ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN FEN PROJELERİNDE YENİLENEBİLİR ENERJİNİN YERİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 10, 42 - 64, 31.12.2022

Erdinç Çorakbaş , Ramazan Çeken

https://doi.org/10.56677/mkuefder.1153676

Öz

Yenilenebilir enerji, insan hayatında her geçen gün daha fazla önem kazanmaktadır. Bu nedenle, eğitim araştırmalarına da konu olmakta ve özellikle fen eğitimi ile ilgili öğretim programı ve ders kitaplarında önemli bir yer almaktadır. Yenilenebilir enerji, öğrencilerin gerçekleştirmiş oldukları projelere de konu olabilmektedir. Bu doküman analizi çalışmasında ortaokul öğrencilerinin gerçekleştirmiş oldukları projelerde yenilenebilir enerjinin yeri ele alınmaktadır. Bu bağlamda 2017-2021 yılları arasında öğrencilerinin gerçekleştirmiş oldukları fen projelerinde, yenilenebilir enerjin türlerinin hangi ihtiyaçlara yönelik olarak ele alındığı, bu projelerin yıllara göre nasıl bir dağılımda gösterdiği ve birden çok yenilenebilir enerji türüne yer verilen projelerde hangisine odaklanıldığı araştırılmıştır. Araştırmada 62677 proje doküman analizine uygun aşamalar ile taranmış ve uzman görüşü alınarak 1515 proje yenilenebilir enerji kategorilerine alınmıştır. Kategoriler ve alt kategoriler oluşturularak frekans çizelgeleri oluşturulmuştur. Değerlendirmeler, öğrencilerin fizik disiplininde 941 adet proje gerçekleştirdiği, ihtiyaçlarına yönelik olarak elektrik enerjisi üretimine odaklandıkları saptanmıştır. Öğrencilerin projelerde en çok güneş enerjisine odaklandıkları tespit edilmiştir. 2020 yılında gerçekleştirilen 548 adet projenin, diğer yıllardan daha fazla olduğu saptanmıştır. Ayrıca birden çok yenilenebilir enerji türünün ele alındığı projelerde ilk sırada güneş enerjisi yer almıştır. Bu bilgilerden yola çıkılarak, öğrencilerin yenilenebilir enerji ile ilgili okul öğrenmelerini desteklemek için eğitim ve öğretim programlarının yenilenebilir ve temiz enerji üretimi vizyonu ile geliştirilmesi; jeotermal ve biyokütle enerjilerinin üzerinde durulması gerektiği önerilebilir. Gerçekleştirilen bu çalışmanın araştırmacılara, öğretmenlere ve bu alana ilgi duyan yetişkinlere yenilenebilir enerji eğitimine genel bir bakış açısı sunması ve ilgili bilimsel araştırmalara yol gösterici olması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yenilenebilir Enerji, Ortaokul Öğrencileri, Enerji, Proje Yarışması, TÜBİTAK

Kaynakça

• Adip, R. (2020). Yenilenebilir enerji küresel durum raporu. Paris: Renewables 2020 Global Status Report. 27.12.2020 tarihinde https://www.ren21.net/gsr-2020 sitesinden ulaşılmıştır.
• Ağaçayak, A., C., (2017). Jeotermal enerji kullanılarak termoelektrik jeneratörlerle elektrik enerjisi üretimine etki eden faktörlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Akçöltekin, A. ve Doğan, S. (2013). Sınıf öğretmenlerinin yenilenebilir enerji hakkındaki tutumlarının belirlenmesi. International Journal of Social Science, 6(1), 143-153.
• Akdemir, E. ve Çetin Atasoy, D., (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu fen bilimleri 7 ders kitabı. Devlet Kitapları, Ankara.
• Akpınar, M., Kaymakcı, S. ve Çolak, K., (2015). Sosyal bilgiler ders kitaplarında ve öğretmen adaylarının görüşlerinde yenilenebilir enerji kaynaklarının yeri, Eğitim Bilimleri Dergisi, 41, 59-76.
• Akter,S., Arslan, H. B. ve Şimşek, M., (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu fen bilimleri 5 ders kitabı. Devlet Kitapları, Ankara.
• Alam, S. S., Nor, F.M., Ahmad, M., Hashim, N. H., (2016). Asurvey on renewable energy development in Malaysia: current status, problems and prospects. Environmental and Climate Technologies, 2, 17, 5-17.
• Alawin, A. A., Rahmeh, T. A., Jaber, J. O., Loubani, S., Dalu, S. A., Awad, W., & Dalabih, A., (2016). Renewable energy education in engineering schools in Jordan: Existing courses and level of awareness of senior students. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 65, 308- 318
• Alpdoğan, E. İ., (2009). Dalga Enerjisi ile Elektrik Üretiminin Teknik ve Ekonomik İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Altuntaş, E., Ç. ve Turan, S., L., (2018). Awareness of secondary school students about renewable energy sources. Renewable Energy, 116, 741-748.
• Arpaci, E., (2020). Soğuk bir iklimde su kaynaklı ve güneş enerjisi destekli bir ısı pompası ile sera ısıtma simülasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Aslan, A. (2018). Öğretmen adaylarının bilimsel alan gezilerine yönelik tutumlarının ve hidroelektrik santrallere yönelik görüşlerinin belirlenmesi. Informal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 4(1), 61-83.
• Aslan, F. (2015). Yenilenebilir enerji kaynaklarının fen eğitimi açısından önemi ve bu bağlamda geliştirilen rüzgar türbini materyalinin fen ve teknoloji dersi kazanımları üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Balbağ, N. L. ve Balbağ, M. Z.(2019). Sınıf ve Fen bilgisi öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(Özel Sayı), 1209-1222.
• Başol. K., (1985). “Doğal Kaynaklar Ekonomisi”. DEU, İzmir.
• Baysal, H., (2021). Fen bilimleri öğretmenlerinin yenilenebilir enerji kaynakları hakkındaki farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Bebek, G., (2021). Özel yetenekli öğrencilere yönelik tasarlanan STEM etkinliğinin öğrencilerin bilimsel yaratıcılık, bilişsel başarı ve eleştirel düşünme becerisine etkisi: Yenilenebilir enerji kaynakları konusu örneği. Doktora Tezi, Trabzon Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
• Bıyıklı, D. (2018). Öğretmen ve öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• BİDEP., (2021). Ortaokul öğrencileri araştırma projeleri yarışması proje rehberi 2204-B. TÜBİTAK, Ankara.
• Boylan, C., (2008). Exploring elementary students understanding of energy and climate change. International Electronic Journal of Elementary Education, 1(1), 1-15.
• Bozdoğan, A. E. ve Yiğit, D. (2014). Öğretmen adaylarının alternatif enerji kaynaklarına yönelik görüşlerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(6), 113-130.
• Bozkurt, A. U. (2008). Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji verimliliği açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., K., Akgün Ö.,E., Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cebesoy, Ü. B. ve Karışan, D.(2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik bilgilerinin, tutumlarının ve bu kaynakların öğretimi konusundaki öz yeterlik algılarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1377-1415.
• CECCMHS, (2011). Clean Energy Curriculum for Colorado Middle and High Schools, Colorado, USA.
• Cırıt, D. K. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin bilgileri. Turkish Journal of Educational Studies, 4(3), 21-43.
• Cırıt, D.K. (2016). Farklı sınıf seviyelerindeki fen bilgisi öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji konusunda teknolojik pedagojik bağlam bilgisi ve öğelerinin araştırılması. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Çaçan, F., (2018). Fotovoltaik sistemlerin kurulum ve maliyet analizinin örnek bir otele uygulanması. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Çelik, E. (2017). Yenilenebilir enerji kaynaklarının fen eğitimindeki önemi. Yüksek Lisans Tezi Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Çelikler, D., Aksan, Z. ve Yılmaz, A. (2017). Ortaokul öğrencilerinin yenilenebilir enerji kaynakları konusundaki farkındalıkları. International EJER Congress. (11-14 Mayıs 2017), Anı Yayıncılık: Ankara.
• Çorakbaş, E. ve Çeken, R., (2021). Yenilenebilir enerji eğitimi araştırmalarının yöntemsel özellikler bakımından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(7), 154-171.
• Das, V. M., (2015). Our understanding of the universe (from ancient to present time). Advances in Social Sciences Research Journal, 3(1), 318-339. https://doi.org:10.14738/assrj.31.875.
• Elibüyük, U., ve Üçgül, İ., (2014). Rüzgâr türbinleri, çeşitleri ve rüzgâr enerjisi depolama yöntemleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Yekarum e-Dergi, 2(3), 1-14.
• Elmas, Ö. G. (2018). 6.sınıf öğrencilerinin “yenilenebilir enerji” konusundaki bilişsel yapılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Emlik, H. (2017). Öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına karşı tutumları ile enerjinin etkin kullanımı ve teknolojik kirlilik farkındalıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• EMO, (2021). Elektrik kurulu güç ve üretim verileri. Ankara.
• Friman, H., (2017). New trends in the higher education: renewable energy at the faculty of electrical engineering. Energy Procedia, 115, 18-28.
• Genç, M. (2019). Öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 811-821.
• Güllü, M. & Kartal, Z., (2021). Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynaklarının istihdam etkisi. Sakarya İktisat Dergisi, 10(1), 36-65.
• Güven, G. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarına yönelik disiplinler arası öğretim yaklaşımına dayalı enerji eğitimi. Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Halder, P., Pietarinen, J., Havu-Nuutinen, S., Pöllänen, S., & Pelkonen, P., (2016). The theory of planned behavior model and students' intentions to use bioenergy: A cross-cultural perspective. Renewable Energy, 89, 627-635.
• Jaber, J. O., Awad, W., Rahmeh, T. A., Alawin, A. A., Al-Lubani, S., Dalu, S. A, ve Al-Bashir, A., (2017). Renewable energy education in faculties of engineering in Jordan: Relationship between demographics and level of knowledge of senior students. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 73, 452-459.
• Jennings, P., Thomas, C. & Lloyd, B., (2008). Issues in renewable energy education. Australian Association for Environmental Education, 24, 1-7.
• Kandpal, T. C. ve Broman, L., (2014). Renewable energy education: A global status review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 34, 300-324.
• Karasmanaki, E., & Tsantopoulos, G., (2019). Exploring future scientists' awareness about and attitudes towards renewable energy sources. Energy Policy, 131, 111-119.
• Karytsas, S., ve Theodoropoulou, H., (2014). Socioeconomic and demographic factors that influence publics awareness on the different forms of renewable energy sources. Renewable Energy, 71, 480-485.
• Kayabaşı, R., (2009). Jeotermal enerji kullanılarak termoelektrik jeneratör ile elektrik üretimi. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
• Kırıkkaya, E. B. ve Oğurlu, Ü. (2016). Üstün yetenekli öğrenciler enerji kaynakları ve enerji sorunu hakkında ne düşünüyor?. EJER (31 Mayıs- 3 Haziran 2016) Congress, (Ed.: Ş. Çınkır) Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Ankara: Anı Yayıncılık, s. 889-890.
• Koç, E., ve Kaya, K., (2015). Enerji kaynakları- yenilenebilir enerji durumu, Mühendis ve Makina, 56, 668, 36-47.
• Kumbur, H., Özer, Z., Özsoy, H. D. ve Avcı, D. E. (2005). Türkiye’de geleneksel ve yenilenebilir enerji kaynaklarının potansiyeli ve çevresel etkilerinin karşılaştırılması. Yeksem 2005, III. Yenilenebilir Enerji Kaynakları (19-21 Ekim 2005) Sempozyumu ve Sergisi. Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları.
• Leeuw, A., Valois, P., Ajzen, I. & Schmdt, P.,(2015). Using the theory of planned behavior to identify key beliefs underlying pro-environmental behavior in high-school students: Implications for educational interventions. Journal of Environmental Psychology, 42, 128-138.
• MEB, (2018a). Hayat bilgisi dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB, (2018b). İlk ve ortaokullar için görsel sanatlar dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB, (2018c). Teknoloji tasarım dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB, (2018d). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB, (2018e). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB, (2022). Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2013). Okul öncesi eğitimi programı. Ankara: Temel Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Mertoğlu, Ç. (2019). Üniversite öğrencilerinin yenilenebilir enerji kaynakları konusundaki farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Mutlu, O. (2016). Fen dersleri (fizik, kimya ve biyoloji) öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• O’Mara, K. L ve Jennings, P., J., (2001). Innovative renewable energy education using the World wide web. Renewable Energy, 22, 2001, 135-141.
• Özbek, T., (2018). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Dalga Enerji Santrali Kurulum Yeri ve Dönüştürücü Tipi Seçimi. Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Amasya.
• Özel, M. ve Akyol, C., (2016). Bu benim eserim projeleri hazırlamada karşılaşılan sorunlar, nedenleri ve çözüm önerileri, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 141-173.
• Öztürk, H., H., (2013). Yenilenebilir enerji kaynakları, İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Özyurt, Ö., Ercan Yalman, F . (2020). Yenilenebilir enerji konusunda bilişsel yapının kelime ilişkilendirme testi ile belirlenmesi: Mersin ili örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3) , 1320-1338.
• REN21. (2021). Yenilenebilir enerjiler 2021 küresel durum raporu. Ankara: Dünya Enerji Konseyi Türkiye.
• Salmi, H. Kaasinen, A. & Kallunki, V., (2012). Towards an Open Learning Environment via Augmented Reality (AR): Visualising the invisible in science centres and schools for teacher education. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 45, 284–295.
• Saraç, E. ve Bedir, H. (2014). Sınıf öğretmenlerinin yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili algılamaları üzerine nitel bir çalışma. KHO Bilim Dergisi, 24(1), 19-45.
• Sarıkaya, Ö. A. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynakları hakkındaki farkındalıkları: betimsel bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Serway, R. A. ve Beicher, R. J., (2002). Fen ve mühendislik için genel fizik I. Çeviri Editörü: Prof. Dr. Kemal Çolakoğlu, 5. Baskı, Palme Yayıncılık, Ankara.
• Şahintürk, G,Y. (2014). Sosyo-bilimsel tartışma destekli fen etkinliklerinin 8.sınıf öğrencilerinin yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili farkındalıkları ve içerik bilgisi gelişimine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Şenel, M. C. ve Koç, E., (2015). Dünyada ve Türkiye’de Rüzgâr Enerjisi Durumu- Genel Değerlendirme. Mühendis ve Makine, 56, 663, 45-46.
• Taleghani, M., Ansari, H. R. ve Jennings, P. (2010). Renewable energy education for architects: lessons from developed and developing countries. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 17:5, 444-450,
• Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi, Eğitim ve Bilim, 34(151), 89-103.
• TEİAŞ, (2019). Türkiye Elektrik Enerjisi 5 yıllık üretim kapasite projeksiyonu (2019-2023), Ankara. Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü.
• Tiftikçi, İ., H. (2014). Farklı bölümlerde öğrenim görmekte olan son sınıf üniversite öğrencilerinin yenilenebilir enerji kaynakları hakkındaki farkındalıkları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tunçbilek, Ö. F. (2015). Yenilenebilir enerji kaynaklarının tarımda ve kırsal kalkınmada kullanımı: Kütahya Simav jeotermal seracılık örneği. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Uitto, A., Pauw, J. B. & Saloranta, S., (2015). Participatory school experiences as facilitators for adolescents ecological behavior. Journal of Environmental Psychology, 43, 55-65.
• Weyman, P. D., (2009). The interdisciplinary Study of Biofuels. The Science Teacher, 76(2), 29-34.
• WFE, (2008). Introducing renewable energy into Winconsin schools, Wisconsin focus on Energy REN-2070-110.
• Yalın, H. İ., (2008). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme (20. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yenice, N. ve Tunç, G. A. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalıkları ile yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının incelenmesi. Uludağ Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 207-222.
• Yıldırım, C., Kaplan, F., Kuru, H. ve Yılmaz, M., (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 8 ders kitabı. Devlet Kitapları, Ankara.
• Yıldırım, F. S., Aydın, A. ve Sarıkavak, İ., (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu fen bilimleri 6 ders kitabı. Devlet Kitapları, Ankara.
• Yıldırım, T. (2016). 8.Sınıf öğrencilerinin enerji sorunları ve yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin algılarının bilim karikatürleri aracılığıyla incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Yıldırım, T., Büyük, U. ve Tanık, N.(2016). 8.sınıf öğrencilerine göre enerji sorunları ve yenilenebilir enerji: Nitel bir çalışma. Ejer (31 Mayıs- 3 Haziran 2016) Congress. (Ed.: Ş. Çınkır) Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Ankara: Anı Yayıncılık, s. 935-936.
• Yıldırım, T., Tanık-Önal, N. ve Büyük, U. (2019). Sekizinci sınıf öğrencilerinin yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin algılarının bilim karikatürleri aracılığıyla incelenmesi. Kurumsal Eğitim Bilim Dergisi, 12(1), 342-368.
• Yılmaz, S , Aydoğdu, B . (2020). Fen bilimleri öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. International Journal of Active Learning, 5(2), 127-141.
• Yiğit, E., (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu fen bilimleri 8 ders kitabı. Adım Adım Matbaa Yayıncılık, Ankara.
• Yolcu, A., (2019). Biyokütle olarak tatlı sorgum bitkisi kullanan 5MW elektrik kapasiteli biyokütle santralinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Isparta.
• YÖK. (2018). Fen bilgisi lisans programı. Ankara: Yükseköğretim Kurulu. 24.05.2021 tarihinde https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Fen_Bilgisi_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf adresinden erişilmiştir.