institutions up to today. The study covers the period from the mid-19th century when the first modern schools were introduced in our country, up to today. Hendese (Geometry) lesson of this time period of about 170 years was investigated by being compared by weekly course hours and course contents. The method of document analysis was used in this study. The findings obtained in the research show that the most important feature that distinguishes the books of the past period from the present is that there are more theoretical subjects in the middle and high school level books than today, and that they include subjects such as theorem’s proofs, etc. that are not included in today's middle and high school curriculum. Although problems were included in the books of the past, today's books focus more on problem solving by keeping up with the developing world. While the subjects in the vocational high school curriculum in the past were handled through examples of their applications in the profession, today the geometry curriculum is carried out on basic information about the subjects and there are no examples of the applications of geometry gains in the profession in the books.

Anahtar Kelimeler

Hendese, Geometri, Curriculum, History of Geometry, Middle School Geometry Lesson, High School Geometry Lesson

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hendeseden Geometriye

Öz

İnsanoğlu yaratıldığı ilk günden itibaren hayatta kalabilmek, çevresini ve doğayı tanıyabilmek için aklını kullanmıştır. Bu aklını kullanış insanoğluna birçok alanda bilgi ve beceri kazandırmada oldukça önemli bir katkı sağlamıştır. Günümüz insanoğlunun aklı sayesinde kazandığı bu yetenekleri elde etmesinde Hendese’nin (Geometri) oldukça önemli bir yeri vardır. Bu yüzden matematik biliminin dolayısıyla Hendese’nin (Geometri) ilk esin kaynağı hiç şüphesiz insan ve onun tanımaya, hükmetmeye çalıştığı çevresidir. Bu çalışmanın amacı eğitimimizi ve eğitim kurumlarını modernleştirmeye başladığımız 19. yüzyıldan günümüze kadar insanlık tarihi için oldukça önemli bir yeri olan Hendese (Geometri) dersinin; ders saati, içerik ve kazanım bakımından geçirdiği gelişimi incelemektir. Araştırma ülkemizde ilk modern okulların açıldığı 19. yüzyıl ortalarından günümüze kadarki dönemi içermektedir. Yaklaşık 170 yıllık bu zaman zarfında Hendese (Geometri) dersi okul müfredatlarındaki haftalık ders saati ve ders içerikleri bakımından karşılaştırılarak incelenmiştir. Bu araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular geçmiş dönem ders kitaplarının günümüzdekilerden ayıran en önemli özelliğinin ortaokul ve lise düzeyindeki kitaplarda daha fazla teorik konuların yer aldığını, teoremlerin ispatları gibi günümüz ortaokul ve lise müfredatında pek yer verilmeyen konuları içerdiğini göstermektedir. Geçmiş dönem ders kitaplarında problemlere yer verilse de günümüz ders kitapları gelişen dünyaya ayak uydurarak problem çözme konusuna daha fazla odaklanmıştır. Geçmiş dönem Geometri müfredatı ile günümüz müfredatını birbirinden ayıran önemli bir nokta da meslek liselerinde okutulan içerikle ilgilidir. Geçmiş dönem meslek lisesi müfredatında konular mesleki uygulamalara dair örnekler üzerinden işlenmekte iken günümüzde geometri müfredatı konularla ilgili temel bilgiler üzerinden yürütülmekte ve kitaplarda geometri kazanımlarının mesleki uygulamalara dair örnekler yer almamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hendese, Geometri, Müfredat, Geometri Tarihi, Ortaokul Geometri Dersi, Lise Geometri Dersi

Kaynakça

• Akşan Kılıçaslan, E. ve Baki, A. (2022). Geometri dersi öğretim programı neden uygulanamadı? Program geliştirme çalışmasına katılan akademisyenler gözünden. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 136-158. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1079166
• Akyüz, Y. (2015). Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000 – M.S. 2015. Ankara: Pegem Akademi.
• Arı, K. ve Ünüvar, E. (2020). Şemsiyye Fi’l Hisab Adlı eserin geometri konularının matematik öğretimi bakımından 2017 ortaöğretim matematik dersi öğretim programı ile karşılaştırılması. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 1180-1203.
• Aydın, M., Laçin, S., ve Keskin, İ. (2018). Ortaöğretim matematik dersi öğretim programının uygulanmasına yönelik öğretmen görüşleri. International e-Journal of Educational Studies, 2(3), 1-11.
• Boykoy, S. (2011). Türkiye’de 1939–1945 yıllarında tarih öğretim programları ve tarih ders kitaplarının incelenmesi, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(21), 157-181.
• Boyer, C. B. (1968) A history of mathematics. New York: John Wiley & Sons.
• Cansız-Aktaş, M. (2013). Ortaöğretim geometri öğretim programının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28-3), 69-82.
• Cansız-Aktaş, M. ve Aktaş, D. Y. (2014). Yeni ortaöğretim geometri dersi öğretim programının uygulamalarında yaşananlardan yansımalar. MATDER Matematik Eğitimi Dergisi, 1(1), 31-40.
• Eraslan Yalçın, E. ve Özgeldi, M. (2019). 1924-2018 ortaokul matematik öğretim programlarının geometrik düşünme alışkanlıkları bakımından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 131-146.
• Güney, F. (1941). İlk Tersimi Hendese, Yüksek Mühendis Mektebi Matbaası, İstanbul.
• Devlet Basımevi (1937). Hendese I, ortaokul kitapları riyaziye dersleri. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Devlet Basımevi (1936). Hendese II, ortaokul kitapları riyaziye dersleri. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Devlet Basımevi (1937). Hendese III, ortaokul kitapları riyaziye dersleri. İstanbul: Devlet Basımevi.
• İzzet, M. ve Fehmi, H. (1930). Hendesede ilk adım. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Kalkan, Ö. ve Tunç, T. (2020). Cumhuriyetten günümüze ortaokul fen dersleri öğretim programlarında yer alan fizik konularının karşılaştırılmalı incelenmesi, IHEAD, 5(2), 294-326.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kaya, R. (2004). Geçmişten günümüze geometri, geometri öğretimi ve öklid dışı geometrilerin öğretimdeki yeri ve önemi. Matematikçiler Derneği.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Koçer, H. A. (1971). Eğitim tarihi (İlk Çağ) I. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Kurudayıoğlu, M. ve Soysal, T. (2016). Cumhuriyet dönemi ortaokul Türkçe dersi öğretim programlarinin söz varliğinin geliştirilmesi açisindan incelenmesi. Milli Eğitim, 45(210), 115-140.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (1949). Ortaokul programı. Ankara: Devlet Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB) (1990). İlköğretim matematik dersi programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB) (1998). İlköğretim okulu matematik dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Müftüoğlu, F. (2004). Maârif meseleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Nazmi, A. ve Hilmi, (1932). Hendese dersleri I. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Özmantar, M. F., Agaç, G., Yılmaz, B. ve Özbey, N. (2020). Ortaokul matematik öğretim programlari tarihsel bir inceleme. Özmantar, M. F. Akkoç, H., Kuşdemir Kayıran, B. ve Özyurt, M.. (Ed.) Ülkemizde uygulamaya konulan ortaokul matematik öğretim programlarina genel bir bakiş içinde. (ss. 1-11). Ankara: Pegem Akademi.
• Özmantar, M. F., Akkoç, H., Kuşdemir Kayıran, B. ve Özyurt, M. (2020). Ortaokul matematik öğretim programlari tarihsel bir inceleme. Ankara: Pegem Akademi
• Öztürk, C. (2020). İdâdi. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 21.
• Şişman, M. (2007). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Pegem Yayıncılık.