İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜ BELİRLEMESİNDEKİ ROLÜ

Yıl 2015, Cilt: 12 Sayı: 31, 395 - 422, 20.10.2015

Kayahan Tüm , Metin Reyhanoğlu

Öz

Bu çalışmanın amacı iç kontrol sisteminin örgüt kültürü üzerindeki etkisini tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda Hatay ilinde faaliyet gösteren dokuz imalat işletmesine anket tekniği kullanılarak işletmelerde iç kontrol sisteminin örgüt kültürü üzerindeki etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yapılan saha araştırmasından elde edilen bulgular çerçevesinde özellikle klan kültürünün geçerli olduğu işletmelerde, iç kontrol sisteminin varlığı örgüt kültürünü olumlu yönde etkilediği söylenebilir. Dolayısıyla bu tür kültürlerde iç kontrol sitemi, biçimsel olmayan ama sosyal ilişkilerin etkili olduğu, sadakatin ve karşılıklı güvenin sağlandığı bir örgüt kültürü oluşmasına katkı sağladığı ifade edilebilir. Buna karşın regresyon analizi sonucunda hiyerarşi ve adhokrasi kültürünün yer aldığı modelde iç kontrol sisteminin etkisi olmakla birlikte otokorelasyon söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

İç Kontrol Sistemi, Örgüt Kültürü, İç Kontrol Ölçeği

Kaynakça

• Acar, A. Z. (2013). Farklı örgüt kültürü tipleri ve liderlik tarzları ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Lojistik işletmelerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5 (2): 5-31.
• Adamec, B., Leinick, L. M. & Ostrosky, J. A. (2009). Cultural pillars of successful audit department. Internal Auditor, April: 46-51.
• Akgül, A. & Çevik, O. (2005). İstatistiksel Analiz Teknikleri, SPSS’te İşletme Yönetimi Uygulamaları, 2. Baskı, Ankara: Emek Ofset.
• Akıncı Vural, Z. B. (1988). Kurum Kültürü, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aksoy, T. (2005a). Bağımsız denetim şirketleri için ulusal ve uluslararası düzenlemelere uyumlu çok yönlü bir iç kontrol anket formu önerisi. Mali Çözüm Dergisi, Ekim-Kasım Aralık, Sayı 73, 168-202
• Aksoy, T. (2005b). Ulusal ve uluslararasi düzenlemeler bağlamında iç kontrol ve iç kontrol gerekliliği: analitik bir inceleme. Mali Çözüm Dergisi, Temmuz, Agustos, Eylül, Sayı 72, 138-164
• Alagöz, A. (2008) İşletmelerde iç kontrol sisteminin önemi ve denetim komiteleri ile iç denetim birimi ilişkisinin hata ve hilelerin önlenmesindeki rolü. Kitap Bölümü, http://www.alialagoz.com.tr/doc-dr-alialagoz-makaleleri/ isletmelerde_ic_ kontrol.pdf. (Erişim Tarihi:14.05.2015).
• Alpman, G. (2009). İç kontrol sisteminin etkinliğinin sağlanmasi. http://kontrol.bumko.gov.tr/Eklenti /6822,alpmangokhan-ic-kontrol-sisteminin-etkinliginin-saglan-.pdf?0 (Erişim Tarihi: 28.07.2015)
• Arwinge, O. (2010). Internal control: a study of concept and themes of internal control. Deparment of Management and Endineering, Linköpings Universitet, Sweden
• Bakan, İ., Büyükbeşe, T. & Bedestenci, Ç. (2004). Örgüt Kültürü Teorik ve Amprik Yaklaşım. Bursa: Alfa Aktüel.
• Barney, J. B. (1986). Organizational culture: Can it be a source of sustained competitive advantage. Academy of Management Review, 11 (3): 656-665.
• Barutçugil, İ. (2011). Kültürler Arası Yönetim, İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Baskıcı, Ç. 2012. İç kontrol sisteminin kurumsal yönetim anlayişi üzerindeki yeri: İMKB Şirketlerinde Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Bhimani, A. (1999). Mapping methodological frontiers in crossnational management control research. Accounting, Organizations and Society, 24 (5-6): 413–440.
• Birnberg J. & Snodgrass, C. (1988). Culture and control: A field study. Accounting, Organizations and Society, 13 (5): 447–464.
• Bozkurt, M. (2010). İyi mali yönetimin gerçekleştirilmesinde iç kontrol ve denetim. SAYDER Dış Denetim Dergisi, Temmuz, Ağustos, Eylül, Sayı 1, 129-136
• Cameron, K S. & Quinn, R. E. (2006). Diagnosing and Changing Organizational Culture: Based on The Competing Values Framework, San Francisco, CA: John Wiley & Sons, Inc.
• Cameron, K. S. & Quinn, R. E. (1999). Diagnosing and Changing Organizational Culture. Reading: Addison-Wesley.
• Ceyhan, İ.F. ve Apan, M. (2014). Coso iç kontrol modelinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi: bir hastane uygulaması. Mehmek Akif Ersoy Üniversitesi, SBE. Dergisi, Cilt:6, Sayı 10, 179-198
• COSO (1992) Internal Control-Integrated Framework: Executive Summary. http://www.coso.org/ documents /internal%20control-integrated%20framework.pdf (Erişim Tarihi: 14.07.2015).
• Dalğar, H. (2012).İ şletmelerin muhasebe departmanlarinda hata ve hileleri önlemeye yönelik iç kontrol sisteminin oluşturulmasi: Bir Vaka Çalışması. Muhasebe Öğretim Üyeleri Dayanışma Vakfı (MÖDAV) Dergisi, 2012/3,129-155
• Deal, T. E. & Kennedy, A. A. (1982). Corporate Cultures: The Rites and Rituals of Corporate Life, Reading, MA: Addison- Wesley.
• Denison, D. R. & Mishra, A. K. (1995). Toward a theory of organizational culture and effectiveness. Organizational Science, 6 (2): 204–223.
• Denison, D. R. (1996). What is the difference between organizational culture and organizational climate? A native’s point of view on a decade of paradigm wars. The Academy of Management Review, 21 (3): 619-654.
• Deniz, N. & Özalp, B. (2014). Örgüt kültürünün iş-aile yaşamı çatışmasına etkisi. 13. Ulusal İşletmecilik Kongresi Bildiriler Kitabı (8-10 Mayıs Kemer-Antalya), (Ed.: Uğur Yozgat), 1. Cilt, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi, s. 69-76.
• Dent, J. F. (1991). Accounting and organizational cultures: A field study of the emergence of a new organizational reality. Accounting, Organizations and Society, 16 (8):705–732.
• Doğu, H.A. (2011). Kamu iç kontrol sisteminin kurulmasında bilgi ve iletişimin rolü. XIII. Akdemik Bilişim Konferansı (2-4, Şubat,2011) Bildirileri Malatya: İnönü Üniversitesi Yay. 81-85
• Doyrangül, N.C. (2001). Sermaye piyasasi araci kurumlarinda etkili bir iç kontrol sistemi ve iç denetim fonksiyonu. İstanbul: Lebip Yalkın Matbaası
• Durğun, S. (2006). Örgüt kültürü ve örgütsel iletişim. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (2): 112-132.
• Efferin S. & Hopper, T. (2007). Management control, culture and ethnicity in a chinese indonesian company. Accounting, Organizations and Society, 32 (3): 223–262.
• Erdem, R. (2007). Korku kültürü-değerler kültürü kültürel çalışmalarda yeni bir boyut olabilir mi?. XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınevi, s. 245-250.
• Erdoğan, S. (2009). İç kontrol sistemi: kamu iktisadi teşebbüsleri için iç kontrol model önerisi. Planlama Uzmanlığı Tezi, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ankara
• Eren, E. (2010). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, 12. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Ergün, E. (2007). Kurum kültürünü analiz etmede Quinn ve Cameron’un rekabetçi değerler analizi. XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınevi, s. 266-271.
• Ertuğrul, A. N. (2012). İç kontrol ile kurum kültürünün etkileşimi ve Anadolu Üniversitesi birim yöneticileri kapsamında bir uygulama. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Ertuğrul, A. N. (2013). İç kontrol ile kurum kültürü ilişkisi ve Anadolu Üniversitesi araştirmasi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 2013/1: 63-100.
• Ertuğrul, A.N.(2013). İç kontrol ile kurum kültürü ilişkisi ve anadolu üniversitesi araştirmasi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi. 2013-1, 63-100
• Garson, D. (2012). Testing Statistical Assumptions, Statistical Associates Publishing, USA, eBookhttp://www.statisticalassociates.com/assumptions.pdf (Erişim Tarihi: 03.07.2015).
• Güner, F. (2010). Kontrol Ortamının Değerlendirilmesi: Bir Kamu İdaresinde Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 46, 189-198
• Gürer, H. (2012).Yönetim kontrol aracı olarak muhasebe. 18.Türkiye Muhasebe Kongresi (23-24 Eylül 2010) Bildirileri, (Ed.: İ., Türker) Ankara: Türmob Yay.,s.66-71
• Hair, J. F., Jr.; Black, W. C.; Babin, B. J.; Anderson, R. E. & Tatham, R. L. (2006). Multivariate Data Analysis, New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Handy, C. (1993). Understanding Organizations, Fourth Edition, UK. Penguin.
• Harrison, R. (1972). Understanding your organization’s character, Harvard Business Review, 50 (3): 119-128.
• Haşit, G. ve Yazıcı, R. (2008). Eskişehir’deki kobilerin kurumsallaşma düzeyinin basel II kapsamında değerlendirilmesi. I Uluslararası Sempozyum: KOBİ’ler ve Basel II (2-4 Mayıs 2008). İzmir: İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları, 184-199
• Hofstede, G. (1980). Culture's Consequences, Beverly Hills, CA: Sage.
• Hofstede, G. (2011). Dimensionalizing cultures: The Hofstede model in context. Online Readings in Psychologyand Culture, 2 (1): 1-22. DOI: dx.doi.org/10.9707/2307-0919.1014.
• Hofstede, G., Neuijen, B., Ohayv, D. D. & Sanders, G. (1990). Measuring organizational cultures: A qualitative and quantitative study across twenty cases. Administrative Science Quarterly, 35 (2): 286-316.
• Hopwood, A. G. (1983). On trying to study accounting in the contexts in which it operates. Accounting, Organizations and Society, 8 (2–3): 287–305.
• İbiş, C. ve Çatıktaş, Ö. 2012. İşletmelerde iç kontrol sistemine genel bakiş. Sayıştay Dergisi, Sayı 85/Nisan-Haziran, 95-121.
• Kepekçi, C. (2000). Bağımsız denetim. Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Keskin, İ. (2014) Üretim işletmelerinde iç kontrol sistemi uygulamalari üzerine bir araştirma: Antakya örneği”. Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Kıraçlı Leblebicioğlu, N. & Çetin, C. (2014). Örgüt kültürü ve örgütsel çekicilik. 13. Ulusal İşletmecilik Kongresi Bildiriler Kitabı (8-10 Mayıs Kemer-Antalya), (Ed.: Uğur Yozgat), 1. Cilt, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi, s. 53-59.
• Küçük, E. (2009). Hileli finansal raporlamanin engellenmesinde kurumsal yönetim ve diş denetimin rolü: Türkiye’deki denetim firmalarina yönelik bir araştirma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Kurt, G ve Uçma, T. (2013). Coso iç control bütünleşik çerçeve güncelleme projesinin yenilikleri. Muhasebe Öğretim Üyeleri Dayanışma Vakfı (MÖDAV) Dergisi, 2013/2, 79-89
• Miles, R. E., Snow, C. C., Meyer, A. D. & Coleman, JR., H. J. (1978), Organizational strategy, structure, and process, The Academy of Management Review, 3 (3): 546–562.
• O’Reilly, C.A. & Chatman, J.A. (1996). Culture as social control: Corporations, cults and commitment. (Ed.: Staw, B. M. & Cummings, L. L.) Research in organizational behavior, Greenwich: JAI Press, 18: 157–200.
• Ouchi, W. G. (1979). A conceptual framework for the design of organizational control mechanisms, Management Science. 25 (9): 833-847.
• Özbirecikli, M. ve Tüm, K. (2015). Aile işletmelerinde sürdürülebilir kurumsal yönetim ve iç denetimin rolü. Adana: Karahan yayıncılık.
• Özen, Ş. (1996). Bürokratik Kültür 1: Yönetsel Değerlerin Toplumsal Temelleri, Ankara: TODAİE.
• Pakdil, F. (2007). Yarışan Değerler Modeli’ne göre liderlik ve örgüt kültürünü inceleyen bir alan araştırması. XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınevi, s. 284-287.
• Peters, T. J. & Waterman, R.H. (1982). In Search of Excellence: Lessons From America's Best- Run Companies. New York: Harper & Row.
• Pettigrew, A. M. (1979). On studying organizational cultures, Administrative Science Quarterly, 24 (4): 570-581.
• Pfister, J. (2009). Managing Organizational Culture for Effective Internal Control From Practice to Theory, Physica‐Verlag, Springer, Berlin, eBook, DOI: 10.1007/978-3-7908-2340-0.
• Robbins, S. P. (1989). Organizational Behavior: Concepts, Controversies and Applications, New Jersey: Prantice Hall Inc.
• Root, S.J. (1998). Beyond COSO : Internal Control to Enhance Corporate Governance, John Wiley&Sons Inc., New York.
• Saltık, N. (2007) İç Kontrol Standartları. Bütçe Dünyası Dergisi, 2(26),58-69
• Schein, E. H. (2004). Organizational Culture and Leadership, 3th Edition, San Francisco, USA: Jossey-Bass.
• Schwartz, S. H. (1994). Beyond individualism/collectivism: New cultural dimension of values. (Ed.: Kim, U., Triandis, H. C., Kagitçibasi, Ç., Choi, S. C. & Yoon, G.), Individualism and Collectivism: Theory, Method, and Applications, London: Sage, s. 85-119.
• Uyar, S. (2010). UFRS uygulamalarında iç kontrol sisteminin etkisi ve önemi. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2/2(2010), 37-60
• Uzay, Ş. (1999). İşletmelerde iç kontrol sistemini incelemenin bağimsiz diş denetim karar sürecindeki yeri ve önemi: türkiye’deki denetim firmalarina yönelik bir araştirma. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) yayınları
• Uzun, A.K. (2009). Şirketlerde iç kontrollerin yeterliliğinde iç denetimin rolü. http://www.denetimnet.net/ Pages/ ic_ kontrol_ ic_ denetim.aspx (Erişim Tarihi: 13.04.2015).
• Wiener, Y. (1988). Forms of values systems: A focus on organizational effectiveness and cultural change and maintaince. The Academy of Management Review, 13 (4):534–545.
• Wright, R. McE. (2009). Internal audit, internal control and organizational culture. Unpublished PhD thesis, School of Accounting, Faculty of Business and Law, Victoria University, Melbourne, Australia.
• Yılancı, M. (2006). İç denetim.Ankara: Nobel Yayınevi