OSMANLI KADINININ KAMUSAL ALANDA YER ALMA ARACI OLARAK SÜRELİ YAYINLAR: ŞEHBAL MECMUASI ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 47, 317 - 334, 28.04.2021

Hatice Tekin , Işıl Işık Bostancı

Öz

Bilim ve teknik alanında yaşanan gelişmeler, toplumsal dinamikleri de değişime zorlamaktadır. Matbaanın yaygınlaşması sonucunda gelişen matbuat ve neşriyat dünyası, gerçek zaman ve gerçek mekân örgüsüne dayanan yüz yüze kamusal alan olgusunda değişimlerin yaşanmasına neden olmuştur. Süreli yayınların yarattığı yeni kamusal alan, Osmanlı matbuat dünyasında da yaşanmış ve Osmanlı kadın entelektüelleri bu yeni kamusal alanda yer alma konusunda zaman kaybetmemiştir. Dönemin popüler bir yayın organı olan Şehbal mecmuasında da Osmanlı kadın entelektüelleri, düşüncelerini yüz yüze kamusal alandan çok daha etkin bir şekilde, daha geniş kitlelere ulaştırma imkânına sahip olmuşlardır. Ayrıca mecmuanın erkek yazarları; Osmanlı kadınının sosyal, kültürel, ekonomik ve hatta siyasal ilerlemesini desteklemek için makaleler yazmıştır. Şehbal’de ev işleri, el işleri, ev yönetimi, ev ekonomisi, çocuk bakımı, pratik bilgiler gibi çeşitli konularda yazıların yayımlanması, mecmuayı Osmanlı kadınlarına yönelik bir eğitim alanına dönüştürmüştür. Böylece gerek kadın yazar kitlesi gerekse kadın okur kitlesi, erkeklerin de bulunduğu ortamda bir araya gelmiştir.
Bu çalışmada; süreli yayınların bir kamusal alan olduğu ve Osmanlı kadınlarının kamusal alanda var olan engellerini aşmak adına süreli yayınları bir araç olarak kullandıkları konusu, 1909-1914 yılları arasında yayımlanan Şehbal mecmuası örneği üzerinden incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Kadını, Kamusal Alan, Süreli Yayınlar, Şehbal

Kaynakça

• Ahmed Refik, (1328a, 5 Mayıs) Tarihe dair Ahmed-i salis devrinde Osmanlı hanımları, Şehbal-53, 90.
• Ahmed Refik, (1328b, 1 Temmuz), Tarihe dair Bizans imparatoriçeleri: Anna Komnenos, Şehbal-56, 142-143.
• Ahmed Refik, (1328c, 15 Temmuz), Tarihe dair Bizans imparatoriçeleri: Atenayis, Şehbal-57, 167-169.
• Ahmed Refik, (1328d, 1 Ağustos), Tarihe dair Bizans imparatoriçeleri: Teodora, Şehbal-58, 184.
• Ahmed Refik, (1328e, 15 Ağustos), Tarihe dair Bizans imparatoriçeleri: Teofana, Şehbal-59, 204-205.
• Ahmed Refik, (1328f, 1 Eylül), Tarihe dair Bizans imparatoriçeleri: dindar Teodora, Şehbal-60, 230-233.
• Bedii Nuri, (1326, 15 Temmuz), Hanımlar için kadının mevki-i içtimaiyyesi mazide, halde, istikbalde, Şehbal-23, 459.
• Fatma Aliye, (1325a, 15 Temmuz), Hanımlar için, Şehbal-8, 146-147.
• Fatma Aliye, (1325b, 1 Eylül), Musahabe medeniyet ve din-i İslam, Şehbal-11, 209.
• Halide Salih, (1327, 15 Mart), Aşk fesaneleri: ay dedi ki, Şehbal-36, 234-235.
• Handan, (1326a, 15 Temmuz), Mark Tvain’den tercüme: bir ziraat gazetesini nasıl neşr etdim?, Şehbal-23, 457.
• Handan, (1326b, 15 Ağustos), Mark Tvain’den tercüme: bir ziraat gazetesini nasıl neşr etdim?, Şehbal-25, 12.
• Handan, (1326c, 15 Şubat), Tiyatro bir müzahale, Şehbal-35, 216-217.
• İzzet Melih, (1327a, 15 Eylül), Hanımlar için kadın ve ziynet, Şehbal-42, 347-349.
• İzzet Melih, (1327b, 1 Teşrin-i Evvel), Hanımlar için kadın ve ziynet, Şehbal-43, 369-371.
• İzzet Melih, (1327c, 1 Teşrin-i Sani), Hanımlar için kadın ve ziynet, Şehbal-44, 388-389.
• İzzet Melih, (1328, 1 Temmuz), Hanımlar için kadın ve edebiyat Prenses Kadriye Hüseyin hanımefendinin “Nelerim” ve “Temevvücat-ı Efkâr” namındaki eserlerine dair, Şehbal-56, 152.
• Kadriye Hüseyin, (1327, 1 Şubat), Dar-ı gurbette mükemmel bir kabristan, Şehbal-47, 452-453.
• Kadriye Hüseyin, (1328a, 1 Eylül), Teracim-i ahval el-emiretü’s seyyide Abbase binti Mehdi, Şehbal-60, 227.
• Kadriye Hüseyin, (1328b, 15 Eylül), Teracim-i ahval el-emiretü’s seyyide Abbase binti Mehdi, Şehbal-61, 244-245.
• Kadriye Hüseyin, (1328c, 1 Teşrin-i Evvel) Teracim-i ahval el- emiretü’s seyyide Abbase binti Mehdi, Şehbal-62, 266-267.
• Kadriye Hüseyin, (1328d, 15 Teşrin-i Evvel), Teracim-i ahval el-emiretü’s seyyide Abbase binti Mehdi, Şehbal-63, 292-293.
• Kadriye Hüseyin, (1328e, 1 Teşrin-i Sani), Teracim-i ahval el-emiretü’s seyyide Abbase binti Mehdi, Şehbal-64, 310-311.
• Kadriye Hüseyin, (1328f, 15 Teşrin-i Sani), Teracim-i ahval el-emiretü’s seyyide Abbase binti Mehdi, Şehbal-65, 326-327.
• Kadriye Hüseyin, (1328g, 1 Kanun-ı Evvel), Teracim-i ahval el-emiretü’s seyyide Abbase binti Mehdi, Şehbal-66, 349-350.
• Kadriye Hüseyin, (1328h, 15 Kanun-ı Evvel), Teracim-i ahval el-emiretü’s seyyide Abbase binti Mehdi, Şehbal-67, 364-365.
• Kadriye Hüseyin, (1329, 1 Ağustos), Asar-ı atika bir kıyas-ı müellem (kayıkhane ocağı münasebetiyle), Şehbal-80, 154.
• Kadriye Semra, (1328, 1 Eylül), Musahabe telsiz telgrafa dair, Şehbal-60, 228-229.
• Nigâr Binti Osman, (1329, 1 Mart), Her şeyden Nigâr binti Osman’ın Piyer Lotiye mektubu Fransızca ve Türkçe, Şehbal-71, 445.
• Rauf Yekta, (1328, 15 Eylül), Erkam-ı hadisat memleketimizin hayat-ı san’atında bir zayi-i elim: Müfide Kadriye hanım, Şehbal-61, 254.
• Sadiye Vesile, (1328a, 1 Temmuz), Neşaid-i hamasetden bir şehik-i istirham, Salime Servet Seyfi hanımefendiye, Şehbal-56, 142.
• Sadiye Vesile, (1328b, 15 Teşrin-i Evvel), Şiir tahassürüm, Müfide’nin ruh-ı pakine, Şehbal-63, 286.
• Salime Servet Seyfi, (1328, 15 Teşrin-i Evvel), Erkam-ı hadisat, merhume Müfide Kadri hanım için, Şehbal-63, 287.
• Salime Servet Seyfi, (1329a, 1 Mart), İngiliz edebiyatı numunelerinden Alfred Tenısın’dan yeni sene, Şehbal- 71, 445.
• Salime Servet Seyfi, (1329b, 1 Kanun-ı Evvel), Hanımlar için “Muhadderat-ı İslam” hakkında fanus-ı hayal aile kütübhanesi, Şehbal-87, 290-291.
• Salime Servet Seyfi, (1330a, 15 Mayıs), Musahabe-i edebiye Thomas Hood (1799-1843), Şehbal-97, 12-14.
• Salime Servet Seyfi, (1330b, 1 Haziran), Ne yaptınız? İngiliz şairlerinden Ella Wheeler Wilcox’ın bir ay kadar evvel intişar eden bir manzumesi, Şehbal-98, 37.
• Selim Sırrı, (1325a, 5 Ağustos), Hanımlarımıza İsveç hatıraları Stokholm kadınları, Şehbal-10, 198-199.
• Selim Sırrı, (1325b, 1 Kanun-ı Sani), İsveç hatıraları kızlar misafirhanesi-çocuklar evi-analar evi; Şehbal-18, 359-361.
• Selim Sırrı, (1330, 15 Haziran) Spor, kadınlar nasıl jimnastik yapmalı? Şehbal-99, 54-55.
• Yusuf Kenan, (1328, 15 Temmuz), İlimler ile fenler Avrupa’da fen: tayyareci kadınlar, Şehbal-57, 176-177.
• Ahmetoğlu, S. (2010). İttihatçı aktüaliteden kitlesel popülariteye: Şehbal mecmuası (1909-1914). İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
• Coşkun, B. (2012). Mısır prensesi, Osmanlı edîbesi Kadriye Hüseyin hanım. Erdem, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi (63), 63-88. http://www.akmb.gov.tr/userfiles/files/EskiErdem%20pdf/Erdem%2063.pdf#page=70 Erişim tarihi: 24.04.2018
• Çakır, S. (2016). Osmanlı kadın hareketi. (5. Baskı) İstanbul: Metis Yayınları.
• Demir, Ş. ve Sesli, M. (2007). Kamusal alan (Türkiye’de kamusal alan kavramlaştırılmasının muhtevası: tektiplilik mi, çoğulculuk mu?). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1, 273-292. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423881560.pdf Erişim tarihi: 11.12. 2019
• Günaydın, A. U. (2007). Tanzimat romanında kamusal alan ve serbest zaman etkinlikleri. Yayımlanmamış master tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi. http://repository.bilkent.edu.tr/handle/11693/29986 Erişim tarihi: 27.11.2019
• Karadağ, A. (2003). Kamusal alan modelleri: çoğulcu perspektiften bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 58 (03), 171-195. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/36174 Erişim tarihi: 27.11.2019
• Kartal, C. B. (2008). II. Meşrutiyet’in Cumhuriyet’e mirası: “makbul kadınlar”. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (38), 215-238. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5331 Erişim tarihi: 23.03.2021
• Kurnaz, Ş. (2013). Osmanlı kadınının yükselişi (1908-1918). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Özbek, M. (2004). Giriş: kamusal alanın sınırları. Kamusal alan. (Ed. Meral Özbek). İstanbul: Hil Yayınları, 19-90.
• Özbek, M. (2004). Giriş: kamusal-özel alan, kültür ve medeniyet. Kamusal alan. (Ed. Meral Özbek). İstanbul: Hil Yayınları, 443-500.
• Şehbal (1-24) http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/ulbbnioa/periodical/structure/3183443 (Erişim Tarihi: 17.01.2017).
• Şehbal (25-48) http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/ulbbnioa/periodical/pageview/3201588 (Erişim Tarihi: 17.01.2017).
• Şehbal (49-71) http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/ulbbnioa/periodical/pageview/3183417 (Erişim Tarihi: 17.01.2017).
• Şehbal (72-100) http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/ulbbnioa/periodical/pageview/3183461 (Erişim Tarihi: 17.01.2017).