KİLİKİA’DAN PERS DÖNEMİ KUYUMCULUĞUNA AİT BİR BROŞ

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 40, 277 - 294, 28.12.2017

Çilem Uygun

Öz

Çalışmada Silifke Müzesi’nde
sergilenmekte olan ve Pers Dönemi stil ve ikonografisiyle dikkat çeken takı ele
alınmıştır. Eser kabartma tekniği ile bezeli ince gümüş bir plaka ve onun
etrafını saran yine gümüşten boncuk dizisiyle süslü bir çerçeve bölümünden
oluşur. Çekiçleme yöntemiyle biçimlendirilen plaka üzerinde Pers
ikonografisinden bildiğimiz sakallı erkek başlı sfenks ile kanatlı keçi
figürleri betimlenmiştir. Literatürde kraliyet sfenksleri olarak tanımlanan bu
karışık yaratıklar koruyucu gücü nedeniyle mimari kabartmalarda ve kişisel
mühürlerde sıklıkla betimlenmiştir. Kraliyet sfenkslerinin üzerinde sağa dönük
yürür pozisyonda verilen kanatlı keçi figürleri ise kraliyet sfenkslerine
kıyasla Pers İmparatorluğu’nun merkezinde ve eyaletlerinde ele geçen metal
kaplar ve glyptik eserlerinde daha az sayıda ve kısıtlı ikonografik
anlatımlarla karşımıza çıkar. Silifke Müzesi eserindeki kanatlı keçi
figürlerinin kompozisyonu aslında doğu sanatında başta aslan olmak üzere farklı
hayvan figürleriyle ve de uzun soluklu olarak kullanılan anlatımın bir
çeşitlemesidir. Bu çalışmada Silifke Müzesi eseri ikonografik ve stilistik
açıdan değerlendirilerek kökeni, tarihi, atölyesi ve buluntu yeri konusunda
öneriler getirilmeye çalışılacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Pers

Kaynakça

• Akyay-Meriçboyu, Y. (2001). Antikçağ’da Anadolu Takıları, İstanbul: Akbank.
• Akyay-Meriçboyu, Y. (2006). Kuyumculuk Merkezi Lampsakos, Colloqium Anatolicum V 2006, 45-70. Akyay-Meriçboyu, Y. (2010). Lidya Dönemi Takıları, (Ed.: N. D. Cahill), Lidyalılar ve Dünyaları, 157-176, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aydın, M. (2017). Çalınan Orijinal Altın “Kanatlı Denizatı (Hippocampus)’ın Taşınabilir X-Işını Floresans Spektrometresi Yöntemiyle Türkiye’ye İade Edilmesinin Sağlanması, TUBA-AR 20, 2017, 149-157.
• Bingöl, F. R. (1999). Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Antik Takılar, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Boardman, J. (1963). Island Gems, A Study of Greek Seals in the Geometric and Early Archaic Periods, London: The Society fort he Promotion of Hellenic Studies.
• Boardman, J. (1970). Pyramidal Stamp Seals in the Persian Empire, Iran Vol. 8 (1970), 19-45.
• Boardman, J. (1970). Greek Gems and Finger Rings, Early Bronze Age to Late Clasiccal, London: Thames and Hudson.
• Buchanan, B. ve Moorey, P. R. S. (1988). Catalogue of Ancient Near Eastern Seals in the Ashmolean Museum, The Iron Age Stamp Seals, Vol. IIII, Oxford: Clarendon Press.
• Carstens, A.M. (2010). The Laubraunda Sphinxes, (Ed.: J. Nieling, E. Rehm), Achaemenid Impact in the Black Sea Communication of Powers, Black sea Studies 11, 41-46, Denmark: Aarhus University Press.
• Casabonne, O. (2000). Notes Ciliciennes. Anatolia Antiqua VIII, 89-103.
• Casabonne, O. (2012a). Kilikia Bağımsızıktan Makedon Fethine. (Ed.: N. Karul), Son Tunç Çağı’ndan Helenistik Döneme Anadolu’nun Arkeoloji Atlası 2, İstanbul: ArkeoAtlas Dergisi, s. 218-225.
• Casabonne, O. (2012b). Akamenid İmparatorluğu, Büyük Kral ve Persler. (Ed.: N. Karul), Son Tunç Çağı’ndan Helenistik Döneme Anadolu’nun Arkeoloji Atlası 2, İstanbul: ArkeoAtlas Dergisi, s. 184-199.
• Cook, R. M. (1960). Greek Painted Pottery, London: Methuen and Co. Ltd.
• Curtis, J. (2005). Jewellery and Personal Ornaments, (Ed.:J. Curtis, N. Tallis), Forgotten Empire The World of Ancient Persia, London: The British Museum Press, 132-149.
• Dalton, O. M. (1905). The Treasure of the Oxus with Other Objects from Ancient Persia and India, London: Trustees.
• Densmore-Curtis, C. (1925). Jewelery and Goldwork, Sardis Vol. XIII, Roma: Publications of the American Society for the Excavation of Sardis. Dusinberre, E. R. M. (1997). Imperial Style and Constructed Identity: A "Graeco-Persian" Cylinder Seal from Sardis, Ars Orientalis Vol. 27, 99-129.
• Dusinberre, E. R. M. (2003). Aspects of Empire in Achaemenid Sardis, Cambridge: Cambrige University Press.
• Işın, G. (2007). An Achaemenid Stamp Seal from Patara, (Ed.: İ. Delemen, O. Casabonne, Ş. Karagöz, O. Tekin), The Achaemenid Impact on Local Populations and Cultures in Anatolia (Sixth-Fourth Centuries B.C.), İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü.
• Garrison, M. B. ve Root, M. C. (2001). Seals on the Persepolis Fortification Tablets Volume I, Images of Heroic Encounter, Chicago: Oriental Institute Publications Vol. 117.
• Goroncharovskij, V. (2010). A Silver Rhyton with a Representation of a Winged Ibex from the Fourth Semibratniy Tumulus, (Ed.: J. Nieling, E. Rehm), Achaemenid Impact in the Black Sea Communication of Powers, Black sea Studies 11, 87-101, Denmark: Aarhus University Press.
• Greenewalt, C. H. (2010). Giriş, (Ed.: N. D. Cahill), Lidyalılar ve Dünyaları, 7-36, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Higgins, R. A. (1961). Greek and Roman Jewellery, London: Methuen and Co Ltd.
• Özgen, İ. ve Öztürk, J. (1996). Heritage Recorvered The Lydian Treasure, İstanbul: Kültür Bakanlığı.
• Paroda, E. (1948). The Collection of the Pierpont Morgan Library: Corpus of Ancient Near Eastern Seals in North American Collections , Vol. I. New York: Pantheon Books.
• Pedley, J. G. (1998). Greek Art and Archaeology, London: Laurence King.
• Ramage, A. ve Craddock, P. T. (2000). King Croesus’ Gold: Excavations at Sardeis and the History of Gold Refining. Saredeis Monograph 11. Cambridge: Archeological Exploration of Sardeis in association with the British Museum Press.
• Rehm, E. (1992). Der Schmuck der Achämeniden. Münster: Ugarit-Verlag.
• Richter, G. M.A. (1968). Engraved Gems of the Greeks and the Etruscans. England: Phaidon.
• Richter, G. M.A. (1987). A Handbook of Greek Art, London: 1987.
• Sarıkaya, S. ve Arslan, M. (2017). Anadolu’da Persler: Savaş, İsyan ve Diplomasi, (Ed.: K. İreen, Ç. Karaöz ve Ö. Kasar), Persler Anadolu’da Kudret ve Görkem, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 78-99.
• Schmidt, E. F. (1953). Persopolis I. Structures, Reliefs, Inscriptions. Chicago: The University of Chicago Press.
• Sevin, V. (2010). Assur resim Sanatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Toker, A. (1992). Museum of Anatolian Civilizations Metal Vessels, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Türe, A. ve Savaşçın, M. Y. (2000), Kuyumculuğun Doğuşu, İstanbul: Goldaş Kültür Yayınları.
• Wolters, J. (1981). The Ancient Craft of Granulation. A Re-Assessment of Established Concept, Gold Bulletin 1981, 14 (3), 119-129.