Veri Zarflama Analizi ile Kamusal Gelirlerin İçme Suyu ve Atık Su Toplama Merkezlerinde Dağıtıma Etkisinin İncelenmesi: MESKİ Örneği

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 142 - 161, 09.01.2024

Hamza Onur Şahin , Hüseyin Kutbay

https://doi.org/10.33206/mjss.1327594

Öz

Canlı yaşamının en önemli kaynağı olan suyun yönetimi lojistik ve stratejik açıdan önemli bir konudur. 6360 Sayılı 14 İlde Büyükşehir Belediyesi ve 27 İlçe Kurulması ve Kamu Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile büyükşehir belediyelerinin hizmet sınırları genişletilmiştir. İlçe ve beldelerde belediyelerin, köylerde il özel idarenin sunmuş olduğu içme suyu ve atık su toplama hizmeti yasa ile büyükşehir belediyesine devredilmiştir. Büyükşehir belediyeleri bünyesinde kurulmuş olan su ve kanalizasyon idareleri tarafından verilen hizmetin maliyetlerinin karşılanması gerekmektedir. Kamu tüzel kişilikli ve müstakil bütçeli bir kuruluş olan MESKİ Mersin ilinde içme suyu ve atık suyu toplama hizmeti ile yetkilendirilmiş tek kuruluştur. İdarenin içme suyu dağıtımı ve atık su toplama hizmetlerinin lojistik faaliyet olarak gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. İçme suyu dağıtım hizmeti tedarik zinciri yönetimi ile atık su toplama ve bertarafı ise tersine lojistik faaliyetleri ile gerçekleştirilmektedir. Çalışma içerisinde idarenin 2015 ve 2021 yılları karar verme birimi olarak seçilmiş olup kamuoyu ile paylaşılan verileri derlenerek VZA analizi ile etkinliği incelenmiştir. İdarenin kamusal gelirleri girdi değişkeni olarak seçilerek yeni içme suyu hattı ve yeni atık su hattı ile arıtılan içme suyu ve arıtılan atık su miktarı çıktı değişkenleri olarak seçilerek iki farklı analiz gerçekleştirilmiştir. Girdi Odaklı ve Çıktı Odaklı BCC Modeli ile iki model kullanılarak 4 farklı analiz gerçekleştirilmiştir. Analiz sonucunda etkinlik sağlanan yıllar ve etkin olmayan yıllar belirlenmiştir. VZA idarenin yönetsel politikalarını belirlemede etkin rol oynayabileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

MESKİ, İçme Suyu ve Atık Su, Lojistik, Kamusal Gelirler, VZA

Etik Beyan

“Veri Zarflama Analizi ile Kamusal Gelirlerin İçme Suyu ve Atık Su Toplama Merkezlerinde Dağıtıma Etkisinin İncelenmesi: MESKİ Örneği” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir.

Investigation of the Effect of Public Revenues on the Distribution of Drinking Water and Waste Water Collection Centers with Data Envelopment Analysis: Example of MESKI

Öz

Controlling water, the most essential source of life, is a logistically and strategically important issue. With Law No. 6360 on the Establishment of Metropolitan Municipalities and 27 Districts in 14 Provinces and Amendments to Public Decrees, the service boundaries of metropolitan municipalities have been expanded. Drinking water and wastewater collection services provided by municipal councils in districts and towns and provincial administration in villages have been transferred to metropolitan municipalities. The costs of the services provided by the water and sewerage administrations established within metropolitan municipalities need to be covered. MESKİ, a public legal entity with a separate budget, is the only institution authorized to provide drinking water and wastewater collection services in Mersin province. It has been determined that the drinking water distribution and wastewater collection services of the administration is carried out as logistics activities. Drinking water distribution service is carried out through supply chain management, and wastewater collection and disposal is carried out through reverse logistics activities. In the study, we analyzed 2015 and 2021 years as the decision-making unit, the efficiency of the administration, and shared the data with the public. We took the public revenues of the administration as input variables for the new drinking water line and new wastewater line and the amount of treated drinking water and treated wastewater as output variables and carried out two different analyses. Also, we carried out four different analyses by using two models with Input Oriented and Output Oriented BCC Models. As a result of the analysis, we determined efficient and inefficient years. Moreover, we found out that DEA can play an efficient role in determining the administrative policies of the administration.

Anahtar Kelimeler

MESKI, Drinking Water and Wastewater, Logistics, Public Revenues, DEA

Kaynakça

• Ablanedo-Rosas, J.H., Campanur, A.G., Olivares-Benitez, E., Sánchez-García, J.Y. & Nuñez-Ríos, J.E. (2020). Operational efficiency of mexican water utilities: Results of a double-bootstrap data envelopment analysis. Water, 12(553). doi:10.3390/w12020553.
• Aksaç, S. (2022). Efficiency evaluation of the wastewater treatment plants through interval data envelopment analysis (Master's thesis). Galatasaray University, Graduate School of Science and Engineering of Galatasaray University, İstanbul.
• Amoatey, P. & Bani, R. (2011). Wastewater management. Waste Water - Evaluation and Management, 20, 379- 398.
• Amuda, O.S. & Ibrahim, A.O. (2006). Industrial waste water system using natural material as adsorbent. Africa Journal of Biotech, 16, 1487-1487.
• Angelakis, A. N., Asano, T., Bahri, A., Jimenez, B. E. & Tchobanoglous, G. (2018). Water reuse: From ancient to modern times and the future. Frontiers in Environmental Science, 6 (26), 1-17.
• Antalová, V., Slučiaková, S. & Haluš, M. (2018). Estimating environmental benefits of wastewater treatment in Slovakia. Economic Analysis, 3.
• Bayhan, M. ve Görücü, M. (2020). Bir sağlık işletmesinin atık yönetiminde tersine lojistik süreçleri. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(2), 412-430.
• Behdioğlu, S., Özcan, G. (2009). Veri zarflama analizi ve bankacılık sektöründe bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 304.
• Benito, B. A-M. (2019). The efficiency of public services in small municipalities: The case of drinking water supply. Cities, 93, 95–103.
• Boussofiane, A., Dyson, R. & Rhodes, E. (1991). Applied DEA. European Journal of Operational Research, 2(6), 1- 15.
• Çancı, M. ve Erdal, M. (2009). Lojistik yönetimi (3.Baskı). İstanbul: Utikad Yayınları.
• Çeber, K., Aslan, G., Otağ, F., Delialioğlu, N., Öztürk, C., Babür, C. ve Emekdaş, G. (2005). Mersin ilinde içme suyu, kullanma suyu, atık su ve deniz sularında cryptosporidium spp. ookistlerinin araştırılması. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 29(4), 224-228.
• Çiçekalan, B. (2019). Effıciency assessment of water and sewerage administrations in Turkey: A data envelopment analysis (dea) approach (Master's thesis). Istanbul Technical Unıversity, Graduate School of Science Engineering and Technology, Istanbul.
• De Witte, K. & Marques, RC (2010). Su sektöründe uluslararası bir kıyaslama çalışması olan performans teşviklerinin tasarlanması. Orta Avrupa Yöneylem Araştırması Dergisi, 18 (2), 189-220.
• Demir, Ö., Yıldız, M., Sercan, Ü. ve Arzum, C. Ş. (2017). Atık suların geri kazanılması ve yeniden kullanılması. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 2(2), 1-14.
• Dinka, M. O. (2018). Water challenges of an urbanizing world. İçinde M. Glavan (Edt.), Safe drinking water: Concepts, benefits, principles and standards (ss. 163-182). London: IntechOpen.
• Dyson, R., Allen, R., Camanho, A., Podinovski, V., Sarrico, C. & Shale, E. (2001). Pitfalls and protocols in dea. European Journal of Operational Research, 132(2), 245-259.
• Erkorol, G. (2009). Veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü ve sektörel bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Fathi, B. & Ohadi, N. (2021). Evaluating the efficiency of water and wastewater companies under uncertainty by using interval fuzzy data envelopment approach (case study: markazi province). Journal of Water and Wastewater, 32(3), 82-93.
• Fındık, R. ve Çağatay, H. (2018). Çelikhan (Adıyaman) ilçesi kanalizasyon şebekesinde kullanılan beton ve koruge boruların hidrolik ve maliyet açısından değerlendirilmesi. Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 35(2), 105-116.
• Golany, B.A. & Roll, Y. (1989). An application procedure for data envelopment analysis. Omega, 17(3), 237-250.
• Gökkür, S. ve Çelik, Z. (2016). Meyve ve sebze ürünlerinde küresel değer zinciri. Meyve Bilimi, 1, 50-55.
• Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z. (1994). Water pollution, environmental health basic resources series. Ankara: T.C Ministry of Health Public – Healt Project Coordinator.
• Jenkins, A. (2021). A guide to reverse logistics: how ıt works, types and strategies. Erişim adresi; https://www.netsuite.com/portal/resource/articles/inventory-management/reverse-logistics.shtml (03.01.2023).
• Karahan, M. ve Akdağ, R. (2014). Veri zarflama analiziyle hizmet etkinliği ölçümü: Diyarbakır DİSKİ örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31.1), 179-187.
• Kılıç, Z. (2020). The importance of water and conscious use of water. International Journal of Hydrology, 4(5), 239‒241.
• Klobucista, C. & Robinson, K. (2022). Water stress: A global problem that’s getting worse. Erişim adresi: https://www.cfr.org/backgrounder/water-stress-global-problem-thats-getting-worse (01.12.2022).
• Kukul, Y.S., Çalışkan, A.D.U. ve Anaç, S. (2007). Arıtılmış atık suların tarımda kullanılması ve insan sağlığı yönünden riskler. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(3), 101-116.
• Lombardi, G.V., Stefani, G., Paci, A., Becagli, C., Miliacca, M., Gastaldi, M.,…Almeida, C.M.V.B. (2019). The sustainability of the Italian water sector: An empirical analysis by dea. Journal of Cleaner Production, 227, 1035-1043.
• MassDEP (2018). Water main flushing faq for consumers. Erişim adresi: https://www.mass.gov/doc/water- main-flushing-fact-sheet-faq-for-consumers-0/download (01.12.2022).
• Mazman Akar, S. G. (2019). Does it matter being innovative: Teachers’ technology acceptance. Education and Information Technologies, 24(6), 3415-3432.
• Nas, J., Kleinnibbelink, G., Hannink, G., Navarese, E. P., Van Royen, N., De Boer, M. J.,…Brouwer, M. A. (2020). Diagnostic performance of the basic and advanced life support termination of resuscitation rules: A systematic review and diagnostic meta-analysis. Resuscitation, 148, 3-13.
• Ofoefule, A.U., Uzodinma, E.O. & Ibeto, C.N. (2011). Waste water: Treatment options and its associated benefits. Waste Water - Evaluation and Management, 22, 431-446.
• Okursoy, A. ve Tezsürücü, D. (2014). Veri zarflama analizi ile göreli etkinliklerin karşılaştırılması: Türkiye’deki illerin kültürel göstergelerine ilişkin bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi, 21(2), 1-18.
• Oluklulu, S. (2017). Kentsel atık su yönetimi: Türkiye’de büyükşehir belediyelerinde kamusal mal ve hizmet olarak atık su arıtma tesislerinin etkinliğine dair bir inceleme (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Orhan, E. ve Ataseven, Y. (2009). Türkiye’de içme suyu havza alanlarında tarımsal faaliyetlerden kaynaklanabilecek kirliliği önleme ile ilgili yasal düzenlemeler. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(2), 161-169.
• Pimentel, D., Berger, B., Filiberto, D. Newton, M., Wolfe, B., Karabinakis, E.,…Nandagopal, S. (2004). Water resources: Agricultural and environmental ıssues. BioScience, 54(10), 909-918.
• Puyol, D., Batstone, D.J., Hülsen, T., Astals, S., Peces, M. ve Krömer, J.O. (2017). Resource recovery from wastewater by biological technologies: Opportunities, challenges, and prospects. Frontiers in Microbiology, 7(2106), 1-23.
• Rahman, H. ve Akter, R. (2020). Importance of safe drinking water for human life, IJRPES, 1(1), 1-5.
• Ren, H., Yuan, N. & Hu, H. (2019). Çin kırsalında konut kalitesi ve belirleyicileri: Yapısal bir eşitlik modeli analizi. Konut ve Yapılı Çevre Dergisi, 34, 313-329.
• Sherman, H. D. (1984). Hospital efficiency measurement and evaluation: Empirical-test of a new technique. Medical Care, 22, 922-938.
• Suez Group (2022). Water Distribution. Erişim adresi: https://www.suez.com/en/water/drinking-water- distribution (01.12.2022).
• Thanassoulis, E. (2000). DEA and its use in the regulation of water companies. European Journal of Operational Research, 127(1), 1-13.
• The National Research Council (2006). Drinking water distribution systems: Assessing and reducing risks. Washington, DC: The National Academies Press.
• Tsaridou, C. & Karabelas, A. J. (2021). Drinking water standards and their ımplementation-a critical assessment. Water, 13(20), 2918.
• Van der Hoeka, J.P., De Fooij, H. & Struker, A. (2016). Wastewater as a resource: Strategies to recover resources from amsterdam’s wastewater. Resources, Conservation and Recycling, 113, 53-64. 5393 Sayılı Belediye Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf (25.11.2022).
• MESKİ (2015-2021). https://www.meski.gov.tr/pages/MevzuatBelge.xhtml?mevzuatBelgeId=2 (25.11.2022).
• MESKİ (2015-2021). https://www.meski.gov.tr/pages/MevzuatBelge.xhtml?mevzuatBelgeId=6 (25.11.2022).