Determination of population development and infestation rate of peach twig borer [Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae)] in almond orchards of Şanlıurfa

Yıl 2024, Cilt: 29 Sayı: 2, 459 - 473, 12.08.2024

Mehmet Mamay , Süleyman Demir Ceyhan Sönmez

https://doi.org/10.37908/mkutbd.1443590

Öz

This study determined the population developments and infestation rate of peach twig borer [(Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae)] in almond orchards planted in Haliliye, Eyyübiye and Karaköprü districts of Şanlıurfa province. Sexually attractive pheromone traps were employed to monitor population developments. The first adult flight of the pest was recorded in the last week of April forming four peaks throughout the season. The last flight was recorded during the second week of November. The pest remained active for 8 months. The highest number of adults was caught in Haliliye (294.3 adults traps-1), in Eyyübiye (246.6 adults traps-1), and in Karaköprü (192.6 adults traps-1) districts. The pest adults were caught by traps at rates of 0.28%, 26.60%, 9.48%, 11.47%, 18.62%, 21.86%, 11.56% and 0.14% from April to November, respectively. The most pests were caught in May. Fruit infestation rate caused by the pest in Haliliye, Eyyübiye and Karaköprü was 31.21%, 21.33% and 8.96%, while shoot infestation rate was 3,00%, 8.40% and 1,00%, respectively. It is concluded that A. lineatella caused serious damages to almond shoots and fruits in Şanlıurfa province. Almond producers generally do not employ precautionary measures against the pest. Therefore, it is recommended that almond producers must be educated regarding biology, damage and control of the pest.

Anahtar Kelimeler

Anarsia lineatella, Almond, Population, Infestation rate, Pheromone

Proje Numarası

HÜBAP-19277

Şeftali güvesi [Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin Şanlıurfa ili badem bahçelerindeki popülasyon gelişimi ve bulaşıklık oranının belirlenmesi

Öz

Bu çalışmada, Şanlıurfa’nın Haliliye, Eyyübiye ve Karaköprü ilçelerindeki badem bahçelerinde şeftali güvesi [(Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin 2019 yılındaki popülasyon gelişimi ile badem meyve ve sürgünlerindeki bulaşıklık oranının belirlenmesi amaçlanmıştır. Ergin bireylerin haftalık popülasyon gelişimi eşeysel çekici feromon tuzaklarıyla takip edilmiştir. Çalışma sonucunda zararlının ilk ergin uçuşunun Nisan ayının son haftasında başladığı, mevsim boyunca dört tepe noktası oluşturduğu ve son ergin uçuşunun Kasım ayının ikinci haftasında gerçekleştiği belirlenmiştir. Bu verilerle zararlının 8 ay süre ile doğada aktif olarak uçtuğu belirlenmiştir. En fazla ergin birey Haliliye’de 294.3 ergin tuzak-1, Eyyübiye’de 246.6 ergin tuzak-1 ve Karaköprü’de ise 192.6 ergin tuzak-1 ile yakalanmıştır. Şeftali güvesi erginlerinin nisan-kasım arasında aylara göre sırasıyla %0.28, %26.60, %9.48, %11.47, %18.62, %21.86, %11.56 ve %0.14 oranlarında yakalandığı belirlenmiştir. Zararlı en fazla mayıs ayında yakalanmıştır. Zararlının meyvelerdeki bulaşıklık oranı Haliliye, Eyyübiye ve Karaköprü’de sırasıyla %31,21, %21.33 ve %8.96 iken sürgünlerdeki bulaşıklık oranı sırasıyla %3, %8.4 ve %1 olarak belirlenmiştir. Çalışma sonucunda A. lineatella’nın Şanlıurfa ilinde sürgün ve meyvelerde ciddi zararlar oluşturduğu tespit edilmiştir. Badem üreticilerinin genel olarak zararlıyı tanımadıkları ve buna yönelik önlem almadıklarından eğitim ve yayım çalışmaları ile zararlının biyolojisi, zararı ve mücadelesi konusunda bilgilendirilmeleri önemle önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anarsia lineatella, Badem, Popülasyon, Bulaşıklık oranı, Feromon

Etik Beyan

Bu makalede insan veya hayvan deneklerle herhangi bir çalışma bulunmaması nedeniyle etik onaya gerek duyulmamaktadır.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından finansal olarak desteklenmiştir (Proje Numarası: HÜBAP-19277).

Proje Numarası

HÜBAP-19277

Teşekkür

Bu çalışma, Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından finansal olarak desteklenmiştir (Proje Numarası: HÜBAP-19277).

Kaynakça

• Aboutalebian, A., Toorani, A.H., Abbasipour, H., & Hassanzadeh, N. (2017). Seasonal fluctuations of the peach twig borer, Anarsia lineatella Zeller in Ben County, Chaharmahal and Bakhtiari Province, Iran. 2nd Iranian International Congress of Entomology, 146.
• Alaz, M., & Bayazit, S. (2022). Bazı badem çeşitlerinin gaziantep ili ekolojisindeki fenolojik ve morfolojik özellikleri. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 11 (2), 36-44.
• Anonymous (1985). Integrated Pest Management for Almonds. University of Califomia Statewide Integrated Pest Management Project Division of Agriculture and Natural Resources Publication, 3308, 64-69 p.
• Barnett, W., Edstrom, J., Coviello, R., & Zalom, F. (1993). Insect pathogen “Bt” controls peach twig borer on fruits and almonds. California Agriculture, 47 (5), 4-6.
• Bolu, H., & Çınar, M. (2005). Elazığ, Diyarbakır ve Mardin illeri badem ağaçlarında zararlı olan Lepidoptera türleri, doğal düşmanları ve önemlileri üzerinde gözlemler. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9 (2), 63-67.
• Bolu, H., & Özgen, İ. (2007). Badem içkurdunun (Eurytoma amygdali Enderlein) (Hymenoptera: Eurytomidae) yayılış alanları, bulaşma oranları ve parazitoidleri. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (3-4), 59-65.
• Bolu, H., & Özgen, İ. (2010). Diyarbakır, Elazığ ve Mardin illeri badem ağaçlarında zararlı Agrilus roscidus Kiesenwetter, 1857 (Coleoptera: Buprestidae)’un ergin popülasyon değişiminin belirlenmesi. Plant Protection Bulletin, 50 (1), 1-11.
• Bolu, H., Özgen, İ., & Fent, M. (2006). Diyarbakır, Elazığ ve Mardin illeri badem ağaçlarında bulunan Pentatomidae (Heteroptera) türleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16 (1), 25-28.
• Brunner, J.F., & Rice, R.E. (1984). Peach twig borer, Anarsia lineatella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae), development in Washington and California. Environmental-Entomology, 13 (2), 607-610.
• Damos, P. (2013). Demography and randomized life table statistics for peach twig borer Anarsia lineatella (Lepidoptera: Gelechiidae). Journal of Economic Entomology, 106 (2), 675-682.
• Denizhan, H., İkinci, A., Açar, İ., & Karaat, F. (2020). Bazı badem çeşitlerinin adaptasyon performansları üzerine yürütülen çalışmaların karşılaştırılması. Journal of the Institute of Science and Technology, 10 (4), 2283-2293.
• Ergüden, T.M., Demir, T., & Zümreoğlu, A. (1999). Ege Bölgesi’nde Şeftali Bahçelerinde Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi (Sonuç Raporu). T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü, İzmir.
• FAO (2024). FAO Tarımsal Ürün İstatistikleri. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL (Erişim Tarihi: 26.02.2024).
• Fernandez, M.S. (1973). Observations on Anarsia lineatella Zell. Estacion de Avisos Agricolas, Saragossa, Spain. Boletin-Informativo-de-Plagas. Review of Applied Entomology, 62 (103), 91-93.
• Gençsoylu, İ., Akşit, T., Ozer, G., Cacamer A., & Başpınar, N. (2006). Population dynamics and damage on shoots and fruits caused by of Grapholita molesta Busck (Lep.: Tortricidae), Anarsia lineatella Zell. (Lep.: Gelechiidae) and Ceratitis capitata Wied. (Dip.: Tephritidae) in some peach varieties. Asian Journal of Plant Sciences, 5 (3), 487-491.
• Hanedan, T. (2016). Hatay ili kayısı bahçelerinde şeftali filiz güvesi, Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, , 60 s, Hatay.
• Hazır, A., & Ulusoy, M.R. (2009). Adana ve Mersin illeri şeftali ve nektarin bahçelerinde şeftali güvesi [Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin ergin popülasyon değişimi. Bitki Koruma Bülteni, 49 (2), 45-54.
• Ivanova, L. (1995). Studies on the biology and the ecological peculiarities of Anarsia lineatella Zell. in the region of Silistra. Acta Horticulturae, 384, 601-605.
• Karaat, Ş., İslamoğlu, M., Çağlar, Ö., & Atay, M. (2021). Adıyaman ili badem bahçelerinde saptanan zararlı türler. Adyutayam, 9 (1), 47-60.
• Kester, D.E., Gradziel, T.M., & Grasselly, C. (1991). Almonds (Prunus). Genetic Resources of Temperate Fruit and Nut Crops, 290, 701-760.
• Kısakürek, Ö.R. (1976). Güney Anadolu Bölgesinde Taş Çekirdekli Meyve Ağaçlarında Zarar Yapan Şeftali Filizgüvesi (Anarsia Lineatella Zell.)’Nin Biyoekolojisi ve Mücadelesi Üzerinde Araştırmalar. T. C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü, Adana Bölge Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Yayınları, Araştırma Eserleri Serisi, No: 43.
• Kovancı, B., & Kılınçer, N. (1984). Bursa ili’nde Şeftali güvesi (Anarsia lineatella Zell.) erginlerinin yakalanmasında cinsel çekici feromonun (Atralin) kullanılma olanakları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3, 1-6.
• Kutinkova, H., Dzhuvinov, V., & Samietz, J. (2012). Control of peach twig borer and oriental fruit moth by mating distruption in an apricot orchard. In 32 edited by Avagyan, A. 15th International Symposium on Apricot Breeding and Culture. Acta Horticulturae, 966, 169-174.
• Kutinkova, H., Dzhuvinov, V., Stefanova, D., Radoslav, A., Palagacheva, N., & Lingren, B. (2019). Control of oriental fruit moth, Cydia molesta Busck and peach twig borer Anarsia lineatella Zell. using reduced rate of pheromone dispensers. Pheromones and Other Semiochemicals in Integrated Production and Integrated Protection of Fruit Crops IOBC-WPRS Bulletin, 146, 47-54.
• Kutinkova, H., Gandev, S., Dzhuvinov, V., & Lingren B. (2016). Control of oriental fruit moth Cydia molesta and peach twig borer, Anarsia lineatella by using pheromone dispensers in Bulgaria. Journal of Biopesticides, 9 (2), 220-227.
• Lazarov, A., Ivanov, S., Veselinov, D., & Stoeva, R. (1971). Studies on the biology and ecology of the peach budworm (Anarsia lineatella Zell.). Gradinarska i Lozarska Nauka, 8 (2), 39-54.
• Maçan, G. (1986). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bademlerde Zarar Yapan Böcek Türleri, Önemlilerinin Tanınmaları, Yayılışları ve Ekonomik Önemleri Üzerinde Araştırmalar, Tarım ve Orman Bakanlığı Araştırma Eserleri, 5, 82 s.
• Mamay, M., Yanık, E., & Doğramacı, M. (2014). Phenology and damage of Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae) in peach, apricot and nectarine orchards under semi-arid conditions. Phytoparasitica, 42 (5), 641-649. https://doi.org/10.1007/s12600-014-0405-6
• Özbek, S. (1971). Bağ-Bahçe Bitkileri Islahı. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları: 419, Erzurum.
• Özbek, S. (1978). Özel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları 128, Ders Kitabı 11, Adana.
• Özpınar, A, & Uçar, Ö. (2018). Çanakkale ilinde Anarsia lineatella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın popülasyon gelişmesi ve mücadelesinde çiftleşmeyi engelleme tekniğinin kullanım olanağının araştırılması. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1), 41-49.
• Öztürk, N. (2003). Mersin ili kayısı bahçelerinde şeftali güvesi, Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın popülasyon takibi ve mücadelesi üzerinde araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, 60 s, Adana.
• Öztürk, N., Hazır, A., & Ulusoy, M.R. (2010). Mut (Mersin) ilçesinde kayısıda zarar yapan şeftali güvesi, Anarsia lineatella Zell., 1839 (Lepidoptera: Gelechiidae)’ya karşı çiftleşmeyi engelleme tekniğinin etkinliği. Türkiye Entomoloji Dergisi, 34 (3), 337-350.
• Pashakolaei, S.M., & Bararı, H. (2016). Study on the seasonal fluctuation of Peach Twig Borer, Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae) in Mazandaran province. Proceedings of 22nd Iranian Plant Protection Congress, 27-30 August 2016, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, IRAN.
• Ponomarenko, M.G. (1990). Review of the Genus Anarsia Z. (Lepidoptera, Gelechiidae) of the USSR. Entomological Review, 69, 102-116.
• Price, D.W., & Summers, F.M. (1961). Cyclical changes in number of moths and larvae of the peach twig borer in California. Journal of Economic Entomology, 54, 933-936.
• Rao, H. (2012). Therapeutic applications of almonds (Prunus amygdalus L.): A review. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 6 (1), 130-135.
• Reding, M.E., & Alston, D.G. (2001). Peach Twig Borer, Anarsia lineatella. Utah State University Extension Fact Sheets. http://extension.USU.Edu/coop/ag/environ/IPM/index.htm
• Roshandel, S. (2020). Biology and economic damage of peach twig borer Anarsia lineatella (Lepidoptera: Gelechiidae) in almond orchards of Saman. Applied Entomology and Phytopathology, 87 (2), 241-251.
• Rotim, N., Karačić, A., & Ostojić, I. (2011). Breskvin moljac (Anarsia lineatella, Zeller) značajan štetnik u nasadima badema na području Hercegovine. Glasnik Zaštite Bilja, 34 (5), 32-37.
• Sarai, D.S. (1966). The peach twig borer, Anarsia lineatella Zell. (Lepidoptera: Gelechiidae), in the Okanagan and Similkameen valleys of British Columbia. Journal Entomology Society British Columbia, 63, 19-22.
• Seferoğlu, İ.A. (2016). Mersin ili erkenci kayısı bahçelerinde şeftali güvesi, Anarsia lineatella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae)’nin popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, 60 s, Hatay.
• TÜİK (2023). Türkiye İstatistik Kurumu Badem İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Tarim-111 (Erişim Tarihi: 26.02.2024).
• Viggiani, G. (1989). Pest of Apricots. Department of Agricultural Entomology and Zoology. University of Naples, Portici / Italy. IX International Symposium on Apricot Culture, Caserta, July 9-15, 1989. 481-486 p.
• Zalom, F.G., Barnett, W.W., Rice, R.E., & Weakley, C.V. (1992). Factors associated with flight patterns of the peach twig borer (Lepidoptera: Gelichiidae) observed using pheromone traps. Journal of Economic Entomology, 85 (5), 1904-1909.
• ZMTT (2008). Zirai Mücadele Teknik Talimatları. Cilt: 4. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), 388 s, Ankara.