Sığır çiftliklerinde yetiştirici uygulamaları ve hayvan refahı üzerine bir araştırma

Yıl 2024, Cilt: 29 Sayı: 2, 366 - 379, 12.08.2024

Ali Kaygısız , İsa Yılmaz , Hasan Yurdagül

https://doi.org/10.37908/mkutbd.1429529

Öz

Bu çalışma, Kahramanmaraş ili Onikişubat ilçelerinde 10 baş ve üzeri büyükbaş hayvana sahip işletmelerde hayvan refahı ve yetiştirici uygulamalarının incelenmesi için yürütülmüştür. Çalışmada yetiştiricilerin ortalama olarak; yaş ve mesleki tecrübeleri sırasıyla 42.0 yaş ve 18.1 yıl, sığır varlığı 53.2 baş, barınak kapasitesi (sağmal inek) ve ömrü sırasıyla 37.5 baş ve 12.7 yıl olduğu belirlenmiştir. Yetiştiricilerin yüksek oranda (%80.0) hayvan refahı konusunda farkındalıklarının olduğu tespit edilmiştir. İşletmelerde %74.0 oranında hayvanları soğuk stresinden korumak için yem artırma yöntemi uygulanmıştır. Hayvanları sıcak stresinden korumak için ise işletmelerde fan çalıştırma, serinletme ve pencere açma uygulaması oranları sırasıyla %17.0, %45.0 ve %38.0 olarak tespit edilmiştir. İneklere ve buzağılara septisemi aşısı/serumu yapılma oranı sırasıyla %15.0 ve %71.0 oranında olmuştur. İnekleri doğuma iki ay kala kuruya ayıran işletme oranı %80.0 olarak belirlenmiştir. İşletmelerde hayvan refahı açısından olumsuz olarak değerlendirilen faktörlerden; ahırların kaygan zemine sahip olması %35.0, ahıra girildiğinde gözlerin yanması %22.0, havalandırma yetersizliği %38.0, yetersiz pencere %21.0, hasta ve doğum bölmesi yokluğu eşit olarak %80.0, ahır konumunun ev altı olması %36.0 oranında olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak yetiştiricilerin hayvan refahı konusunda farkındalıklarının oluştuğu, fakat bu farkındalığın pratiğe de yansıması gerektiği sonucuna varılmıştır. Konu ile ilgili daha çok gözleme dayalı çalışmaların yapılmasına ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Hayvansal üretim, Büyükbaş, Hayvan refahı, Tarım işletmesi

Etik Beyan

Bu çalışmanın yapılması için Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Rektörlüğü, Fen ve Mühendislik Bilimleri Etik Kurulunun 22.11.2023-263093 tarih ve sayılı yazıları ile izin alınmıştır.

A study a study on breeder practices and animal welfare in cattle farms

Öz

This study was conducted to examine animal welfare and breeder practices in farms with 10 heads and more cattle in Onikişubat districts of Kahramanmaraş province. The data were obtained by face-to-face survey with 100 owners selected according to the Simple Random Sampling method. In the study, it was determined that the average age and professional experience of the breeders were 42.0 years and 18.1 years, respectively, the number of cattle was 53.2 heads, the shelter capacity (milking cow) and lifespan were 37.5 heads and 12.7 years, respectively. It was determined that a high percentage (80.0%) of the breeders were aware of animal welfare. In 74.0% of the farms, feed increase method was applied to protect the animals from cold stress. In order to protect the animals from heat stress, the rates of fan operation, cooling and window opening were 17.0%, 45.0% and 38.0%, respectively. The rate of septicemia vaccination/serum administration to cows and calves was 15.0% and 71.0%, respectively. The proportion of farms that separated the cows to dry two months before the birth was determined as 80.0%. Among the factors evaluated as negative in terms of animal welfare in the farms; it was determined that 35.0% of the holdings had slippery floors, 22.0% had burning eyes when entering the barn, 38.0% had inadequate ventilation, 21.0% had inadequate windows, 80.0% had equal number of sick and delivery stalls, and 36.0% had the location of the barn under the house. As a result, it was concluded that breeders are aware of animal welfare, but this awareness should be reflected in practice. There is a need for more observational studies on the subject.

Anahtar Kelimeler

Animal production, Cattle, Animal welfare, Animal farms

Kaynakça

• Akdeniz, M. (2021). Holştayn ırkı sığırlarda gübre ve kum altlık kullanımının bazı refah ve davranış özellikleri üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zootekni (Veterinerlik) Anabilim Dalı, 111 s, Aydın.
• Akkurt, M., & Köknaroğlu, H. (2016). Isparta ili damızlık sığır yetiştiricileri birliğine üye olan ve olmayan işletmelerin performanslarının karşılaştırılması ve üreticilerin damızlık sığır yetiştiricileri birliği ile ilişkilerinin incelenmesi. Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (2), 79-90.
• Aydın, R., Bayram, B., Ergün, O.F., Özdemir, V.F., Diler, A., Yanar, M., & Koçyiğit, R. (2023). Sığırcılık işletmelerinde işletme büyüklüğü ve yetiştiricilerin eğitim durumlarının çiftlik uygulamaları üzerine etkileri: Erzurum ili Aşkale ilçesi örneği. Palandöken Journal of Animal Sciences Technology and Economics, 2 (1), 29-37. https://doi.org/10.5152/JASE.2023.1221295
• Aydın, R., Diler, A., Özdemir, V.F, Yanar, M., Koçyiğit, R., & Yılmaz, A. (2022). Ağrı ili Merkez ilçesi sığırcılık işletmelerinin barınak ve çevre özellikleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 25 (6), 1510-1522. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.988517
• Aydın, R., Güler, O., Yanar, M., Diler, A., Koçyiğit, R., & Avcı, M. (2016). Erzurum ili Hınıs ilçesi sığırcılık işletmelerinin barınak özellikleri üzerine bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 19 (1), 98-111. https://doi.org/10.18016/ksujns.16383
• Bogdanovic, V., Djedovic, R., Perisic, P., Stanojevic, D., Petrovic, M.D., Trivunovic, S., Kucevic, D., & Petrovic, M.M. (2012). An assessment of dairy farm structure and characteristics of dairy production systems in Serbia. Biotechnology in Animal Husbandry, 28 (4), 689-696. https://doi.org/10.2298/BAH1204689B
• Bracke, M.B.M., & Hopster, H., (2006). Assessing the importance of natural behaviour for animal welfare. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 19, 77-89. https://doi.org/10.1007/s10806-005-4493-7
• Ceco, A. (2022). Kars ili süt sığırcılığı işletmelerinde hayvan refahının barınak ve yetiştirme şartları açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, 77 s.
• Cheong, S., Di Francesco, J., Lee, K., Van Vleck Pereira, R., Black, R., Karle, B., Lema, M., & Pires, A.F.A. (2022). Survey of management practices and farmers’ perceptions of diseases on organic dairy cattle in California. Animals, 12 (19), 2526. https://doi.org/10.3390/ani12192526
• Çayır, M., Atılgan, A., & Öz, H. (2012). Büyükbaş hayvan barınaklarındaki gübrelikler ve su kaynaklarına olan durumlarının incelenmesi. Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 7 (2), 1-9.
• Daş, A., İnci, H., Karakaya, E., & Şengül, A. (2014). Bingöl ili damızlık sığır yetiştiricileri birliğine bağlı sığırcılık işletmelerinin mevcut durumu. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1 (3), 421-429.
• Demir, P., Adıgüzel, S.I., Sarı, M., & Ayvazoğlu, C. (2014). Kars merkez ilçedeki süt sığırcılık işletmelerinin genel yapısı ve ekonomik boyutu. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, 28 (1), 9-13.
• Demirören, E. (2002). Hayvan davranışları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 547.
• Dou, Z., Galligan, D.T., Ramberg, C.F., Meadows, C., & Ferguson, J.D. (2001). A survey of dairy farming in Pennsylvania: Nutrient management practices and implications. Journal of Dairy Science, 84 (4), 966-973. https://doi.org/10.3168/jds.S0022-0302(01)74555-9
• Ekmekyapar, T. (2001). Hayvan barınaklarında çevre koşullarının düzenlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Erzurum.
• Göncü, S., & Gökçe, G. (2017). Türkiye’de sığır besiciliği işletmelerinde karlı ve sürdürülebilir üretim için teknolojik uygulamalar. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 32 (1), 29-34.
• Göncü, S., Koluman, N., Serbester, U., & Görgülü, M. (2016). Adana süt sığırcılığında refah istekleri ve kritik kontrol noktaları. Çukurova Tarım Gıda Bilimleri Dergisi, 31 (1), 9-20.
• Güler, O., Aydın, R., Diler, A., Yanar, M., Koçyiğit, R., & Maraşlı, A. (2017). Sığırcılık işletmelerinin barınak özellikleri üzerine bir araştırma; Erzurum ili Narman ilçesi örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 27 (3), 396-405.
• Güzel, M., & Aybek, A. (2017). Kahramanmaraş ili süt sığırcılığı işletmelerinin mekanizasyon yapısı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 20 (2), 148-159. https://doi.org/10.18016/ksujns.88470
• Karakuş, K. (2011). Türkiye’nin canlı hayvan ve kırmızı et ithaline genel bir bakış. Journal of the Institute of Science and Technology, 1 (1), 75-79.
• Kaya, A., & Hacıseferoğulları, H. (2020). Karaman ili süt sığırcılık işletmelerinin mekanizasyon özellikleri. Turkish Journal of Agricultural Engineering Research, 1 (2), 368-389. https://doi.org/10.46592/ turkager.2020.v01i02.012
• Kaygısız, A., & Özkan, İ. (2021). Samsun Tekkeköy ilçesindeki süt sığırcılık işletmelerinin yapısal özellikleri ve hijyen koşulları. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 25 (2), 225-233. https://doi.org/10.29050/harranziraat.879606
• Kaygısız, A., & Tümer, R. (2009). Kahramanmaraş ili süt sığırı işletmelerinin yapısal özellikleri: 2. Barınak özellikleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 12 (1), 40-47.
• Kaylan, V., Yılmaz, İ., & Yanar, M. (2019). Iğdır ilinde süt sığırcılığı işletmelerinde buzağı yetiştirme üzerine bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22 (Ek Sayı 1), 169-178.
• Kılıç, İ., Yaylı, B., & Alakberov, A. (2020). Azerbaycan’ın Bakü ili ve çevresinde faaliyet gösteren süt sığırı işletmelerinin yapısal durumu ve geliştirme olanakları. Bursa Uludağ Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Dergisi, 34 (2), 237-253.
• Kibar, M., & Bakır, G. (2022). Muş İlindeki sığır besi işletmelerinde veteriner ve sağlık uygulamalarının belirlenmesi. Hayvansal Üretim, 63 (2), 105-114. https://doi.org/10.29185/hayuretim.924008
• Koçak, S. (2017). Damızlık sığır yetiştiriciliğinde hayvan refahının önemi. Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırma Dergisi, 5 (2), 85-89.
• Koçyiğit, R. (2022a). Süt sığır işletmelerinde sığır ve buzağı yetiştirme uygulamaları: Erzurum ili İspir ilçesi örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 25 (Ek Sayı 1), 279-289. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.1073396
• Koçyiğit, R., Diler, A., Yanar, M., Güler, O., Aydın, R., & Avcı, M. (2016). Süt sığırcılığı işletmelerinde hayvan sağlığı, veteriner sağlık hizmetleri ve yetiştirici memnuniyeti: Erzurum ili Hınıs ilçesi örneği. Turkish Journal of Agricultural and Natural Science, 3 (1), 24-32.
• Koçyiğit, R., Yanar, M., Aydın, R., Diler, A., & Güler, O. (2018). Sığırcılık işletmelerinde hayvan sağlığı, veteriner sağlık hizmetleri ve yetiştirici memnuniyeti ve beklentileri: Erzurum ili Narman ilçesi örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21 (2), 203-208. https://doi.org/10.18016/ksudobil.303021
• Koçyiğit, R., Yanar, M., Aydın, R., Özdemir, V.F., Ergün, O.F., Bayram, B., Diler, A., & Şat, O. (2023). Erzurum ili Aşkale ilçesindeki süt sığırı işletmelerinde mevcut barınak yapısal özellikleri ile işletme büyüklükleri arasındaki ilişkiler. Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırma Dergisi, 12 (1), 38-49.
• Koçyiğit, R., Yanar, M., Aydin, R., Özdemir, V.F., Diler, A., & Yilmaz, A. (2022b). Structural characteristics of dairy cattle farms in central county of ağrı province: Milking management practices. Hayvansal Üretim, 63 (1), 1-6. https://doi.org/10.29185/hayuretim.981587
• Korte, S.M., Olivier, B., & Koolhaas, J.M. (2007). A new welfare concept based on allostasis. Physiology & Behavior, 92, 422-428. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2006.10.018
• Köse, K. (2006). Uşak ili damızlık sığır yetiştiricileri birliğine kayıtlı işletmelerin genel yapısı. Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, 84 s, Tekirdağ.
• Metin Kıyıcı, J., & Çınar, M.U. (2020). Türkiye’de süt sığırı yetiştiriciliği uygulamaları üzerine bir araştırma. Journal of Animal Science and Products (JASP), 3 (2), 165-175.
• Ohl, F., & Van der Staay, F. J. (2012). Animal welfare: At the interface between science and society. The Veterinary Journal, 192 (1), 13-19. https://doi.org/10.1016/j.tvjl.2011.05.019
• Önal, A.R., & Özder, M. (2008). Edirne ili damızlık sığır yetiştiricileri birliğine üye işletmelerin yapısal özellikleri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5 (2), 197-203.
• Özdemir, Y., Kınıklı, F., & Engindeniz, S. (2021). Süt sığırcılığı işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma: Balıkesir’in Gönen ilçesi örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 8 (4), 1001-1011. https://doi.org/10.30910/turkjans.938077
• Özyürek, S., Koçyiğit, R., & Tüzemen, N. (2014). Erzincan ilinde süt sığırcılığı yapan işletmelerin yapısal özellikleri: Çayırlı ilçesi örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (3), 19-26.
• Saygın, N., & Demirbaş, N. (2017). Türkiye’de kırmızı et sektörünün mevcut durumu ve çözüm önerileri. Hayvansal Üretim, 58 (1),74-80. https://doi.org/10.29185/hayuretim.335515
• Sezer, Y., Baytok, E., & Akçay, A. (2020). Nevşehir ili süt sığırcılığı işletmelerinin yapısı ve hayvan besleme uygulamaları yönünden değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 17 (3), 235-241. https://doi.org/10.32707/ercivet.828408
• Sheppard, S.C., Bittman, S., Swift, M.L., Beaulieu, M., & Sheppard, M.I. (2011). Ecoregion and farm size differences in dairy feed and manure nitrogen management: A survey. Canadian Journal of Animal Science, 91 (3), 459-473.
• Simitzis, P., Tzanidakis, C., Tzamaloukas, O., & Sossidou, E. (2022). Contribution of precision livestock farming systems to the improvement of welfare status and productivity of dairy animals. Dairy, 3 (1), 12-28, https://doi.org/10.3390/dairy3010002
• Singin, E. (2016). Elazığ ili besi sığırı işletmelerindeki hayvan refahı ve uygulamalarının mevcut durumu. Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, 92 s.
• Spinka, M. (2006). How important is natural behaviour in animal farming systems. Applied Animal Behaviour Science, 100, 117-128. https://doi.org/10.1016/j.applanim.2006.04.006
• SPSS (2011). IBM SPSS statistics 20.0 for Windows. Armonk, NY, ABD.
• Şeker, İ., Tasalı, H., & Güler, H. (2012). Muş ilinde sığır yetiştiriciliği yapılan işletmelerin yapısal özellikleri. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, 26 (1), 9-16.
• Şirin, Ü., & Kocaman, B. (2016). Erzurum ve çevresi süt sığırcılığı işletme binalarının optimum tasarımı. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 33 (3), 28-38 https://doi.org/10.13002/jafag1003
• Tapkı, N., Dağıstan, E., Ertürküner, N., & Ertürküner, A.A. (2020). Hatay ilindeki sığır yetiştiriciliği işletmelerinde pazarlama yapısı, sorunlar ve çözüm önerileri: Payas ilçesi örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25 (3), 413-421. https://doi.org/10.37908/mkutbd.757252
• Tapkı, N., Kaya, A., Tapkı, İ., Dağıstan, E., Çimrin, T., & Selvi, M.H. (2018). Türkiye’de büyükbaş hayvancılığın durumu ve yıllara göre değişimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23 (2), 324-339.
• Tilki, M., Sarı, M., Aydın, E., Işık, S., & Aksoy, A.R. (2013). Kars ili sığır işletmelerinde barınakların mevcut durumu ve yetiştirici talepleri: I. Mevcut durum. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 19 (1), 109-116. https://doi.org/10.9775/kvfd.2012.7282
• Turhan, Ş., Erdal, B., & Çetin, B. (2010). Türkiye’de kırmızı ette fiyat oluşumu ve etkileyen faktörler. Türkiye 9. Tarım Ekonomisi Kongresi, Şanlıurfa, Türkiye, 387-395.
• Tüfenk, Ö. (2021). Hayvan refahına ilişkin tüketici algı ve tutumu. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, 88 s, Afyon.
• Ünalan, A., Serbester, U., Çınar, M., Ceyhan, A., Akyol, E., Şekeroğlu, A., Erdem, T., & Yılmaz, S. (2013). Niğde ili süt sığırcılığı işletmelerinin mevcut durumu, başlıca sorunları ve çözüm önerileri. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1 (2), 67-72.
• Valde, J.P., Hird, D.W., Thurmond, M.C., & Qsterås, O. (1997). Comparison of ketosis, clinical mastitis, somatic cell count, and reproductive performance between free stall and tie stall barns in Norwegian dairy herds with automatic feeding. Acta Veterinaria Scandinavica, 38 (2), 181-192.
• Waiblinger, S., Boivin, X., Pedersen, V., Tosi, M.V., Janczak, A.M., Visser, E.K., & Jones, R.B. (2006). Assessing the human–animal relationship in farmed species: a critical review. Applied Animal Behaviour Science, 101 (3-4), 185-242. https://doi.org/10.1016/j.applanim.2006.02.001
• Yamane, T. (2010). Temel örnekleme yöntemleri. Literatür Yayıncılık. ISBN: 978-975-8431-34-2, İstanbul. 528.
• Yanar, M., Diler, A., Aydın, R., Koçyiğit, R., Özdemir, V.F., & Tosun, M. (2022). A study on structural characteristics of the cattle barns in İspir county of Erzurum province. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 25 (2), 566-576. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.1068482
• Yanar, M., Koçyiğit, R., Özdemir, V.F., Aydın, R., Diler, A., & Tosun, M. (2022) Breeding practices regarding the barn characteristics in the cattle enterprises in İspir district of Erzurum province of Turkey. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 27 (3), 445-456. https://doi.org/10.37908/mkutbd.1076431
• Yılmaz, Ö.F., & Çam, M.A. (2023). Küçükbaş hayvanlarda sıcaklık stresinin refah ve verim üzerine etkileri. Khoja Ahmed Yasawi 7. International Congress on Scientific Research, 24-25 Şubat, Mingachevir, Azerbaycan.
• Yüzbaşıoğlu, R. (2022). Büyükbaş hayvancılık işletmelerinin mevcut durumu, teknik ve ekonomik yapısı, sorunları ve çözüm önerileri üzerine bir araştırma (Tokat ili Merkez ilçe örneği). Ziraat Mühendisliği Dergisi, 375, 4-17. https://doi.org/10.33724/zm.1024967