Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinde NaCI Stresinin Çimlenme ve Fide Gelişimine Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 23 Sayı: 1, 85 - 96, 11.06.2018

Didem Bilgili Mehmet Atak , Kazım Mavi

Öz

Bu
çalışma; ekmeklik buğday genotiplerinin çimlenme ve ilk gelişme dönemlerinde
tuz stresine karşı tepkilerini belirlemek amacıyla, 2014 yılında yürütülmüştür.
Denemelerde; Karatopak ve Sagittoria ekmeklik buğday çeşitleri ile Uluslararası
Kurak Alanlar Araştırma Merkezinden sağlanan 3 ıslah hattı materyal olarak
kullanılmıştır. Araştırmada; 3 farklı (saf su (kontrol), 80 mM ve 160 mM) NaCl dozlarında
oluşturulan tuz stresi buğday tohumlarına çimlendirme ve çıkış aşamasında
uygulanmamıştır. Çimlendirme denemeleri, petri kapları içerisinde tesadüf parsellerinde
faktöriyel deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak iklim dolabında karanlıkta
(20 °C±2) yürütülmüştür. Çıkış denemeleri ise torf ve steril dere kumu (1:1)
karışımı ile doldurulan plastik kaplarda tesadüf parsellerinde faktöriyel
deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak iklim odasında (25°C±5) yürütülmüştür.
Çimlendirme denemelerinde; G x NaCI interaksiyonunun,  ortalama çimlenme zamanı, çimlenme indeksi,
sürgün uzunluğu, kökçük uzunluğu, sürgün yaş ağırlığı ve çimlenme güç indeksi
yönünden önemli olduğu, ancak çimlenme yüzdesi yönünden ise önemsiz olduğu
belirlenmiştir. Çıkış denemeleri ise; G x NaCI interaksiyonu kök uzunluğu
dışındaki özellikler (çıkış yüzdesi, çıkış indeksi, fide boyu, fide yaş
ağırlığı ve çıkış güç indeksi) için önemsiz bulunmuştur. Tuz
konsantrasyonlarının artmasına bağlı olarak genotiplere göre değişen oranlarda
çimlenme ve çıkış yüzdesinin, çimlenme ve çıkış indeksinin, sürgün boyu, fide
boyu, kökçük uzunluğu, kök uzunluğu ve sürgün yaş ağırlığı, fide yaş
ağırlığının önemli düzeyde azaldığı; ortalama çimlenme zamanı, ortalama çıkış zamanı, çimlenme güç indeksi ve çıkış
güç indeksi değerlerinin ise arttığı belirlenmiştir. Genotipler çimlenme ve
çıkış denemelerinde NaCI toleranslılık yönünden farklı tepkiler
göstermişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, Tuz stresi, NaCI, Çimlenme, Çıkış

Kaynakça

• Almansouri M., Kinet J. M., Lutts, S. 2001. Effect of salt and osmotic stresses on germination in durum wheat (Triticum durum Desf.). Plant Soil, 231: 245-256.Anonymous, 2014. www.fao.org (Erişim, Ocak, 2014).Atak M., Kaya, M. D., Okcu, G., Çıkılı, Y., and Çiftçi, C. Y. 2006. Effects of NaCl on Germination, Seedling Growth and Water Uptake of Triticale. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 30 (1): 39-47.Atak M. 2014. Ekmeklik buğday genotiplerinin çimlenme aşamasında oluşturulan tuz stresine tepkilerinin belirlenmesi. MKÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 19 (1): 1-10.Atak M., Uygur, V., Atış, İ., Erayman, M., İrvem, A. 2015. Ekmeklik buğday genotiplerinin değişik fizyolojik dönemlerde oluşturulan tuz stresine tepkilerinin belirlenmesi. MKÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 20 (1): 31-42.Begum F., Karmoker, J. L., Fattah, Q. A. and Maniruzzaman, A. F. M. 1992. The effect of salinity and its correlation with K+, Na+, Cl- accumulation in germinating seeds of Triticum aestivum L. c.v Akbar. Plant Cell Phsysiol, 33 (7): 1009-1114.Dhanda S.S., Sethi, G.S., Behl R.K. 2004. Indices of Drought Tolerance in Wheat Genotypes at Early Stages of Plant Growth. Journal of Agronomy & Crop Science 190; 6—12. Düzgüneş O., Kesici, T., Kavuncu, O. ve Gürbüz, F. 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistik Metodları II). Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayın No:1021, Ders Kitabı: 295, Ankara. Ellis R. H. and Roberts, E. H., 1980. Towards a rational basis for seed testing seed quality. In: Hebblethwaitei P., ed. Seed Production. Butterworths, London, pp.605-635.Francois L. E, Maas, E. V., Donovan, T. J. and Youngs, V. L. 1986. Effect of salinity on grain yield and quality, vegetative growth, and germination of semi-dwarf and durum wheat. Agronomy Journal, 78, 1053–1058.Gupta S. C. and Srivastava, J. P.1989. Effect of salt stress on Morpho-Physiological parameters in wheat. Indian Journal of Plant Physiology, 32 (2): 169-171.Günes A., Post, W. H. K., Kirkby, E. A., Aktas, M. 1994. Influence of partial replacement on nitrate by amino acid nitrogen or urea in the nutrient medium on nitrate accumulation in NFT grown winter lettuce. Journal of Plant and Nutrition, 17(11):1929-1938.Ista, 1996. International Rules For Seed Testing. Rules. Seed Sci. Technol. 24. Supplement.Khajeh-Hosseini M., Powell, A. A. and Bingham, I. J. 2003. The interaction between salinity stress and seed vigour during germination of soybean seeds. Seed Science & Technology, 31: 715-725.Kün E. 1996. Tahıllar-I. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 1451, Ders Kitabı. 431-440 s. Ankara.Maguıre J. D. 1962. Speed of germination - aid in selection and evaluation for seedling emergence and vigor. Crop Science, 2:176-177.Munns R. and James, R. A. 2003. Screening methods for salinity tolerance: A case study with tetraploid wheat. Plant and Soil, 253: 201-218.Perry D. A. 1984. Factors influencing the establishment of cereal crops. Aspects of Applied Biology, 7: 65-83.Pessarakli M., Tucker, T. C. and Nakabayashi, K. 1991. Growth response of barley and wheat to salt stress. Journal of Plant Nutrition. 14(4): 331-340.Sadeghian S. Y. and Yavari, N. 2004. Effect of water-deficit stress on germination and early seedling growth in sugar beet. Journal of Agronomy & Crop Science, 190(2): 138-144.Salim M. 1991. Comparative growth responses and ionic relations of four cereals during salt stress. Journal of Agronomy & Crop Science, 166: 204-209.Sayar R., Bchini, H., Mosbahi, M. and Khemira, H. 2010. Response of durum wheat (Triticum durum Desf.) growth to salt and drought stresses. Czech Journal of Genetics and Plant Breeding, 46 (2): 54–63.Shannon M. C. 1984. Breeding selection and the genetics of salt tolerance. Salinity Tolerance in Plant Strategies for Crop Improvement. A Viley- Interscience Pub. 231-254. Shewry P.R. 2009. Wheat. Journal of Experimental Botany, 60 (6): 1537-1553.Şenay A., Kaya, M.D., Atak, M. ve Çiftçi, C. Y. 2007. Farklı tuz konsantrasyonlarının bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin çimlenme ve fide gelişimi üzerine etkileri, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM) Dergisi, 14 (1-2): 50- 55.Van Hoorn J. W. 1991. Development of soil salinity during germination and early seedling growth and its effect on several crops. Agricultural Water Management, 20:17-28.