Ekim sıklığının buğday (Triticum sp.) genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerine etkisi

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 2, 387 - 398, 09.08.2021

Mehmet Atak , Özlem Kısa , İbrahim Atış

https://doi.org/10.37908/mkutbd.910456

Cited By: 3

Öz

Amaç: Bu araştırma, ekim sıklığının buğday genotiplerinde verim ve bazı kalite özelliklerine etkisini belirlemek amacıyla Hatay ekolojik koşullarında yürütülmüştür. Denemede, altı adet buğday genotipi (Fırat-93, Fransız, Gediz-75, Havrani, Karakılçık ve Masaccio) ve üç ekim sıklığı (450, 550 ve 650 tohum m^-2) kullanılarak test edilmiştir.

Yöntem ve Bulgular: Denemeler, Tesadüf Blokları Bölünmüş Parseller Deneme Deseninde 3 tekerrürlü olarak kurulmuş olup, ana parsellere ekim sıklıkları ve alt parsellere ise genotipler yerleştirilmiştir. Araştırmada; başaklanma süresi, bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başak tane ağırlığı, tane verimi, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı ve kuru gluten oranı özellikleri incelenmiştir.

Genel Yorum: İki yıllık ortalama değerlere göre; başaklanma süresi, başakta tane sayısı, bin tane ağırlığı ve hektolitre ağırlığı yönünden ekim sıklıkları arasındaki farklılıklar önemli bulunmuştur. Genotipler, incelenen tüm özellikler yönüyle önemli çıkmıştır. Ekim sıklığı x genotip interaksiyonu ise başaklanma süresi, başakta tane ağırlığı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve tane verimi için önemli olmuştur. Genotipler yönünden tane verimleri 491.3 kg^-1 (Fransız) – 637.0 (Gediz-75) kg^-1 arasında değişim göstermiştir.

Çalışmanın Önemi ve Etkisi: Sonuçlar, ekim sıklığının buğday genotiplerinde verim ve kalite üzerine genotiplere göre değişen oranlarda etkili bir kültürel faktör olduğunu ortaya çıkarmıştır. Köy (yerel) çeşitlerinin verimlerinin modern çeşitlere göre daha düşük olsa da kalite özelikleri yönüyle aynı veya daha üstün değerlere sahip olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle yerel çeşitler korunmalı ve yetiştirme teknikleriyle ilgili çalışmalar devam ettirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Buğday, köy çeşitleri, ekim sıkılığı, verim ve kalite

Effects of seeding rates on yield and some quality traits of wheat (Triticum sp.) genotypes

Öz

Aims: This study was conducted to determine the effect of seeding rate on the yield and some quality characteristics of wheat genotypes. Six wheat genotypes (Fırat-93, Fransız, Gediz-75, Havrani, Karakılçık and Masaccio) and three seeding rates (450, 550 and 650 seeds m^-2) were tested.

Methods and Results: The experimental design was split plot arranged completely randomized block design with three replications. Seeding rates was settled in main plots and genotypes were settled in sub plots. Heading date, plant height, spike length, kernel number per spike, grain weight per spike, seed yield, thousand kernel weight, test weight, protein ratio and gluten ratio were investigated. As a result of two year mean, seeding rates were significant in terms of heading dates, kernel number per spike, test volume and thousand kernel weight. Genotypes were significant in terms of all of the examined traits. The seeding rates x genotype interaction was significant in terms of heading dates, grain weight per spike, thousand kernel weight, test weight and grain yield. Mean grain yields varied between 491.3 (Fransız) - 637.0 (Gediz-75) kg^-1.

Conclusions: Our results showed that seeding rates was significant environmental factor affecting yields of wheat genotypes at varying rates according to genotypes.

Significance and Impact of the Study: Although the yields of the wheat landraces were lower than those of modern cultivars, the quality characteristics of them had the same or superior values compared to modern wheat cultivars. For this reason, local varieties should be protected and studies on cultivation techniques should be continued.

Anahtar Kelimeler

Wheat, wheat landraces, seeding rate, yield and quality

Kaynakça

• Akgün İ, Tosun M, Sağsöz S (1997) Erzurum ekolojik bazı koşullarında bazı tritikale hat ve çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 28 (1): 103-119.
• Aktaş B (2010) Kuru Koşullar İçin Islah Edilmiş Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Karakterizasyonu. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri ABD. 126 s.
• Anonim (2016) Türkiye’nin Buğday Atlası, WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı), İstanbul, Türkiye, Eylül 2016
• Anonim (2018) T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Hatay İl Müdürlüğü
• Anonim (2020) www.tuik.gov.tr/erişim. Şubat, 2021.
• Anoymous (2020) http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC, Erişim, Mart, 2021
• Arısoy RZ, Kaya Y, Taner A, Çeri S, Gültekin İ (2005) Konya koşullarında farklı tohum sıklıklarında ekilen buğday ve tritikalenin verim ve verim unsurlarına etkisi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül, Antalya, Cilt I, s: 131-135.
• Atak M (2017) Buğday veTürkiye Buğday Köy Çeşitleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2):71-88.
• Atak M, Çiftçi CY (2006) Bazı tritikale çeşit ve hatlarının morfolojik karakterizasyonu. Ankara Ünversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 12(1): 101-111.
• Aydoğan S, Şahin M, Göçmen A, Akçura M (2004) Orta Anadolu’nun değişik ekolojilerinde ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin farklı çevrelerde tane verimi ve bazı kalite özelliklerinin incelenmesi. Bitkisel Araştırma Dergisi 1: 39-47.
• Aydoğan S, Soylu S (2017) Ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 26(1): 24-30.
• Bilgin O, Korkut K Z (2005) Bazı ekmeklik buğday çeşit ve hatlarının (T. aestivum L.) tane verimi ve bazı fenolojik özelliklerinin belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 2(1): 58-65.
• Çekiç C, Savaşlı E, Dayıoğlu R, Önder O, Karaduman Y, Avcıoğlu R (2008) Ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) ekim zamanı ve sıklığı ile kalite kriterleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran, Konya, s: 201-209.
• Demir İ, Bilgen G, Altınbaş M, Çelik N (1987) İleri buğday varyetelerinin agronomik ve kalite karakterleri. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim, Bursa, s: 49-58.
• Diepenbrock W, Ellmer F, Léon J (2005) Ackerbau, Pflanzenbau und Pflanzenzüchtung, UTB 2629, Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart.
• Dinç S, Erekul O (2010) Bazı Ekmeklik buğdaylarda (Triticum aestivum L.) ekim sıklığının verim ve verim öğelerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 7(2): 117 – 125.
• Geleta B, Atak M, Baenziger PS, Nelson LA, Baltenesperger DD, Eskridge KM, Shipman MJ, Shelton DR (2002) Seeding rate and genotype effect on agronomic performance and end-use quality of winter wheat. Crop Sci. 42: 827-832.
• Gençtan T, Sağlam N (1987) Ekim zamanının ve ekim sıklığının üç ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim unsuruna etkisi. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim, Bursa, s:171-183.
• Güçlü M, Atak M (2015) Hatay koşullarinda bazi ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 11. Tarla Bitkileri Kongresi, 7-10 Eylül, Çanakkale, Cilt I, s: 112-116.
• Haynes RJ (1980) Competitive aspects of the grass- legume association. Adv. Agron. 33: 227-261.
• Jaradat A A (2013) Wheat Landraces: A mini review. Emir. J. Food Agric. 25(1): 20-29.
• Karagöz A, Zencirci N (2005) Variation in wheat (Triticum spp.) landraces from different altitudes of three regions of Turkey. Genet. Resour. Crop Ev. 52:6775- 785.
• Kazan T, Doğan R (2005) Pehlivan ekmeklik buğday (Triticum aest. var. aest. L.) çeşidinde ekim zamanı ve ekim sıklığı üzerine araştırma. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 19(1): 63-76.
• Kendal E, Tekdal S, Aktaş H, Karaman M (2012) Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin Diyarbakır ve Adıyaman sulu koşullarında verim ve kalite parametreleri yönünden karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 26(2): 1-14.
• Korkut KZ, Çıtak N (1992) Yerli ve yabancı kökenli ekmeklik buğday çeşitlerinde tane verimi ve ekmeklik kalitesi unsurları üzerine araştırmalar. Trakya Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1(1): 113-121.
• Kün E (1996) Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:1451, Ankara.
• Menshawy, AMM (2007) Evaluation of some early bread wheat genotypes under different sowing dates: 2. Agronomic characters. Egypt J. Plant Breed. 11:41-55.
• Morgounov A, Keser M, Kan M, Küçükçongar M, Özdemir F, Gummanow N, Muminjanov H, Zuev E, Qualset CO (2016). Wheat landraces currently grown in Turkey: Distribution, diversity and use. Crop Sci. 56: 1-13.
• Mut Z, Aydın N, Bayramoğlu HO, Özcan H (2007) Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin verim ve başlıca kalite özelliklerinin belirlenmesi. Ondokuzmayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 22(2):193-201.
• Özen S, Akman Z (2015) Yozgat ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 10 (1):35-43.
• Özer K (1997) MV-20 Ekmeklik buğday (Triticum aestivum var. aestivum L.) çeşidinde farklı ekim sıklığı ve farklı azotlu gübre uygulamalarının verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri ABD, 78 s.
• Pala D (2016) Farklı ekim sıklıklarının iki ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşidinde tane verimi ve bazı verim öğeleri üzerine etkilerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Fen Bil. Enstitüsü, Tarla Bitkileri ABD, 64 s.
• Sakin MA, Yıldırım A, Gökmen S (2004) Tokat Kazova koşullarında bazı makarnalık buğday genotiplerinin verim, verim unsurları ile kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi 10(4): 481-489.
• Shewry P.R (2009) Wheat. J. Exp. Bot. 60 (6), 1537–1553.
• Sönmez AC, Olgun M (2019) Ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) ekim sıklığının tane iriliği ve bazı kalite parametreleri üzerine etkisinin incelenmesi. Türk Tarım Doğa Bilimleri Dergisi 6(4): 729–736.
• Ulucan İ, Atak M (2020) Ekim sıklığının ekmeklik buğday çeşitlerinde (Triticum aestivum L.) verim ve bazı kalite özelliklerine etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 30 (4): 788-800.
• Ünal S, Olçay M, Özer Ç (1996) Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin kalite niteliklerinin belirlenmesi. Gıda 21(6): 451-456.