Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin Karşılaştırmalı Analizi (Benchmarking): Türkiye ve İspanya Örneği

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 19 - 26, 03.04.2021

Fırat Kara , İlkay Öztürk

https://doi.org/10.29058/mjwbs.771151

Cited By: 5

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı karşılaştırmalı sağlık sistemi yönteminden yararlanarak Türkiye ve
İspanya’nın birinci basamak sağlık hizmetlerinin kıyaslanmasıdır.
Gereç ve Yöntemler: Araştırma yöntemi olarak betimsel kıyaslamalara dayalı karşılaştırmalı analiz
yapılmıştır. Gösterge olarak seçilen Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) belirlediği gösterge kriterlerine
göre yıllar bazında kıyaslama yapılmıştır.
Bulgular: Araştırma sonuçları İspanya’nın ulusal sağlık sistemine sahip olduğu ve birinci basamak
sağlık hizmetlerinin finansmanının vergilerle sağlandığı, birinci basamak sağlık harcamalarının toplam
sağlık harcamaları içinde yüksek bir paya sahip olduğu, uzman hekimlere ulaşabilmek için aile hekimi
tarafından sevk zincirinin etkin olduğu, Türkiye’nin ise sağlık hizmetlerinin finansmanının primlerle
sağlandığı, uzman hekimlere ulaşabilmek için aile hekimi tarafından sevk zincirinin zorunlu olmadığı
görülmüştür. WHO’nun sağlık göstergelerine göre ise İspanya’nın temel sağlık hizmet çıktılarının
çoğunlukla ülkemizden daha olumlu olduğu görülmüştür.
Sonuç: İnsan sağlığını etkileyen binlerce faktör olduğunu göz önüne aldığımızda, toplumların sağlık
düzeyini yükseltebilmek için sadece sağlık hizmetlerine odaklanılıp sağlıklı yaşam koşullarını yaratan
sağlığın sosyal determinantlarına yeterince eğilmemek istenilen gayeye ulaşılamamasına neden
olmaktadır. Temel sağlık hizmetlerinin çıktılarının geliştirilebilmesi için sektörler arası işbirliği, sağlık
çalışanlarının performans kriterlerinin İspanya gibi gelişmiş sağlık sistemi bulunan ülkelerden esinlenerek
güncellenmesi gerekmektedir. Aynı zamanda sağlık sisteminin etkili, verimli ve etkin hizmet sunabilmesi
için sevk zincirinin sağlanmasının yanı sıra ülke içerisinde hizmetlerin hakkaniyetli dağılmasına özen
gösterilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Aile hekimliği, birinci basamak sağlık hizmetleri, kıyaslama, karşılaştırmalı analiz

Comparative Analysis of Primary Health Care (Benchmarking): The Example of Turkey and Spain

Öz

Aim: The aim of this study is to compare between Turkey and Spain’s primary healthcare (PHC) systems
by using comparative healthcare system (HCS) method.
Material and Methods: As a research method, comparative analysis based on descriptive comparisons
was made according to the indicator criteria determined by World Health Organization (WHO), which
was selected as an indicator.
Results: The results of our study showed that Spain has a national health system (HS) that provided
PHC system by financing tax which have a high share of total health expenditure on PHC spending, the
specialist referral by the family physician to reach physicians to be effective, Turkey’s HCS provided by çıkabilefinancing of premiums and the referral chain is not compulsory by the family physician to reach the specialists. According to the WHO criteria, it is seen that the primary health outcomes of Spain are mostly more positive than our country.
Conclusions: Considering that there are thousands of factors affecting human health, it is not possible to reach the desired goal by not focusing on the social determinants of health, which focuses only on health services and creates healthy living conditions in order to increase the health level of the societies. In order to improve the outcomes of PHC services, cross-sectoral cooperation and performance criteria of
health care workers should be updated inspired by countries with advanced health systems such as Spain. Also, care should be taken to ensure that the HCS is able to provide effective, efficient and effective services, as well as the equitable distribution of services with in the country.

Anahtar Kelimeler

Family practice,, Primary healthcare system, Comparison, Comparative analysis

Kaynakça

• 1. Keehley P, Macbridge SA. (1997) Can Benchmarking for Best Practices Work for Government?. Quality Progress 1997;1:30(3):75.
• 2. Seymen OA, Bolat T. Örgütsel Öğrenme ve Kıyaslama (Benchmarking) Tekniğinin Bir Örgütsel Öğrenme Aracı Olarak Kullanılması, 2002; 1st ed. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• 3. Sargutan AE. (2010) 84 Ülke ve Türkiye’nin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri.
• 4. Çelebi KA, Cura S. Etkinlik Göstergeleri Açısından Sağlık Sistemleri: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Maliye Dergisi 2013;164:47–67.
• 5. Kırılmaz H, Amarat M, Ünal Ö. Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri Sağlık Sistemlerinin Karşılaştırmalı Analizi. Strategic Public Management Journal 2017;3(6):78–104.
• 6. Camillo CA. Comparative Healthcare Systems. In Global Encyclopedia of Public Administration, Public Policy, and Governance 2017.
• 7. Terris M. Commentaries The Three World Systems of Medical Care: Trends and Prospects. American Public Health Association 1978;68(11):1125–31.
• 8. Field MG, Mark G. Success and crisis in national health systems : a comparative approach. Routledge Kegan&Paul, 1989.
• 9. Elling RH. Theory and Method for the Cross-National Study of Health Systems. International Journal of Health Services 1994;24(2):285–309.
• 10. Kılıç B, Aksakoğlu G. Sağlık sistemlerinin sınıflandırılmasına İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar. Toplum ve Hekim 1994;9(64–65):4–13.
• 11. Roemer MI. National Health Systems of the World Volume I: The Countries, 1991; New York. Oxford University Press.
• 12. Özmen Z. Avrupa’da Sosyal Güvenlik Sisteminin Finansmanı: Farklı Refah Devletleri Üzerine Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2017;7(2):600–20.
• 13. World Health Organization (WHO): The World Health Report 2008 - primary Health Care (Now More Than Ever). In WHO. [İnternet yayını]. 2008 [Atıf 01.12.2019]. Erişim: https://www.who.int/whr/2008/en/
• 14. Kringos DS, Boerma WGW, Hutchinson A, Saltman RD, Saltman RB. Building primary care in a changing Europe. [İnternet yayını]. 2015 [Atıf 01.12.2019] Erişim: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0018/271170/BuildingPrimaryCareChangingEurope.pdf
• 15. TBMM. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Pub. L. No. 2709, 1, 2017.
• 16. Özhatay N, Kültür Ş, Gürdal B. Check-list of additional taxa to the supplement flora of Turkey VIII. Istanbul J Pharm 2017;47(1):20–44.
• 17. Polat R, Çakırcıoğlu U, Ertuğ F, Satıl F. An evaluation of ethnobotanical studies in Eastern Anatolia. Biological Diversity and Conservation 2012;5(2):23–40.
• 18. T.C. İçişleri Bakanlığı. e-İÇİŞLERİ PROJESİ. [İnternet yayını]. 2018. [Atıf: 10.12.2019] Erişim: https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx
• 19. Türkiye İstatistik Kurumu. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2017. [İnternet yayını]. 2018a. [Atıf: 10.12.2019] Erişim: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27587
• 20. Türkiye İstatistik Kurumu. İşgücü İstatistikleri, Eylül 2018. [İnternet yayını]. 2018b. [Atıf: 10.12.2019] Erişim: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27698
• 21. Türkiye İstatistik Kurumu. Nüfus Projeksiyonları, 2018-2080. [İnternet yayını]. 2018c. [Atıf: 10.12.2019] Erişim: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30567
• 22. Türkiye İstatistik Kurumu. (2018d). Yıllık Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, 2017. [İnternet yayını]. 2018d. [Atıf: 10.12.2019] Erişim: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27844
• 23. OECD. Education at a Glance 2018: OECD Indicators. [İnternet yayını]. 2018. [Atıf: 03.03.2019] Erişim: https://doi.org/10.1787/eag-2018-en
• 24. Akdur R. Cumhuriyet’ten Günümüze Türkiye’de Sağlık Politikaları. Rona Z. Bilanço, 1998;10–12. [İnternet yayını]. [Atıf: 10.04.2019] Erişim: http://www.recepakdur.com/upload/CUMHURİYETTEN_GÜNÜMÜZE__TÜRKİYE.pdf
• 25. Özkaya H. Cumhuriyet döneminde bulaşıcı hastalıklarla mücadele. Türk Aile Hekimliği Dergisi 2016;20(2):77–84.
• 26. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı İlerleme Raporu. [İnternet yayını]. 2008. [Atıf: 10.05.2019] Erişim: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/turkiyeSDP.pdf
• 27. TBMM. 1961 Anayasası, Pub. L. No. 10816, 1,1961a.
• 28. TBMM. Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, Pub. L. No. 224, 1, 1961b.
• 29. Cansever İH. Devlet Anlayışları Ekseninde Sağlık Politikalarının Değişimi ve Analizi: Türkiye İncelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2018;(2):105–120.
• 30. Elbek O, Adaş BE. Sağlıkta Dönüşüm: Eleştirel Bir Değerlendirme. Türkiye Psikiyatri Derneği Bülteni 2009;12(1):33–44.
• 31. Kasapoğlu A. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Dönüşümü. Journal of Sociological Research 2016;19(2):131–174.
• 32. OECD, Dünya Bankası. OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Türkiye. [İnternet yayını]. 2009. [Atıf: 21.05.2020] Erişim: www.sourceoecd.org/socialissues/9789264051089.
• 33. Yenimahalleli YG. Türkiye’de 1980 Sonrası Sağlık Politikalarında Gözlenen Neoliberal Dönüşüm ve Sonuçları Üzerine Değerlendirmeler. Mülkiye Dergisi 2008;XXXII(260):157–192.
• 34. T.C. Cumhurbaşkanlığı. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Pub. L. No. 30474, 1, 2018.
• 35. T.C. Sağlık Bakanlığı. Toplum Sağlığı Merkezi ve Bağlı Birimler Yönetmeliği, Pub. L. No. 29258, 1, 2015.
• 36. OECD, European Observatory on Health Systems and Policies. (2017). State of Health in the EU Spain Country Health Profile 2017. [İnternet yayını]. 2017. [Atıf: 09.12.2019] Erişim: https://doi.org/10.1787/888933593836
• 37. Bernal E, Sandra D, Juan GA, Fernando O, Sánchez Martínez I, Ramón J., ve ark. (2018). Spain Health system review. In Health Systems in Transition (Vol. 20). [İnternet yayını]. 2018. [Atıf: 02.02.2020] Erişim: www.healthobservatory.eu
• 38. Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social - Portal Estadístico del SNS - Sanidad en datos. (n.d.). [İnternet yayını]. 2019. [Atıf: 05.07.2019] Erişim: https://www.mscbs.gob.es/estadEstudios/sanidadDatos/home.htm
• 39. INEbase/ Demografía y población. (n.d.). Fenómenos demográficos. [İnternet yayını]. 2019. [Atıf: 05.07.2019] Erişim: https://www.ine.es/dyngs/INEbase/es/categoria.htm?c=Estadistica_P&cid=1254735573002
• 40. OECD Economic Surveys Spain. [İnternet yayını]. 2017. [Atıf: 05.05.2019] Erişim: https://doi.org/10.1787/888933458795
• 41. Sargutan AE. Sağlık Sektörü Ve Sağlık Sistemlerinin Yapısı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2005;8(3):400–428.
• 42. Gasparini L, Tornarolli L. A review of the OECD Income Distribution Database. The Journal of Economic Inequality 2015;13(4):579–602.
• 43. OECD Income Distribution Data Rewiew- Spain. [İnternet yayını]. 2012. [Atıf: 05.07.2019] Erişim: www.oecd.org/social/inequality.htm
• 44. Instituto Nacional de Estadistica. Productos y Servicios / Publicaciones / Productos y Servicios / Publicaciones / Publicaciones de descarga gratuita. [İnternet yayını]. 2018. [Atıf: 05.06.2019] Erişim: https://www.ine.es/ss/Satellite?L=es_ES&c=INESeccion_C&cid=1259925953043&p=1254735110672&pagename=ProductosYServicios%2FPYSLayout&param1=PYSDetalle&param3=1259924822888.
• 45. García-Santesmases P, Monteagudo JL. Final report on the KISA and Innovation Healthcare Study in Spain Personal Care Services for the Elderly and Chronic Patients using Information and Communication Technologies. [İnternet yayını]. 2004. [Atıf: 13.04.2019] Erişim: http://www.isciii.es/publico/
• 46. OECD stats. [İnternet yayını]. 2019. [Atıf: 03.07.2019] Erişim: https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA&_ga=2.205218518.710736184.1546017739-1683871365.1545324550#;
• 47. Indicadores Clave Sistema Nacional de Salud [İnternet yayını]. 2019. [Atıf: 02.08.2019] Erişim: https://www.mscbs.gob.es/estadEstudios/sanidadDatos/home.htm.
• 48. OECD [İnternet yayını]. 2019. [Atıf: 20.07.2019] Erişim: http://www.oecdbetterlifeindex.org/topics/health/;
• 49. WHO. Europen Health Report; Building primary care in a changing Europe No:38 Spain Health Systems in Transition Vol. 20 No. 2 2018.
• 50. WHO. Europen health report; Building primary care in a changing Europe No:38 Spain Health Systems in Transition 2018;20.
• 51. Mirowsky J, Ross C. Education, personal control, lifestyle and health - A human capital hypothesis. Research on Aging 1998;20(4):415-449.
• 52. Nesanır N, Düzkalır H, Göktolga G, Ekin F, Ersin C, Eser E. Manisa ilinde bir sağlık ocağı bölgesinde sağlıkta eşitsizlikler. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2005;14(10):221-228.
• 53. Belek İ. Algılanan sağlıkta sınıfsal ve sosyoekonomik eşitsizlikler: Antalya’da bir alan çalışması. Toplum ve Hekim 1998;13(4):292-299.
• 54. Ergin I, Hassoy H. Bebek ölümlülüğünde eşitsizlikler: Dünya ve Türkiye’deki duruma dair bir değerlendirme. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Dergisi 2011;1(3):98-104.
• 55. Kyriaki R, Phoebe K. Environmental effects on public health: An economic perspective. International Journal Environ Research Public Health 2009;6(8):2160-2178.
• 56. Whitehead M, Dahlgren G. What can be done about inequalities in health? Lancet 1991;338:1059-1063.
• 57. TC Resmî Gazete Tarihi: 25.01.2013 Resmî Gazete Sayısı: 28539.
• 58. TC Sağlık Bakanlığı, Türkiye Kalp Ve Damar Hastalıkları Önleme Ve Kontrol Programı Eylem Planı (2015-2020), ISBN:978-975-590-553-2 TC Sağlık Bakanlığı Yayın No: 988 Ankara, 2015.
• 59. WHO. Socıal Determınants Of Health The Solid Facts. World Health Organization Second Edition. Ed. Winkinson R, Marmot M., Danimarka, 2003.
• 60. Marmot M. Social determinants of health inequalities. Lancet 2005;365:1099-104.
• 61. Şantaş F. Yoksulluğun sağlık statüsü ve sağlık hizmetleri kullanımı ile ilişkisi. Iğd Üniv Sos Bil Der 2017;13:545-591.
• 62. Polat G, İçağasıoğlu Çoban A. 21. yy’da sağlıkta eşitsizlikler ve eşitsizliğin aşılmasında sosyal hizmetin rolü. Toplum ve Sosyal Hizmet 2015;26(1):177-189.
• 63. Tekingündüz S, Kurtuldu A, Işık Erer T. Sağlık hizmetlerinde eşitsizlik ve etik. Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi 2016;8(4):32- 43.
• 64. Mirowsky J, Ross C. Education, personal control, lifestyle and health - A human capital hypothesis. Research on Aging 1998;20(4):415-449.
• 65. Hacıalioğlu N, Güraksın A, İnandı T. Gümüşhane ili Torul Merkez Sağlık Ocağı Bölgesi 30 yaş ve üzeri nüfusta hipertansiyon prevalansı ve ilgili etmenler. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi 1999;19(4):200-208.
• 66. Ergin I, Hassoy H. Bebek Ölümlülüğünde eşitsizlikler: Dünya ve Türkiye’deki duruma dair bir değerlendirme. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Dergisi 2011;1(3):98-104.
• 67. Prüss-Ustün A, Wolf J, Corvalán Ci, Bos R, Nei M. Preventing disease through healthy environments a global assessment of the burden of disease from environmental risks. World Health Organization, 2016.